پیشخوان: مروری بر وبسایت‌ها و نشریات انگلیسی‌زبان ویژۀ آسیب‌دیدگان بینایی
امید هاشمی: سردبیر
در این شماره از پیشخوان، ابتدا با اپلیکیشنی آشنا خواهیم شد که مسیریابی درون‌ساختمانی را برای نابینایان تسهیل می‌کند؛ از امکانات اندروید ۱۳ برای نابینایان خواهیم گفت و در ادامه با یکی از برنامه‌نویس‌های کلیدی جاز آشنا خواهیم شد و در پایان هم پای صحبت‌های مدیر یک آژانس گردشگری خواهیم نشست که خود نابینا است و هدفش فراهم کردن امکان سفر گردشی امن و آسان برای افراد دارای معلولیت است.
مسیریابی درون‌ساختمانی با وِیمَپ
یکی از مسرت‌بخش‌ترین خبر‌هایی که در روز‌های پایانی ماه مه بر روی وبسایت‌های خبری ویژۀ نابینایان قرار گرفت، خبر پیاده‌سازی یک اپلیکیشن مسیریاب برای استفاده نابینایان در ایستگاه‌های متروی واشنگتن دی‌سی بود. تفاوت اپلیکیشن وِیمَپ[1] با نرم‌افزار‌های مشابه در این است که نیازی به جی‌پی‌اس ندارد و به‌همین‌خاطر هم می‌تواند نابینایان را در محیط‌های مسقف راهنمایی کند. روش کار ویمپ از این قرار است که ابتدا نقشه‌ای دقیق از جزئیات مکان‌های ساختمان مورد‌‌نظر به ویمپ اضافه می‌شود و بعد، کاربر نابینا می‌تواند به کمک حسگر‌های حرکتی گوشی، از این نقشه با دقت بسیار بالا برای مسیریابی استفاده کند.
از‌آنجا‌که این اپلیکیشن بی‌نیاز از جی‌پی‌اس است، راهنمایی‌های ویمپ، حتی بدون وجود سیگنال تلفن هم در اختیار کاربران قرار می‌گیرد. دقت اپلیکیشن حدود نود سانتیمتر است و راهنمایی‌هایش هم به‌صورت صوتی و در قالب تعداد قدم‌ها و جهت‌های مستقیم، چپ و راست ارائه می‌شود. به‌طور‌مثال چنانچه کاربر بخواهد از باجۀ فروش بلیت به یکی از سکو‌ها برسد، اپلیکیشن می‌تواند در قالب پیغام‌های صوتی به او اعلام کند که دقیقاً چند قدم به پیش برود و بعد به کدام سمت بپیچد و دوباره چند قدم ادامه دهد.
در‌حال‌حاضر ویمپ به شکل آزمایشی در سه ایستگاه مترو در واشنگتن دی‌سی قابل استفاده است و قرار است تا ماه سپتامبر در سی ایستگاه مترو و هزار ایستگاه اتوبوس پیاده‌سازی شود و در سال ۲۰۲۳ هم تمامی ایستگاه‌های مترو به این امکان مجهز خواهند شد. این اپلیکیشن در حال حاضر رایگان است و قرار است تا همیشه رایگان بماند. طراحان ویمپ مدعی شده‌اند می‌توانند با همین فرمول هر ساختمان دیگری را برای استفاده نابینایان مناسب‌سازی کنند. در نسخه صوتی پیشخوان می‌توانید به صدایی که نحوۀ کار این اپلیکیشن را نشان می‌دهد گوش کنید و با جزئیات بیشتری دربارۀ ویمپ آشنا شوید.
تازه‌های اندروید ۱۳ در حوزۀ دسترس‌پذیری
کنفرانس سالانۀ گوگل[2]، در نیمۀ ماه مه میلادی برگزار شد و طبق معمول، علاقمندان اندروید با شگفتانه‌های جالبی مواجه شدند. یکی از بخش‌هایی که هر‌ساله در این کنفرانس مورد توجه نابینایان قرار می‌گیرد، به پیشرفت‌هایی مربوط می‌شود که در این شرکت، خاصِ افراد دارای معلولیت تدارک دیده شده است. امسال هم از دو سه امکان تازه ویژۀ نابینایان و سایر گروه‌های معلولان رونمایی شد که در اینجا به اختصار اشاره‌ای به آنها می‌کنیم.
