پیشخوان: مروری بر پادکست‌ها و نشریات انگلیسی زبان ویژه افراد با آسیب بینایی
امید هاشمی: سردبیر
در این شماره از پیشخوان ابتدا یک عصای سفید را معرفی کرده‌ایم که قابلیتی تازه و کاربردی را در اختیار نابینایان قرار می‌دهد. در ادامه به سراغ جاز، صفحه خوان قدیمی و آشنا رفته‌ایم و درباره قابلیت‌های این صفحه خوان که بعد از توسعه هوش مصنوعی در دسترس قرار گرفته توضیحی داده‌ایم. در پایان هم، سراغی گرفته‌ایم از یکی از قدیمی‌ترین پایگاه‌های اینترنتی ویژه کاربران نابینای اپل که به زودی قرار است از دسترس کاربران خارج شود.
آغاز عصر جدید جهت‌یابی با طراحی یک عصای تازه
این روز‌ها همه آن قدر محو فناوری‌های پیشرفته شده‌اند و تشنه طراحی همه چیز بر مبنای این فناوری‌ها هستند که فراموش کرده‌اند، می‌توانند ابزاری طراحی کنند که نیازی به اتکا به تکنولوژی ندارد، اما می‌تواند تغییری قابل توجه در کیفیت زندگی کاربرانشان ایجاد کند. اما دِیو، نابینای اهل آریزونای آمریکا این طور فکر نمی‌کند. او که پیش از نابینا شدنش همه جور اتفاق هیجان‌انگیز را از خلبانی گرفته تا غواصی و آتش‌نشانی در حیاط وحش تجربه کرده، بعد از نابینایی، همه این هیجانات را از دست داده؛ به جز یکی که به گفته خودش می‌توانسته آن را در دنیای نابینایی هم همچنان ادامه دهد. این علاقه، چیزی نبوده مگر پیاده‌روی. او در این باره می‌گوید: «عادت به انجام پیاده‌روی‌های طولانی داشتم اما از آنجا که عصاهایی که در اختیار داشتم هیچ کدام برای پیاده‌روی طولانی طراحی نشده بودند، کار برایم سخت می‌شود. روح کاوشگر و ذهن خلّاقی که داشتم مرا بر آن داشت تا خودم دست به کار طراحی عصایی شوم که پیاده‌روی‌های طولانی را برای من و سایر نابینایان آسان‌تر کند».
دِیو برای پیدا کردن بهترین فرمول برای ساخت عصا، از توانایی‌اش در زمینه مهندسی معکوس استفاده کرد. چشمش در بازار به دنبال عصاهای مختلف بود. فرقی نمی‌کرد عصا مخصوص کوهنوردان یا اسکی‌باز‌ها باشد یا نابینایان، او آن را خریداری می‌کرد و دل و روده‌اش را می‌شکافت و با افزودن قابلیت‌های جدید سعی می‌کرد آن را برای استفاده نابینایان متناسب کند. در این مسیر، دوستان نابینایی هم داشت، هر از گاهی که عصای جدیدی طراحی می‌کرد، آن را در اختیارشان می‌گذاشت که آزمایش کنند و درباره‌اش بازخورد بدهند. چندین عصا طراحی کرد و آن را در کوه و در و دشت در اختیار رفقای نابینایش گذاشت تا بالاخره به فرمول مورد نظرش رسید.
دِیو چهار سالی می‌شود که یک شرکت طراحی و عرضه عصا تأسیس کرده و در این شرکت کار طراحی را انجام می‌دهد و طرح‌ها را به کارخانه‌ها برای تولید می‌سپارد. او تا به حال دو عصا روانه بازار کرده است. درباره اولی، پیشتر هم در پیشخوان نوشته بودیم. حالا اما به تازگی عصای دیگری روانه بازار کرده که اشکالات عصای اولش را برطرف کرده است.
