نقدی بر نمایش رادیویی معجزه عظیم، تولید شده به دست گروهی از نابینایان

اوایل اسفندماه سال گذشته بود که ایده ساخت یک نمایش رادیویی متناسب با ایام عزاداری محرم و برای پخش در دهه اول این ماه در میان چند نفر از نابینایان، در یکی از سرورهای مجازی تیمتاک مطرح شد. پس از مدت کوتاهی ایده ساخت نمایشی با عنوان معجزه عظیم از سوی خانم بهاره احمدی طرح گردید و وی از من، پویا خسروی، شیدا استعلاجی و ابوالفضل سعیدی‌فرد برای همکاری در نوشتن متن کامل نمایش دعوت کرد. پس از کش‌و‌قوس‌های فراوان و چند بار تغییر در متن نمایش‌نامه، سر‌انجام سناریوی نهایی در پایان اردیبهشت‌ماه سال جاری آماده شد. این مجموعه که از برنامه پیش‌بینی‌شده خود عقب افتاده ‌بود، به‌سرعت به یافتن بازیگر پرداخت و از ابتدای خردادماه به کارگردانی بهاره احمدی و دستیاری پویا خسروی و حسن مقصودی، ضبط نمایش را آغاز کرد. به‌علت کمبود وقت ویرایش و تدوین، قسمت‌های ضبط‌شده کمی پس از ضبط اولین قسمت آغاز شد و نهایتاً با تلاش نزدیک به چهل نفر از نابینایان به‌عنوان نویسنده، بازیگر اصلی و میهمان، کارگردان و تدوین‌گر و صدابردار، نمایش معجزه عظیم در ده قسمت، دهه اول محرم امسال از رادیو اینترنتی گوش‌کن پخش شد. از خلاصه روند تولید این نمایش که بگذریم، نکاتی قابل تأمل راجع به این نمایش، ما را به نوشتن چنین یادداشتی واداشت.

اگرچه ساخت نمایش‌های صوتی در میان نابینایان مسبوق به سابقه بوده و چندین نمایش خصوصاً از زمان ظهور شبکه مجازی تیمتاک به‌وسیله گروه‌هایی از آنها ساخته‌شده؛ اما یقیناً تولید نمایشی با این گستردگی در داستان، محتوا و تعداد عوامل در فضای مجازی و در میان نابینایان اگر بی‌سابقه نباشد، یقیناً بسیار کم‌نظیر است. همکاری چند‌ماهه بیش از سی نفر از نابینایان از شهرهای مختلف، آن هم از طریق فضای مجازی و صرفاً به‌عنوان یک فعالیت داوطلبانه، بدون کوچک‌ترین منافع مادی، یکی از نقاط مثبت و قابل‌توجه تولید این نمایش است. علاوه‌بر‌این، از جهت فنی و محتوایی نیز نکات مثبت و منفی متعددی می‌توان برای نمایش مذکور ذکر کرد. پیگیری چند داستان موازی با یکدیگر و ایجاد ارتباط بین آنها در داستان اصلی و استفاده از صداهای مطلوب و متناسب با محیط و لوکیشن سکانس‌ها، از دیگر نقاط قوت این تولید است. با‌این‌حال، نقدهای فنی و محتوایی مختلفی نیز بر عملکرد این گروه وارد است. برخی خطاهای محتوایی در طول داستان و عملکرد متفاوت برخی بازیگران و نیز غلبه بیش‌از‌اندازه احساسات بر رفتار منطقی در مواردی را شاید بتوان از جمله نقاط ضعف این کار دانست. با همه این احوال، نمایش مزبور طی تولید با چالش‌هایی مواجه بود که تکرار چنین محصول فرهنگی را اگر غیر‌ممکن نکند، بسیار دشوار خواهد کرد. یکی از چالش‌های اساسی این‌گونه تولیدات، ضبط یک پروژه سنگین در بستر اینترنت است. حال و روز اینترنت در کشور ما و تأثیر آن بر هر کسب‌و‌کار یا فعالیت جدی، چیزی نیست که امروز بر کسی پوشیده‌باشد. ضبط ده‌ها سکانس در فضایی توأم با اختلال مکرر، تولید این نمایش را دشوار و گاهی بسیار فرسایشی می‌کرد؛ به‌طوری‌که گاهی کاری که می‌توانست در بیست تا سی دقیقه انجام شود، زمانی چند ساعته می‌برد. از سوی دیگر همین تولید در فضای اینترنت و استفاده از ابزار متفاوت به وسیله بازیگران، باعث ایجاد کیفیت متفاوت در صدای نقش‌ها شد و کار تدوین‌گر را بیش از یک ویرایش و تدوین عادی سخت می‌کرد. جدای از این، فشردگی کار و حرفه‌ای نبودن بعضی از اعضا، داوطلبانه بودن کار و سایر مشغله‌های افراد این مجموعه، بارها در روند کار اختلال ایجاد کرد؛ به‌طوری‌که چند باری تولید را تا آستانه توقف کامل پیش برد. این چالش‌ها آنجایی به اوج رسید که کمی پس از کلید خوردن ضبط مجموعه، دو تن از بازیگران گروه را ترک کردند.

