سفر رفتن افراد نابینا و کم‌بینا
مسعود طاهریان، کارشناس‌ارشد روانشناسی کودکان استثنایی
ملزومات سفر
ما که آسیب بینایی داریم، پیش از سفر باید جنبه‌های مختلف سفرمان را بسنجیم و برای اموری مانند وسیله نقلیه، مسیر مناسب، اسکان، کمک‌گرفتن احتمالی از دیگران و تصمیم‌گیری در شرایط اضطراری برنامه‌ریزی کنیم. باید پیش از حرکت، هدفمان از سفر، کار‌های حین مسافرت و مقصد‌هایی که قرار است به آنها برویم را مشخص کنیم. ضرورت این بررسی‌ها وقتی بیشتر احساس می‌شود که بخواهیم با همسر و فرزند به سفر برویم.
می‌توانیم به سایت‌ها و کتاب‌های راهنمای گردشگری و اطلاعات سفر (مانند لُنلی پِلَنِت[1]) مراجعه کنیم یا سفر‌نامه‌ها را (مانند نوشته‌های منصور ضابطیان) بخوانیم و پادکست‌های مربوط به سفر را (مانند رادیو ماجرا و رادیو دور دنیا) گوش بدهیم تا جذابیت‌ها و مراکز گردشگری مطابق سلیقه خود را پیدا کنیم و ببینیم دیگران چه تجربه‌هایی در این راستا دارند. همچنین باید با افرادی اهل سفر و گردش ارتباط بگیریم تا شیوۀ سفر و مقصد امتحان‌شده‌ای را انتخاب کنیم و با باشگاه‌ها و انجمن‌های مطمئن برگزار‌کنندۀ تور آشنا بشویم. با کمک آژانس‌ها هم (مانند لست سکند، علاءالدین، مارکوپولو، اسپیلت البرز، دالاهو، آفتاب کلوت، الی گشت) می‌توانیم انواع تور مسافرتی را رزرو کنیم.
در کل با در‌نظر‌گرفتن بودجه و توانایی خود در کنار سطح دشواری و ملزومات سفر بعد از بررسی کامنت‌های مسافران قبلی، می‌توانیم همراه گروه‌های برگزار‌کنندۀ تور بشویم که صفر تا صد سفر را برنامه‌ریزی و اجرا می‌کنند. خوب است با مسئولان تور صحبت کنیم و اول سفرهای کوتاه و سبک را همراه با آن تورها امتحان کنیم تا از حمایت و صلاحیت فنی، رعایت اصول اخلاقی و ایمنی، امکانات رفاهی، ضمانت و بیمه، راهنمایی و پذیرش افراد معلول در فضای مسافرت مطمئن شویم.
از سویی دیگر برای کاهش هزینه‌ها، می‌توانیم یک مسافرت شخصی راه بیندازیم و با مقایسه نظرات دیگران، قیمت و امکانات رفاهی، از سایت‌ها (مانند اقامت ۲۴، جاباما، ایران هتل، اِسنپ تریپ، اِربیَنبی[2]) برای خودمان هتل، متل، مسافرخانه، هاستل و اقامتگاه رزرو کنیم؛ از سامانه‌های حمل‌و‌نقل (مانند فلای تودی، علی‌بابا، قاصدک 24) بلیت هواپیما، قطار یا اتوبوس بگیریم؛ در مقصد با کمک تاکسی‌های اینترنتی (مانند اِسنپ، تپسی) و خودرو‌های بخش حمل‌و‌نقل اقامتگاه‌ها (مانند هتل) جا‌به‌جا شویم؛ مسیر حرکت و توقف وسایل حمل‌و‌نقل عمومی را (مانند مترو، اتوبوس، تاکسی) از مسئولان اقامتگاه‌ها و افراد بومی پرسوجو کنیم و با کمک نرمافزارهای دسترس‌پذیر مکان‌یاب (مانند گِت دِر[3]، دات واکِر[4]، نِیِربای اِکسپِلُرِر[5]، نشان) به مکان مورد نظر خودمان برویم.
لازم به ذکر است که کارکنان تمام فرودگاه‌ها (مشابه مترو) راهنمایی و همراهی افراد تنهای معلول را جزو وظایف خود می‌دانند و با داشتن کارت معلولیت و مراجعه حضوری به دفاتر فروش شرکت هواپیمایی ایران ایر (هُما) می‌توانیم برای خود بلیت نیم‌بها تهیه‌کنیم.