عصای «اِربن اِکسپلورِر»[1] که به اختصار آن را «یو اِکس» هم می‌نامند، یک ویژگی بارز دارد و آن هم این است که اندازه آن قابل تنظیم است. این عصا در چهار سایز کوچک، متوسط، بزرگ و خیلی بزرگ عرضه می‌شود که هر کدام از این سایز‌ها، یک کمینه و یک بیشینه طول دارند. مثلاً طول بزرگ‌ترین عصای یو اکس بین ۵۸ تا ۶۴ اینچ قابل تنظیم است. این امر به کاربران امکان می‌دهد در زمان‌هایی که می‌خواهند سریع‌تر حرکت کنند، طول عصا را افزایش دهند و هر جا که دقت بیشتری لازم بود از طول آن بکاهند. همچنین جنس عصا هم از آلومینیوم تقویت شده است و کاربر حتی می‌تواند در مناطق جنگلی و صخره‌ای به عنوان تکیه‌گاه هم از آن استفاده کند.
دسته یو اکس از فوم فشرده ساخته شده که هم به کاربر حس راحتی می‌دهد و هم در مواقعی که عصا در جایی گیر می‌کند و با بدن کاربر برخورد می‌کند، آسیب چندانی وارد نمی‌کند. همچنین این عصا از نوک استوانه‌ای یا گنبدی ـ به دلخواه کاربرـ بهره می‌برد که به گونه‌ای طراحی شده که برخلاف سایر انواع سریِ عصا، بر روی سطوح صیقلی سُر نمی‌خورد. اگر نسخه صوتی پیشخوان را بشنوید، درباره سایر ویژگی‌های عصا و تفاوتش با نوع قدیمی‌تر آن و همچنین قیمت این عصا به تفصیل توضیح داده‌ایم.
تمرکز ویسپِرو همچنان بر روی هوش مصنوعی
در ماه نوامبر ۲۰۲۲ وقتی اُپن اِی آی اولین نسخه از مدل‌های بزرگ زبانی مبتنی بر هوش مصنوعی را معرفی می‌کرد، به هیچ روی تصورش را هم نمی‌کردیم که کمپانی‌های تولید کننده محصولات ویژه افراد با آسیب بینایی این سان به سرعت بتوانند خود را با این نو‌آوری تازه مطابقت دهند و محصولات جدید خود را بر مبنای این امکان نوظهور توسعه دهند. حالا نابینایان هم مثل سایر گروه‌ها دیگر فهمیده‌اند که چه طور می‌توانند از هوش مصنوعی کار بکشند تا بتوانند زندگی را برای خودشان به کمک این ابزارها تسهیل کنند.
یکی از مجموعه‌هایی که به خوبی توانسته خود را با این انقلاب همراه کند، کمپانی ویسپِرو یا آن طور که قدیمی‌ها می‌شناسند، فریدم ساینتیفیک است. قبلاً هم درباره قابلیت تشخیص تصاویر در جاز صحبت کرده بودیم. قابلیتی که به کاربران امکان می‌دهد انواع عکس‌ها را در محیط‌های مختلف رایانه به دست جاز بسپارند و قابلیت «پیکچِر اسمارت»[2] آن را برایشان توصیف کند. در شماره ۲۴۷ از پادکستی که این شرکت تولید می‌کند، «محمد لاچیر»[3] مدیر محصول هوش مصنوعی جاز، درباره پیشرفت‌هایی می‌گوید که در این حوزه در جاز به وجود آمده. او از تغییری می‌گوید که در رابط کاربری بخش هوش مصنوعی جاز ایجاد شده؛ به طوری که حالا دیگر لازم نیست کاربران، انبوهی از دستورات و میانبر‌ها را به خاطر بسپارند و صرفاً همین که میانبر هدست و کلید فاصله و به دنبال آن دکمه حرف پی را بفشارند، بر اساس موقعیتی که این کلید فشرده شده، هوش مصنوعی خودش تشخیص می‌دهد که کاربر چه چیزی لازم دارد و همان کار را برایش انجام می‌دهد. مثلاً اگر این میانبر بر روی یک فایل با پسوند جِی‌پی‌جی ـ پسوند رایج برای عکس‌هاـ فشرده شود، هوش مصنوعی می‌فهمد که کاربر لازم دارد آن عکس برایش توصیف شود. یا چنانچه این میانبر در متن یک خبر در یک وب‌سایت فشرده شود، می‌فهمد که کاربر احتیاج دارد عکسی که ذیل آن خبر دیده می‌شود توصیف شود.
