پیشخوان: مروری بر پادکست‌ها و نشریه‌های انگلیسی‌زبان ویژۀ افراد با آسیب بینایی
امید هاشمی: سردبیر
این شماره را با معرفی یک نرم‌افزار کاربردی آغاز خواهیم کرد که درشت‌نمایی را در آیفون و آی‌پد تسهیل می‌کند؛ نرم‌افزاری که به‌زودی نسخۀ اندروید آن هم منتشر خواهد شد. سپس از یک نیکوکار لیبریایی خواهیم گفت که امکان تحصیل نابینایان هم‌وطنش را آسان کرده است. همچنین با یادداشت‌بردار بریل جدید و احتمالاً ارزان آشنا خواهیم شد و به بهانۀ تقارن این شماره از نسل مانا با ماه آگاهی در خصوص استخدام معلولان، نکاتی در زمینة چگونگی فعالیت کنشگران در این حوزه در کشور آمریکا خواهیم شنید.
همۀ امکانات یک درشت‌نمای سخت‌افزاری در یک نرم‌افزار کاربردی رایگان
آسان‌تر شدن دسترسی کاربران نابینای ایرانی به سیستم‌عامل آی‌او‌اس ما را هم بر آن داشته تا به نرم‌افزارهایی که بر اساس این سیستم‌عامل طراحی می‌شوند، توجه بیشتری نشان دهیم؛ هرچند قوانین خلق‌الساعه‌ای که در خصوص دسترسی ایرانی‌ها به گوشی‌های آیفون اختراع می‌شود، همۀ علاقه‌مندان را نگران کرده است، اما به‌هرحال امیدواریم با مقاومت در برابر قوانین من‌درآوردی، مانع از جاماندنمان از قطار سریع‌السیر فناوری باشیم.
این که سَم سیوی[1] و آیز آن ساکسِس،[2] دو تا از محبوب‌ترین پادکست‌ها و برنامه‌های ویژۀ نابینایان در طول ماه گذشته به سراغ یک افزار کاربردی رفته باشند، خود دلیل محکمی است بر اهمیت این محصول تازه؛ محصولی که امکانات یک درشت‌نمای سخت‌افزاری چند صد دلاری را در اختیار کاربران آیفون و آی‌پد قرار می‌دهد. به روال همیشه، ابتدا با سازندۀ این نرم‌افزار کاربردی آشنا می‌شویم و سپس امکانات نرم‌افزاری را که طراحی کرده است مرور می‌کنیم.
رِبکا روزِنبِرگ،[3] در اثر ابتلا به آلبینیسم کم‌بینا شده است. او دورۀ کارشناسی مهندسی پزشکی را در دانشگاه باکنِل و دورۀ کارشناسی‌ارشد یکی از شاخه‌های مربوط با رشته‌اش را در دانشگاه جانز هاپکینز گذراند. سپس روزِنبِرگ و همکارانش در قالب طرحی تحقیقاتی کوشیدند تا از هوش مصنوعی برای مهار مالاریا در مناطق جنوبی صحرای آفریقا استفاده کنند. ربکا در سال ۲۰۱۹ از این پروژه جدا شد و شرکت خودش را تأسیس کرد؛ شرکتی که نامش را با الهام از اسم خودش، «رِبوکا»[4] گذاشت.
او پس از سه سال کار مداوم، در سال ۲۰۲۲ توانست اولین نسخۀ نرم‌افزارش را روانۀ بازار کند؛ نرم‌افزاری که به قول خودش، قرار است کاربران کم‌بینا را از پرداخت چند هزار دلار برای یک درشت‌نمای سخت‌افزاری بی‌نیاز کند.
