ایران بی‌معلولیت بامدیران بی‌مسؤولیت امکان‌پذیر نیست
امیر سرمدی: مدیر‌مسئول
مراسم گرامیداشت روز جهانی افراد دارای معلولیت امسال با هیاهوی فراوان و با وعدۀ دیدار رئیس‌جمهور با معلولان آغاز شد و دست آخر با حضور دو وزیر، رئیس بهزیستی، برخی از مدیران انجمن‌های ویژۀ معلولان و افراد منتخب دارای معلولیت از سراسر کشور به پایان رسید. چون این مراسم را می‌توان ویترینی از تمام ظرفیت‌ها، ایده‌ها و نگاه مدیران رده‌بالای کشور نسبت به معلولان و اعلام برنامه‌های آنها نسبت به این قشر در یک سال پیش رو دانست، در این یادداشت، به بررسی اظهارنظر مسئولان حاضر در مراسم روز جهانی معلولان و کم و کیف رویداد‌های رخ‌داده در این نشست خواهیم پرداخت.
وعده‌های تو‌خالی دیدار رئیس‌جمهور و معاون اول با معلولان
در سه سال گذشته، این دومین بار است که اعلام می‌شود که سید محرومان به مناسبت گرامیداشت روز جهانی معلولان قرار است با جامعۀ افراد دارای معلولیت دیدار کند. امسال نیز و از چند روز قبل نخبگان دارای معلولیت را از استان‌های مختلف فراخواندند و اعلام کردند قرار است مراسم مفصلی در سالن اجلاس سران برگزار شود. سپس اعلام شد این نشست به‌صورت محدود‌تر و در باغ‌موزۀ دفاع مقدس برگزار می‌شود و حضور افراد تنها منوط به داشتن دعوت‌نامۀ رسمی است، حتی به شرکت‌هایی که در حاشیۀ این مراسم نمایشگاه داشتند اعلام شد از دو روز قبل محصولات خود را برای انجام بررسی‌های امنیتی به محل نشست ببرند و به مسئولان تحویل دهند.
روز قبل از مراسم زمزمۀ حضور نیافتن رئیس‌جمهور شنیده می‌شد، اما اعلام کردند محمد مخبر، معاون اول، حتماً در این مراسم حضور خواهد داشت. صبح روز یازدهم آذرماه فرارسید. برخی از معلولان با کارت دعوت آمده بودند و بعضی دیگر هم به شوق اینکه نامه‌ای به دست سران کابینه برسانند به محل برگزاری نشست آمده بودند. از همان بدو ورود که از بازدید بدنی و قواعد امنیتی مرسوم خبری نبود، مشخص شد نه خبری از حضور رئیس‌جمهور است و نه معاون ایشان. این دومین بار است که چنین اتفاقی می‌افتد. مدیران سازمان بهزیستی هفته‌ها برای چنین روزی برنامه‌ریزی می‌کنند، چندین بار از مدیران سمن‌های مرتبط با معلولان دعوت و نشست‌های مشورتی برگزار می‌کنند و دست آخر مراسم آنها به یک نشست بی‌روح، شعارزده، صحبت‌های غیر مرتبط با معلولان و گویی از روی رفع تکلیف برگزار می‌شود؛ بی‌آنکه چشم‌انداز مشخصی نسبت به آینده افراد دارای معلولیت ترسیم شود.
مسئولانی که در دنیای دیگری سیر می‌کنند
در این نشست، صولت مرتضوی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی؛ احمد وحیدی، وزیر کشور و علی‌محمد قادری، رئیس سازمان بهزیستی، کشور حضور داشتند و سخنرانی کردند. به‌جز صحبت وزرا و رئیس بهزیستی، یک خانم دارای معلولیت را آوردند که شعر خواند، یکی دیگر از بانوان دارای معلولیت به لزوم توجه به معلولان در تدوین قوانین و توجه به بازنشستگی معلولان در قانون افزایش سن بازنشستگی اشاره کرد. سپس گروه سرود نابینایان سرودی دربارۀ فلسطین خواند و همان گروه، نمایشی با موضوع غزه اجرا کرد و برنامه تمام شد.