یکی دیگر از قابلیت‌ها این است که حالا هوش مصنوعی می‌تواند کاربر را راهنمایی کند که چه طور تصویر را به شکلی واضح‌تر در اختیار جاز بگذارد. مثلاً اگر در یک صفحه اینترنتی کاربر تقاضای توصیف تصویر را اعلام کند و اندازه صفحه به گونه‌ای باشد که نیمی از تصویر قابل دیدن باشد، هوش مصنوعی به کاربر خواهد گفت که برای وضوح بیشتر، لازم است قابلیت تمام صفحه را فعال کند. دامنه قابلیت‌های هوش مصنوعی در جاز به این موارد خلاصه نمی‌شود و اتفاقاتی خیره کننده‌تر در راه خواهد بود. ما هم در نسخه صوتی کوشیده‌ایم بخشی از این اتفاقات را برایتان بازگو کنیم. همچنین میزبان پادکست مذکور هم از این شماره عوض شده که میزبان تازه هم در نوع خودش قصه زندگی جالبی دارد و ما در نسخه صوتی، این قصه را هم برایتان روایت کرده‌ایم.
عبور اپِلویس از خط پایان
گسترش دانش در حوزه نابینایان تا حد قابل توجهی مدیون فعالیت‌های داوطلبانه‌ای است که کسانی از میان خودِ جامعه افراد با آسیب بینایی اقدام به انجام آنها می‌کنند. «دیوید گودوین»[4] یکی از همین نابینایان داوطلب است که از سال ۲۰۱۰ به مدت 14 سال بدون دریافت دستمزد، یکی از قوی‌ترین و مفید‌ترین پایگاه‌های اینترنتی در حوزه نابینایان را نگهداری کرده است. صحبت از پایگاه اینترنتی «اپِلویس»[5] است که امکان ندارد کسی نابینا و کاربر محصولات اپل باشد و بارها گذرش به این پایگاه نیفتاده باشد. مجموعه قدرتمندی که از آموزش گرفته تا نقد و تحلیل، همه نیاز‌های کاربران نابینای اپل در آن برطرف می‌شد. محتوایی که در قالب‌های متن یا پادکست، در اختیار مخاطبان نابینا قرار می‌گرفت و همه می‌توانستند، ذیل نوشته‌های وب‌سایت یا در تالار‌های گفتگویی که به همین منظور طراحی شده بود، به تبادل تجربه و نظر بپردازند. ارتباط این پایگاه با تیم دسترسی‌پذیری اپل هم چیزی نیست که بر کسی پوشیده باشد و چه بسیار ایده‌ها و تغییرات مثبتی که از دل پست‌ها و گفتگو‌های همین وب‌سایت در این تیم رخنه کرده و به سر‌انجام رسیده است. حالا اما دیوید در یک پست وبلاگی اعلام کرده که دوره شکوه این پایگاه به سر آمده و به دلایل شخصی دیگر قادر نیست به اداره اپلویس ادامه دهد. او جزئیاتی را هم در خصوص این عدم امکان ادامه فعالیت مطرح کرده است. از جمله اینکه بعد از ۱۴ سال کار شبانه‌روزی، حالا دیگر وقت آن رسیده که برای خود و خانواده‌اش وقت بگذارد و به خاطر حفظ سلامتی‌اش از حواشی مرسوم جوامع نابینایی دور بماند. طبق اعلام وب‌سایت اپلویس، این پایگاه به حالتِ فقط خواندنی تغییر یافته و حالا دیگر نه امکانی برای ثبت نام در آن وجود دارد و نه کسی قادر است ذیل پست‌های وب‌سایت نظری ثبت کند. همچنین کاربران تا پایان ماه اوت فرصت دارند هرچه را که می‌خواهند از اپلویس بردارند؛ چه این وب‌سایت از آن تاریخ به بعد رسماً خاموش خواهد شد. درباره علت تعطیلی اپلویس در نسخه صوتی پیشخوان به تفصیل توضیح داده‌ایم. همچنین از یکی از نابینایانی که از سال‌های دور با محصولات اپل آشنا بوده، خواسته‌ایم تا درباره این وب‌سایت بیشتر برایمان توضیح بدهد. شما می‌توانید نسخه صوتی پیشخوان را ذیل همین نوشته در وب‌سایت نسل مانا یا از یکی از کانال‌ها و صفحات نسل مانا در شبکه‌های اجتماعی دریافت کنید.
[1]. Urban Xplorer
[2]. Picture Smart
[3]. Mohammad Laachir
[4]. David Goodwin
[5]. Applevis