لذت‌ها و تفریحات در سفر
با اینکه برای ما آسیب‌دیدگان بینایی جذابیت‌های دیداری (مانند گرفتن عکس و دیدن معماری بناها) در طول سفر لذتی ندارد؛ ولی فعالیت‌ها و تفریحات هیجان‌انگیز زیادی است که می‌توانیم انجام بدهیم و بسیار خوش بگذرانیم. برای مثال در کشور، شهر یا روستای جدید با توجه به سلیقه خود، می‌توانیم با گروه‌ها و فعالیت‌های اجتماعی (مانند کوچ‌کردن عشایر، رفتن به نمایشگاه، پاک‌سازی طبیعت و محیط زیست) همراه شویم؛ غذاها و خوراکی‌های محلی را بخوریم؛ از طبیعت و آب‌و‌هوای متفاوت (مانند سکوت کویر، خنکی دریا، ساحل ماسه‌ای، نسیم کوهستان، طراوت جنگل) لذت ببریم؛ به بافت‌های محلی و بناهای تاریخی و فرهنگی سر‌بزنیم؛ وسایل نقلیه و تفریحی را (مانند شتر، اسب، درشکه، سورتمه، موتور سه‌چرخ، خودروی دو‌دیفرانسیل، قایق، جت‌اسکی، پاراسل، شاتل، بیگ‌بال) سوار شویم؛ شنا کنیم؛ سوغاتی و صنایع‌دستی بخریم؛ یادگاری (مانند میوه خشک، سنگ، صدف) جمع کنیم؛ به مراکز تفریحی و سرگرمی (مانند شهربازی، پارک، استخر) برویم؛ با صحبت کردن و ارتباط گرفتن با دیگران، دوست پیدا کنیم؛ به تورهای طبیعت‌گردی و گردشگری محلی بپیوندیم؛ مزارع محلی و پوشش گیاهی بومی را لمس کنیم؛ خاطره و سفرنامه بنویسیم؛ مطلب و گزارش برای روزنامه‌ها و مجلات آماده‌کنیم؛ از تجربه‌های خود، پادکست بسازیم و شیوه‌های متفاوتی از سفر را (مانند کوله‌گردی یا رایگان‌سواری) امتحان‌کنیم.
در سفر برای آشنایی با انواع و محل فعالیت‌های تفریحی، می‌توانیم با ساکنان محلی یا افرادی که قبلاً به آن مکان سفر کرده‌اند، صحبت‌کنیم؛ پست‌های اینترنتی معرفی و راهنمای گردشگری آژانس‌های رزرو تور و اقامتگاه یا سامانه‌های فروش بلیت اماکن تفریحی را بخوانیم؛ سری به بخش گردشگری فرودگاه‌ها، ایستگاه‌های قطار و پایانه‌های کشتی‌رانی و اتوبوس بزنیم و نقشه مراکز تفریحی را بگیریم؛ لیست سوغاتی‌ها و خوراکی‌های محلی و آدرس مراکز تفریحی و گردشگری را (مانند رستوران) در اینترنت جست‌وجو کنیم و از مسئولان بخش گردشگری اقامتگاه‌ها (مانند هتل) کمک بگیریم.
دشواری‌های سفر
ممکن است در هر بخش از سفر با اتفاقات پیش‌بینی‌نشده‌ای مواجه شویم. گم شدن در ایستگاه قطار یا پایانه اتوبوس به علت بزرگی و نبود مسئولی برای راهنمایی؛ تاخیر داشتن یا خراب شدن وسیله نقلیه؛ پیدا‌نکردن اقامتگاه برای سکونت و وسیله نقلیه برای جا‌به‌جایی؛ حامی و همراه نبودن مسئولان تور و همسفران؛ نبود امکانات رفاهی برای خواب و خوراک و استحمام در اقامتگاه و تور؛ دسترس‌پذیر نبودن محیط و وجود موانع خطرناک مانند دره؛ بیمار شدن خود و اعضای خانواده؛ صدمه دیدن در طبیعت مانند سقوط از کوه؛ جا‌ماندن از تور یا وسیله برگشت به خانه؛ عدم پذیرش به علت معلولیت؛ مخالفت برای ورود به مراکز تفریحی مانند استخر؛ محرومیت از سوار شدن به وسایل تفریحی مانند قایق و راهنمایی و آدرس گرفتن اشتباه، بخشی از این سختی‌ها هستند که با برنامه‌ریزی، پرسوجو از افراد مطلع، کمک گرفتن از دیگران و مذاکره و پافشاری کردن کم‌تر می‌شود.