به هر روی و با تمامی چالش‌ها و کاستی‌ها، هسته اصلی این گروه، با همت و جدیت این نمایش را به سر‌انجام رساند و حتی مشکلات پزشکی پیش آمده برای تدوین‌گر مجموعه مانع رسیدن نمایش به پخش نشد. اما به نظر نگارنده، تولید چنین نمایش کم‌سابقه‌ای، آن هم در یک فضای کاملاً داوطلبانه، خودجوش و دوستانه می‌تواند حائز نکات مهمی برای نابینایان و نهادهای مرتبط باشد. تولید این نمایش با آن همه سختی و چالش می‌تواند به جامعه نابینایان نشان دهد که اگر در هدف خود راسخ باشند و بتوانند کار گروهی توأم با اتحاد انجام دهند، چه کارهایی را می‌توانند به سر‌انجام برسانند؛ حتی اگر دچار سخت‌ترین چالش‌ها و کارشکنی‌ها از سوی کسانی شوند که خواسته یا ناخواسته در مسیر آنها مانع می‌تراشند. از سوی دیگر، این گروه نشان داد هنوز ظرفیت‌های قابل‌استفاده زیادی در میان نابینایان هست که ناشناخته مانده ‌است. این گروه با این محدودیت‌ها توانایی و اراده خود را با تولید چنین کاری به اثبات رساند. حال به نظر می‌رسد اگر از سوی انجمن‌ها و نهادهای مرتبط به نابینایان حمایت شود، هم می‌تواند ضمن رفع ضعف‌های نمایش فعلی، کارهای بهتری برای جامعه نابینایان و حتی دیگر مخاطبان تولید کند و هم می‌تواند در خدمت این مراکز قرار گیرد و ضمن تولید نمایش‌های باکیفیت با موضوعات مرتبط به حوزه‌های فرهنگی نابینایان، کمک شایان توجهی به فرهنگ‌سازی و اشاعه مسائل فرهنگی مد نظر این نهادها انجام دهد. گرچه ظرفیت موجود در چنین گروه‌ها و افرادی ممکن است نمونه‌های مشابه معجزه عظیم یا بهتر از آن خلق کند؛ اما استمرار این تولیدات و تقویت آن با ظرفیت‌های ناشناخته دیگر از میان نابینایان نمی‌تواند همیشه به‌صورت داوطلبانه شکل گیرد. اگر انجمن‌ها، سمن‌ها و نهادهای حوزه نابینایان به حمایت از چنین طرح‌ها و گروه‌هایی برخیزند، یقیناً می‌توانند حمایت‌های مادی و معنوی نهادهای فرهنگی‌هنری را نیز جلب کنند و ضمن معرفی هرچه بیشتر ظرفیت‌های افراد نابینا در حوزه نمایش‌های رادیویی، زمینه فعالیت حرفه‌ای بسیاری از این افراد را در دراز‌مدت فراهم کنند و در دورانی که نمایش‌های صوتی و تصویری به مراتب بیش از کتب و نشریات بر فرهنگ و نگرش عموم مردم در جامعه اثرگذارند، از این قافله برای اعتلای نگرش جامعه در حوزه نابینایان و معلولان عقب نمانند و استعدادهای نهفته بسیاری از این قشر را در جامعه شکوفا کنند.

شما می‌توانید کلیه قسمت‌های نمایش معجزه عظیم را در سایت محله نابینایان و از این لینک دریافت کنید.