امکانات ربوکا، موارد گوناگونی را در بر می‌گیرد که سعی می‌کنیم به اندازۀ بضاعت این نوشته به بخشی از این امکانات اشاره کنیم. طبیعتاً مهم‌ترین ابزاری که در ربوکا تعبیه شده، قابلیت درشت کردن متن و عکس است. کاربران می‌توانند با نزدیک یا دور کردن دو انگشت، اندازۀ تصاویر را تغییر دهند، البته امکانی هم در نظر گرفته شده است که کاربران بتوانند این کار را با یک دست و صرفاً به‌وسیلۀ کشیدن یک انگشت روی صفحه انجام دهند. نور فلش از دیگر امکانات این برنامه است. کاربر می‌تواند فلش دوربین را روشن کند تا تصاویر با وضوح بیشتری دیده شود. همچنین این امکان هم در اختیارش قرار گرفته است که به کمک یک نوار لغزنده، میزان نور فلش دوربین را کم و زیاد کند. امکان فریز کردن، یعنی ثابت نگه داشتن بخشی از یک عکس از دیگر امکانات ربوکا است. کاربران می‌توانند از قابلیت تضاد رنگ هم استفاده کنند. گفتنی است اگرچه ربوکا رایگان در اختیار کاربران قرار گرفته، اما استفاده از برخی امکانات آن مستلزم پرداخت سه دلار حق عضویت ماهانه است. ازجمله امکانات نسخۀ پیشرفته این است که کاربران می‌توانند افزون بر رنگ‌های سیاه و سفید، ده‌ها ترکیب رنگی دیگر را هم انتخاب کنند. همچنین دارندگان نسخۀ پیشرفته می‌توانند به کمک یک دکمه، به محتوای گالری خود دسترسی داشته باشند و عکس‌ها را مستقیم از گالری بازخوانی کنند.
دیگر ویژگی جالب‌توجه ربوکا این است که کاربران کم‌بینا می‌توانند بسته به کیفیت بینایی خود، رنگ عکس‌ها را به‌گونه‌ای تغییر دهند که جزئیات بیشتری از محتوای عکس برایشان قابل رؤیت باشد. کاربران برای استفاده از این ویژگی، می‌توانند با دو ابزار چرخ‌دنده‌ای طیف اصلی رنگ و میزان تیرگی و روشنی آن را به‌دلخواه تنظیم کنند.
در نسخۀ صوتی پیشخوان، جزئیات بیشتری از این نرم‌افزار کاربردی را در اختیار مخاطبانمان قرار داده‌ایم، اما لازم است همین‌جا به این نکته هم اشاره کنیم که طراحان ربوکا قرار است به‌زودی نسخۀ اندرویدی این برنامه را هم عرضه کنند. اگر می‌خواهید از اولین کاربرانی باشید که از انتشار نسخۀ اندروید مطلع می‌شوند، به صفحه فهرست انتظار نسخۀ اندروید اپلیکیشن ربوکا بروید و ایمیل، نام و نام خانوادگی‌تان را وارد کنید.
ابعاد تازۀ امید: از لیبریا تا کلرادو
روایتی که در ادامه می‌خوانید، در آخرین شماره از نشریۀ «بریل مانیتور»[5] منتشر شده است، البته بریل مانیتور هم آن را از وبگاه مرکز نابینایان کلرادو وام گرفته است. قصه، قصۀ مردی معمولی است که توانسته یک‌تنه آموزش نابینایان را در کشور لیبریا کلید بزند.
لیبریا نام کشوری است در ساحل غربی آفریقا؛ کشوری که سال‌ها پیش، بردگان سیاه‌پوستی که از آمریکا گریخته بودند، آن را بنا نهادند. حالا مردی به نام «نورتون» توانسته است از لیبریا به آمریکا مهاجرت کند و در یک دانشگاه آمریکایی درس بخواند. نورتون رانندۀ تاکسی اینترنتی است. او دو سال تلاش کرده است تا با جمع‌آوری کمک‌های بشر‌دوستانه، مدرسه‌ای را برای کودکان هم‌وطنش راه‌اندازی کند. نورتون با تمام فراز و نشیب‌ها و علی‌رغم آنکه یک‌بار مجبور می‌شود همه‌چیز را از ابتدا شروع کند، مدرسه را راه می‌اندازد. حالا هشت‌صد دانش‌آموز لیبریایی در مدرسه درس می‌خوانند.
