در این نوشته بنا داریم با یک ابزار ساده و مکانیکی افزایش بینایی برای افراد کم‌بینا به نام بیوپتیک یا عدسی دورنما آشنا شویم.
کلمه بیوپتیک از پیشوند «بی» به معنای دو و کلمه «اوپتیک» به معنای دید تشکیل شده است و در فارسی معمولاً با نام عدسی دورنما شناخته می‌شود. همان‌طور که از نام آن پیداست، بیوپتیک از دو بخش تشکیل می‌شود. یک بخش عینک طبی معمولی است و بخش دوم دو تلسکوپ است که روی عینک نصب می‌شوند و به کاربران اجازه می‌دهند در زندگی روزمره خود از بخش عینک استفاده کنند و در مواقعی که لازم دارند گستره بینایی خود را با نصب تلسکوپ روی عینک افزایش دهند. انواع مختلفی از بیوپتیک وجود دارد که برای نیازهای مختلف افراد طراحی شده است.
بیوپتیک نمی‌تواند بینایی کاربر را به سطح بینایی کامل برساند؛ یعنی مثلاً اگر دید کاربر دارای مشکلی مثل محدودیت در میدان دید است، بیوپتیک قادر به رفع این محدودیت نیست. کاری که این ابزار انجام می‌دهد، بزرگ‌نمایی است. وقتی کاربر بخش تلسکوپی بیوپتیک را روی عینک نصب می‌کند، بیوپتیک تصویر را بزرگ‌نمایی می‌کند؛ به‌طوری‌که انگار اشیا به کاربر نزدیک‌ترند.
می‌توانیم استفاده از بیوپتیک را به استفاده از دوربین‌های دوچشمی که برای مشاهده اشیا در دوردست مورد استفاده قرار می‌گیرند تشبیه کنیم. وقتی یک فرد با دوربین دوچشمی به شیئی نگاه می‌کند، آن شیء بسیار نزدیک به نظر می‌رسد. دوربین دوچشمی چیزی را که مشاهده می‌کند بزرگ‌تر روی شبکیه چشم می‌اندازد تا فرد بتواند اشیا را بهتر ببیند و آسان‌تر اطلاعات لازم را از آنها به دست آورد. این باعث نمی‌شود که محدودیت میدان دید و مواردی مثل تاری دید رفع شود و فقط در استفاده بهینه از بینایی موجود به کاربر کمک می‌کند.
سهولت یا دشواری استفاده از بیوپتیک به کاربر بستگی دارد. بعضی افراد به‌سرعت به استفاده از بیوپتیک عادت می‌کنند؛ در‌حالی‌که بعضی دیگر برای استفاده از آن نیاز به زمان بیشتری برای آزمایش و تمرین دارند.
زمانی که صرف تمرین در استفاده از این ابزار می‌شود بسیار مهم است. یکی از عوامل مهمی که عینک‌ساز یا چشم‌پزشک قبل از تجویز بیوپتیک در نظر می‌گیرد، تشویق بیمار به استفاده آزمایشی از آن است. فردی که می‌خواهد از بیوپتیک استفاده کند، باید اول به کلینیک مراجعه کند و با تجربه‌کردن استفاده از آن تصمیم بگیرد که آیا قادر است و تمایل دارد که از بیوپتیک استفاده کند یا خیر. زیرا عادت کردن به استفاده از این ابزار می‌تواند دشوار باشد.
بیوپتیک می‌تواند برای افراد مبتلا به برخی بیماری‌های چشمی کارایی بیشتری داشته باشد که آلبینیسم چشمی یکی از این بیماری‌هاست. افرادی که به آلبینیسم چشمی مبتلا هستند، معمولاً میدان دید کاملی دارند؛ ولی دقت دید آنها پایین است. بنابراین وقتی این افراد از تلسکوپ بیوپتیک استفاده می‌کنند، محیط برای آنها بزرگ‌نمایی می‌شود و دقت دید آنها بهبود پیدا می‌کند که چون این افراد معمولاً محدودیت میدان دید ندارند، می‌توانند از این افزایش دقت دید بهره کامل را ببرند.