امکانات تازه‌ای که در این نوشته درباره‌شان می‌خوانید، قرار است چند ماه دیگر در قالب اندروید ۱۳ در اختیار کاربران قرار بگیرد. مهمترین این امکانات به پشتیبانی تاکبک از نمایشگر‌های بریل باز می‌گردد. اگر اهل استفاده از نمایشگر‌های بریل باشید، حتماً می‌دانید که یکی از مشکلات نابینایان در استفاده از این نمایشگر‌ها این بود که تاکبک، به‌خودی‌خود از چنین ابزار‌هایی پشتیبانی نمی‌کرد و کاربران باید برای اتصال نمایشگر به گوشی، از اپلیکیشن جانبی بریل‌بَک[3] استفاده می‌کردند. حالا اما تاکبک هم مثل سایر صفحه‌خوان‌های مشابه در سیستم‌عامل‌های ویندوز و مَک، از انواع نمایشگر بریل پشتیبانی می‌کند و دیگر نیازی به نصب نرم‌افزار جانبی نیست. علاوه‌بر‌این قابلیت، تعداد فرمان‌های پشتیبانی‌شده در دستگاه‌های نمایشگر بریل هم افزایش یافته و حالا کاربران می‌توانند به سادگی و بدون نیاز به گوش دادن به تاکبک، فقط به کمک نمایشگر بریل، بیشتر امور روزمره‌شان را انجام دهند.
اپلیکیشن «لوک‌اَوت[4]» هم از دیگر اپلیکیشن‌های گوگل است که در اندروید ۱۳ دستخوش تغییر خواهد شد. این اپلیکیشن که با هدف تشخیص تصاویر برای نابینایان طراحی شده و به رایگان در اختیار کاربران اندروید قرار گرفته، حالا با دقت بیشتری می‌تواند جزئیات عکس‌های منتشر‌شده در شبکه‌های اجتماعی را شناسایی کند. حالا وقتی یک عکس را با لوک‌اوت به اشتراک می‌گذارید، این اپلیکیشن می‌تواند از طریق الگوریتم‌های یادگیری ماشین و شناسایی تصاویر، در درجه اول کلیتی از تصویر را به اطلاع شما برساند. مثلاً به شما بگوید در عکس، سگی در چمن نشسته است. اگر افرادی در تصویر باشند، تعداد، جنسیت، پوشش بالا‌تنه و پیری یا جوانی آنها را به اطلاع شما خواهد رساند. همچنین اگر جزئیات بیشتری هم در تصویر وجود داشته باشد، آن را هم اعلام می‌کند. مثلاً اگر تپه یا رودی در تصویر مشاهده شود، لوک‌اوت آن را به اطلاع شما خواهد رساند. نکته مهم درباره لوک‌اوت این است که این اپلیکیشن همۀ این کار‌ها را به شکل برون‌خط و بدون نیاز به اتصال به شبکۀ اینترنت انجام می‌دهد. در‌حال‌حاضر توضیحات به انگلیسی ارائه می‌شوند؛ اما قرار است به زودی زبان‌های دیگری هم در لوک‌اوت پشتیبانی شود. در نسخه صوتی پیشخوان با نحوۀ کار نمایشگر بریل در اندروید ۱۳ و همچنین یکی‌دو قابلیت دیگری که به قابلیت‌های دسترسی در این نسخه از اندروید اضافه شده، اشاره خواهیم کرد.
توسعه صفحه‌خوان جاز در دل مراتع استرالیا
اگر کسی مدعی شود که بیش از دو دهه است که یکی از اصلی‌ترین بخش‌های مربوط به توسعه و برنامه‌نویسی صفحه‌خوان قدیمی و محبوب جاز در همسایگی آغل و طویله و موتور و چاه آب و تراکتور انجام می‌شود، احتمالاً باور نکنید؛ اما اگر شنونده اپیزود ۲۱۵ از پادکست اِف‌اِس‌کَست[5] باشید، چاره‌ای جز باور این ادعا برایتان نمی‌ماند. میهمان آخرین شماره از این پادکست، یک برنامه‌نویس نابینای استرالیایی به نام «ژُوزِف اِستیوِن[6]» است. آنطور که ژوزف خود می‌گوید، ظاهراً در کودکی یکی دو درصدی بینایی داشته؛ اما این بینایی به اندازه‌ای نبوده که بتواند در مدرسه بینایی تحصیل کند؛ به مدرسه نابینایان می‌رود و در آنجا اتفاقات بزرگی برایش رقم می‌خورد. او دربارۀ بازی‌های دوران کودکی می‌گوید که به لگو علاقه‌مند بوده و همیشه چیز‌های جالبی را با این اسباب‌بازی می‌ساخته است. از‌جمله سرگرمی‌های دیگرش این بوده که دستگاه‌های الکترونیکی خراب را باز کند و دل‌و‌روده‌اش را بیرون بریزد و در نهایت هم در سرهم کردن دوباره‌اش به مشکل بخورد. در آستانۀ نوجوانی به برنامه‌نویسی علاقه‌مند شده و این کار را از طریق ابزار‌هایی نظیر وی‌آی‌سی-۲۰[7] آغاز کرده است و بعد هم کار را با بِیسیک و بعد هم کد‌نویسی ماشین و دستگاه‌های کمودور ۶۴ ادامه داده است. او همۀ این کار‌ها را زمانی انجام داده که هنوز هیچ صفحه‌خوانی وجود نداشته است. وقتی مجری با اشاره به این موضوع، از او دربارۀ چگونگی برنامه‌نویسی‌کردنش بدون صفحه‌خوان پرسید، ژوزف توضیح داد که کد‌ها را به بریل بر روی کاغذ می‌نوشت و همه را یک‌جا وارد سیستم می‌کرد. تصورش هم خسته‌کننده است؛ چرا‌که بدون صفحه‌خوان، کار‌هایی نظیر عیب‌یابی و افزودن خطوط جدید کد به برنامه‌ای که در حال نوشتن است، واقعاً به کابوسی می‌ماند؛ اما ژوزف در نوجوانی این کار‌ها را کرده است.