قصه از آنجا آغاز می‌شود که امسال، چند دانش‌آموز نابینا برای ثبت‌نام به مدرسه‌ای که نورتون ساخته است مراجعه می‌کنند؛ اتفاقی که تابه‌حال در لیبریا رخ نداده بود و هیچ‌کس نمی‌دانست چطور باید با آن مواجه شود. نورتون، پرسان‌پرسان، مرکز نابینایان کلرادو را پیدا می‌کند و یک روز که مسافری را به آن محدودۀ جغرافیایی می‌برد، به مرکز هم سری می‌زند و حکایت را با مدیر آن مرکز در میان می‌گذارد. مدیر مرکز با آغوش باز از رانندۀ لیبریایی استقبال می‌کند و بنا را بر این می‌گذارند که چند نفر از معلمان این مدرسه، به خرج مرکز نابینایان کلرادو به آمریکا بیایند تا آموزش‌های لازم را فرابگیرند. نورتون که ماجرا را این‌گونه می‌بیند، افزون بر معلمان مدرسۀ خودش، چندنفری را هم از معلمان کشور غنا، در همسایگی لیبریا، که وضعیت مشابهی با لیبریا دارد، به این سفر دعوت می‌کند. سپس این معلمان آموزش‌های مربوط به خط بریل، جهت‌یابی و حرکت و استقلال فردی را یاد می‌گیرند تا بتوانند به کودکان نابینای غنا و لیبریا آموزش دهند. کار به اینجا ختم نمی‌شود. در سفری دیگر، چهار نفر دیگر از معلمان، مدیر مدرسه، معلم ریاضی و یک نفر نابینای تحصیل‌کرده، اما ناآشنا با امکانات ویژۀ نابینایان دوباره به کلرادو سفر می‌کنند. آنها بریل، جهت‌یابی و فناوری‌های ویژه، ازجمله آشنایی با صفحه‌خوان‌های ویژۀ ویندوز و اندروید را یاد می‌گیرند و به لیبریا بازمی‌گردند. اکنون مهمان نابینای این جمع، در همان مدرسه به تدریس تاریخ مشغول است. ما در نسخۀ صوتی پیشخوان، جزئیات مربوط به کیفیت زندگی نابینایان در لیبریا و نوع همکاری‌های مرکز نابینایان کلرادو با نورتون را با شما در میان گذاشته‌ایم.
سه تفنگ‌دار، هم‌پیمان برای تولید یادداشت‌بردار ارزان‌قیمت
سه‌نفری که مهمان پادکست بلایندَبیلیتیز[6] شده‌اند، همگی در دانشگاه ایالتیِ اوهایو تحصیل کرده‌اند. آنها کار در حوزۀ نابینایان را با چاپ سه‌بعدی آغاز کرده و حالا در نشست سالانۀ فدراسیون ملی نابینایان آمریکا اعلام کرده‌اند که در حال طراحی و ساخت یک یادداشت‌بردار ارزان به نام «اِنیگما ریدِر»[7] هستند. آنها این کار را در قالب یک شرکت تجاری به نام «اِکیوبد دیزاین»[8] پیش می‌برند. انیگما یک یادداشت‌بردار بیست‌سلولی مبتنی بر سیستم‌عامل لینوکس است و طبق گفتۀ سازندگانش قرار است حداکثر تا یک‌سال دیگر روانۀ بازار شود.
ما در پادکست، هیچ توضیحی دربارۀ جزئیات مربوط به امکانات دستگاه نمی‌شنویم. همچنین اشاره‌ای هم به قیمت تمام‌شدۀ انیگما نمی‌شود. تنها نکته‌ای که مدیر شرکت بر آن تأکید می‌کند این است که در حال حاضر از فناوری پیِزو[9] برای ساختن سلول‌ها استفاده می‌شود که به‌خودی‌خود فناوری گرانی محسوب می‌شود و آنها در تلاش‌اند در صورت امکان از فناوری ارزان‌تری بهره ببرند تا قیمت تمام‌شدۀ دستگاه را کاهش دهند. از سایر مشخصات سخت‌افزاری دستگاه هم سخن به میان نمی‌آید. ما حتی با جستجو در وبگاه شرکت سازنده هم نتوانستیم چنین اطلاعاتی را به دست آوریم. در نسخۀ صوتی پیشخوان، این اپیزود چهارده دقیقه‌ای را با تفصیل بیشتری بازگو خواهیم کرد. همچنین لازم به یادآوری است که ماه اوت در آمریکا با عنوان «ماه استخدام افراد دارای معلولیت» نام‌گذاری شده و هرساله فعالان حقوق معلولان در طول این ماه به تبادل‌نظر در خصوص چگونگی ارتقای فرصت‌های شغلی معلولان می‌پردازند. آخرین اپیزود از پادکست اِف‌اِس‌کَست[10] هم به همین موضوع اختصاص یافته است که به علاقه‌مندان این حوزه پیشنهاد می‌کنیم برای اطلاع از جزئیاتش به نسخۀ صوتی پیشخوان مراجعه کنند. شما می‌توانید نسخۀ صوتی پیشخوان را از وبگاه و کانال‌های ما در شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها دریافت کنید.
[1] Sam Seavey
[2] Eyes On Success
[3] Rebecca Rosenberg
[4] Rebokey
[5] Braille Monitor
[6] Blindabilities
[7] Enigma Reader
[8] Acubed Design
[9] Piezo
[10] FSCast