بیماری دیگری که بیوپتیک می‌تواند برای مبتلایان به آن مفید باشد، اشتارگات، یک بیماری مربوط به دژنراسیون ماکولا یا تباهی لکه زرد چشم، است. البته اینکه بیوپتیک برای این بیماران مفید باشد یا خیر به خود فرد بستگی دارد. اگر بیماری لکه قابل‌توجهی را در بینایی فرد ایجاد کرده باشد، این موضوع می‌تواند برای کاربر در استفاده از تلسکوپ بیوپتیک مشکل‌آفرین باشد.
افراد نزدیک‌بین هم می‌توانند از بیوپتیک استفاده کنند. عینک به این افراد در دیدن بهتر کمک می‌کند؛ اما ممکن است آن‌قدری که برای انجام کارهای روزمره خود نیاز دارند به آنها در دیدن اشیایی که در دوردست قرار دارند کمک نکند. این افراد می‌توانند با نصب تلسکوپ بیوپتیک روی عینک خود، در مواقعی که به دید بیشتر نیاز دارند از این ابزار بهره ببرند.
یکی از مهم‌ترین دلایل برای استفاده از تلسکوپی که روی عینک سوار می‌شود، مواقعی است که کاربر نیاز دارد از دست‌های خود برای کار دیگری استفاده کند و نمی‌تواند تلسکوپ را جلوی چشم خود نگه دارد. مثلاً هنگام رانندگی یا کار. اما این موارد تنها کاربردهای بیوپتیک نیستند؛ کاربران می‌توانند از این ابزار در همۀ کارهای روزمره‌ای که نیاز به دوربینی دارند، مثل دیدن تابلوها و نشانه‌ها، خواندن متون از دور، پیدا‌کردن افراد در محیط‌های بزرگ و… استفاده کنند. علاوه‌بر این، تلسکوپ‌های بیوپتیک مخصوص نزدیک‌بینی هم وجود دارند که کاربران می‌توانند برای دیدن جزئیات بیشتر از نزدیک، آنها را به‌کار بگیرند. مهم این است که کاربر به استفاده از بیوپتیک در زندگی روزمره خود عادت کند.
برای دریافت بیوپتیک، فرد باید به یک متخصص چشم یعنی یک عینک‌ساز یا چشم‌پزشک مراجعه کند. همۀ این متخصصان با بیوپتیک آشنایی ندارند؛ بنابراین بهتر است قبل از مراجعه، تحقیقات لازم را انجام دهید. بعد از اینکه متخصص، بیوپتیک را برای کاربر تجویز کرد، باید تصمیم گرفته شود که چه نوع تلسکوپی با چه قدرتی برای نیازهای کاربر مناسب است.
بعد از اینکه بیوپتیک تجویز شد، کاربر باید به کلینیک مراجعه کند تا تلسکوپ مناسب برای او انتخاب شود و فرایند یادگیری نحوۀ استفاده امن و موثر از تلسکوپ و نحوۀ نگهداری از آن انجام شود.
در برخی کشورها مثل ایالات متحده و هلند، برخی افراد کم‌بینا اجازه دارند با استفاده از بیوپتیک رانندگی کنند. رانندگی با بیوپتیک در این کشورها نیاز به نصب دقیق بیوپتیک و آموزش گسترده، هم در استفاده از بیوپتیک و هم رانندگی با استفاده از آن دارد. رانندگانی که از بیوپتیک استفاده می‌کنند حدود ۹۵٪ از عینک خود استفاده می‌کنند و فقط برای دیدن اجسام دور مثل تابلوها، چراغ راهنمایی و… تلسکوپ را به‌کار می‌گیرند.
در این کشورها افراد کم‌بینا برای اینکه اجازه رانندگی با بیوپتیک را داشته باشند باید تاییدیه لازم را از متخصصانی مثل توان‌بخش کم‌بینایی، چشم‌پزشک، مربی رانندگی و… دریافت کنند. سپس باید آموزش‌های عملی و نظری ویژه رانندگی با بیوپتیک را بگذرانند.