مدیریت مسائل مالی در سفر
برای کم‌تر شدن مشکلات مالی و پرداخت‌های خود می‌توانیم با گروه‌های برگزار‌‌کننده تور همسفر شویم که تمام مدیریت مسائل مسافرت را برعهده می‌گیرند. ولی با فراهم‌شدن امکان پرداخت آنلاین برای هر خریدی حتی گرفتن تاکسی، با گوشی‌همراه هوشمندِ دارای اینترنت همراه و نرمافزارهای لازم (مانند تبدیل عکس به متن[6] از طریق درگاه‌های پرداخت آنلاین)، اپلیکیشن‌های پرداخت (مانند آپ، تاپ، 724) و همراه‌بانک‌های دسترس‌پذیر (مانند ملی، پارسیان، ملت) می‌توانیم هزینه‌هایمان را پرداخت‌کنیم و با افزونه‌های کمکی (مانند آنتی- کپچا[7]) و رمز پویا مشکل خواندن کدهای امنیتی تصویری را حل کنیم. همچنین در فروشگاه‌ها می‌توانیم به فروشندگان اجازه دهیم به‌جای ما کارت بانکی‌مان را بکشند و با بررسی پیامک‌هایمان، از درستی پرداخت مطمئن شویم. اگر هم نیاز به پول نقد داریم، می‌توانیم یک کارت بانکی دیگری با موجودی محدود همراه داشته باشیم و از یک فرد بخواهیم از عابربانک برایمان پول بگیرد یا اینکه از فروشندگان بعد از یک خرید، بخواهیم بیشتر کارت بکشند و مابقی پول را نقد به ما پس بدهند. برای تشخیص پول‌ها هم می‌توانیم از دیگران کمک‌بگیریم یا از نرمافزارهای تشخیص پول (مانند کَش ریدِر[8]) استفاده‌کنیم و بعد آنها را جداگانه در بخش‌های مختلف کیفمان بگذاریم.
کمک گرفتن در سفر
برای رفع نیازهای خود در مسافرت اول باید خجالت و رودربایستی را کنار بگذاریم و سؤالات خود را در هر زمینه، از دیگران بپرسیم و از آنها در هنگام ضرورت (مثلاً برای پیدا کردن آدرس یا گرفتن پول نقد) کمک بگیریم. مهم‌ترین کار در سفر، صحبت‌کردن و برقراری ارتباط با دیگران و پیدا کردن دوست است. می‌توانیم از افرادی که در طول سفر (برای مثال در قطار) با آنها آشنا و همسفر شده‌ایم، کمک بگیریم؛ از مسئولان مراکز تفریحی و تاریخی بخواهیم که راهنمایی‌مان کنند؛ سوالاتمان را از مسئولان تورها و اقامتگاه‌ها، نیروهای پلیس، کسبه محلی و ساکنان بومی بپرسیم؛ با ثبت‌نام در سامانه‌های دوست‌یابی و سایت‌های مسافرتی مهمان‌نوازی (مانند کُچسِرفینگ[9]، دِ هاسپیتالیتی کِلاب[10]) همراه و دوست پیدا‌کنیم؛ همچنین با اعضای خانواده و دوستان همراه خود همسفر شویم یا با تماس تصویری، از کمک آنلاین آنها استفاده کنیم.
سخن آخر
سفر رفتن مثل چیدنِ خانه، سلیقه‌ای و فردی است؛ پس باید شیوۀ سفرمان را خودمان پیدا‌کنیم؛ از ناشناخته‌ها و سختی‌ها نترسیم و به خارج شدن از روند معمول زندگی و فرصت انجام اولین‌ها در هر سفر فکر کنیم؛ از حال لذت ببریم و دغدغه‌های روزمره را حداقل چند روز کنار بگذاریم و اجازه دهیم از حس آرامش، آسایش و کنجکاوی لبریز شویم.
علاوه‌بر‌این، باید در سفر وسایلمان را (مانند چمدان و کفش) نشانه‌گذاری کنیم و رنگ و مشخصاتشان را به‌خاطر بسپاریم تا بتوانیم آنها را پیدا کنیم؛ همیشه عصای سفید همراهمان باشد و خودمان را به عنوان فردی با آسیب بینایی معرفی کنیم؛ در انتخاب نوع سفر (مانند کوهنوردی)، به توانایی‌های خودمان توجه کنیم و وسایل لازم را در کنار داروهای اولیه (مانند آنتی بیوتیک، مسکن، ضد استفراغ و اسهال) و مدارک شناسایی و بیمه برداریم.
از میان صدا‌هایی که در پاسخ به ششمین فراخوان محک تجربه ارسال‌کردید، پیام جناب‌آقای امیر‌حسین اسحاق‌نیا برگزیده شد و یادگاری نسل مانا را دریافت‌کرد. صحبت‌های ایشان زیر این مقاله در وب‌سایت نسل مانا آمده است. همچنین دربارۀ موضوعات بالا با دو تن از نابینایان مجرب گفت‌وگو شده است که انتهای این نوشته می‌توانید به فایل صوتی آن هم گوش بدهید.
[1]. Lonely Planet
[2] .Airbnb
[3] . Get there
[4] . dot walker
[5]. nearby explorer
[6]. مانند نرم‌افزار (Sullivan+).
[7] . anti-captcha
[8] . Cash Reader
[9] . Couchsurfing
[10] . The Hospitality Club