ژوزف از آموزش‌های دوران مدرسه برای ما تعریف می‌کند؛ جایی که او با نجاری و چگونگی استفاده از ابزار‌هایی نظیر مته، اره‌های برقی و ابزار‌های اندازه‌گیری هندسی آشنا می‌شود. او همچنین از سبک زندگی فعلی‌اش می‌گوید؛ جایی که با همسر و فرزندانش در زمینی کشاورزی به مساحت ۲۰۵ هکتار، احاطه‌شده درپنج هزار هکتار جنگل، زندگی می‌کند. او از فعالیت‌هایی که خودش به‌عنوان یک کشاورز نابینا انجام می‌دهد، برایمان می‌گوید و اینکه چطور به کمک فرزندانش می‌تواند یک زمین کشاورزی به گستردگی ۲۰۵ هکتار را با همۀ کار‌های مختلفی که در آن صورت می‌گیرد، اداره کند.
زندگی ژوزف اما به کشاورزی و نجاری خلاصه نمی‌شود. او در دانشگاه ریاضی و برنامه‌نویسی خوانده و از سال ۱۹۹۹ هم با کمپانی معتبر فریدِم سایِنتیفیک[8] به‌عنوان برنامه‌نویس همکاری داشته است. نوشتن اسکریپت برای اپلیکیشن کلیدی اینترنت اکسپلورر[9] یکی از فعالیت‌های جریان‌ساز او در این کمپانی بوده است. او در سال ۲۰۰۵ این کار را انجام داد و تقریباً می‌توان گفت پایه‌گذار بسیاری از روش‌ها و اصطلاحاتی بود که در پیکره‌بندی متون، همچنان حتی در سایر صفحه‌خوان‌ها هم استفاده می‌شود. او که جاز را فرزند خود می‌داند، از نحوۀ آشنا‌شدنش با این کمپانی و کار‌هایی که تا‌به‌حال در این شرکت انجام داده و نوع نگاهی که کارمندان این شرکت به محصولاتشان دارند، برایمان می‌گوید. حکایت زندگی ژوزف استیون، مستلزم داشتن وقتی فراخ است و چه فرصتی مناسب‌تر از نسخۀ صوتی پیشخوان برای این کار! در فایل صوتی، از جزئیات فعالیت‌های حرفه‌ای ژوزف در مدرسه و زمین کشاورزی‌اش و چگونگی کارش در شرکت فریدم ساینتیفیک به تفصیل برایتان صحبت کرده‌ایم. همچنین قدری هم دربارۀ دیگر مهمان این شماره از اف‌اس‌کست گفت‌وگو کرده‌ایم که فرد نابینایی است که یک آژانس مسافرتی با هدف تضمین سفر ایمن و آسان برای افراد دارای معلولیت راه‌اندازی کرده است؛ از راه‌هایی خواهیم گفت که این کار‌آفرین در وبسایتش پیاده‌سازی کرده تا خیال گردشگران دارای معلولیت را از بابت استاندارد‌های مناسب‌سازی محیطی مقصد‌های سفرشان راحت کند. نسخۀ صوتی پیشخوان را در صفحه اینستاگرام، کانال‌های ما در تلگرام و واتساپ و ذیل همین نوشته در وبسایت نسل مانا بشنوید.
[1] WayMap
[2]. Google I/O
[3]. BrailleBack
[4]. Look out
[5]. FSCast
[6]. Joseph Stephen
[7]. VIC-20
[8]. Freedom Scientific
[9]. Internet Explorer