یکی از حاضرین دارای معلولیت در ارتباط با این مراسم می‌گوید: نام مراسم «گرامیداشت روز جهانی معلولان» بود، اما مسئولان گویی برای روز جهانی حمایت از مردم غزه تشریف آورده بودند. وزیر رفاه در این مراسم که تعداد زیادی از حاضران در آن افراد نابینا، ناشنوا و افراد دارای مشکلات گویایی بودند، گفت: جهان در خصوص مسئله فلسطین «کر، کور و لال شده است.» حتی ناشنوایان حاضر در سالن هم از طریق مترجم زبان ناشنوایان که صحبت‌های سخنرانان را برای افراد با آسیب شنوایی ترجمه می‌کرد، متوجه این صحبت وزیر شدند. این حرف بسیاری از افراد، به‌خصوص والدین حاضر در مراسم را ناراحت کرد و عده‌ای سالن را ترک کردند. معلولان حاضر در مراسم، بی‌صبرانه، منتظر اعلام برنامه‌های دولت در خصوص میزان بودجه اختصاص‌یافته به قانون حمایت از معلولان در سال آینده، میزان پرداخت مستمری‌ها و سایر خدمات رفاهی و اجتماعی وزارت تعاون در سال پیش رو بودند، اما مرتضوی مانند سایر مسئولان رده‌بالای کشوری که این روز‌ها در هر نشست و مراسمی حاضر می‌شوند و طوطی‌وار فرمان خود را به سمت سرزمین‌های اشغالی می‌چرخانند گفت: امروز ما، همه، عزادار غزه هستیم و برای افرادی که در این منطقه از دنیا توسط رژیم اشغالگر صهیونیستی معلول می‌شوند، ناراحتیم. به‌راستی چرا باید صحبت‌های مسئولان در نشست گرامیداشت افراد دارای معلولیت بر روی مسئله فلسطین متمرکز باشد؟ مسئولان در این مراسم حتی از مشکلات معلولان غزه سخن گفتند، اما صحبتی از مشکلات هم‌وطنان دارای معلولیت بر زبان نیاوردند. گویی آنها در دنیای دیگری سیر می‌کنند!
چند روز پیش یکی از نمایندگان مجلس گفته بود: زمانی که رئیس‌جمهور برای ارائۀ لایحۀ بودجۀ سنواتی 1403 به مجلس آمده بود، ما فکر می‌کردیم ایشان در خصوص کشور دیگری در حال سخنرانی است. همۀ این مسائل تنها یک علت دارد، اساساً مسئولان در کابینۀ سید ابراهیم رئیسی فاقد هرگونه برنامۀ عملیاتی و مشخص برای معلولان و سایر مردم جامعه هستند. وقتی با کارشناسان امر در سطوح مختلف صحبت می‌کنیم، از برنامۀ هفتم توسعه گرفته تا تدوین بودجۀ 1403، هیچ‌گونه نکتۀ مثبتی که باعث نگاه امیدوارانه و ناشی از بهبود شرایط در آینده باشد به چشم نمی‌خورد. هر شاخصه‌ای را که بررسی کنیم و به هر سو که بنگرید، شاهد یک افول همه‌جانبه هستیم. انعکاس این افول در زندگی معلولان نیز کاملاً هویدا است. از افزایش قیمت سرسام‌آور تجهیزات کمک‌توان‌بخشی گرفته تا مستمری ناچیزی که تورم آن را می‌بلعد و روز‌به‌روز از ارزش آن می‌کاهد. در این شرایط اما، مسئولان رده‌بالای کشور در مقابل نگاه بُهت‌زده مردمی که چشم‌انتظار گشایش‌های جدی در زندگی خود هستند، صحبت از فتح قله‌ها می‌کنند، درحالی‌که رسیدن به قله، شاخصه‌های مختص خود را دارد و تنها با گفتاردرمانی محقق نمی‌شود.
این روز‌ها معلولان مانند سایر مردم جامعه، امکانات و پیشرفت‌های خیره‌کنندۀ دولت‌های حاشیۀ جنوبی خلیج‌فارس را با کشور خود مقایسه می‌کنند و حسرت می‌خورند؛ چراکه توسعۀ اقتصادی و بهبود کیفیت زندگی مردم، می‌توانست با همان سرعت در حاشیۀ شمالی خلیج‌فارس هم به وجود آید، اما تفاوت در نگاه همین مسئولان شعارزده‌ای است که به‌جای تدوین استاندارد‌ها و پیاده‌سازی برنامه‌های مدون برای اقشار مختلف جامعه، اولویت‌هایشان چیز دیگری است. افراد دارای معلولیت حتی زندگی خود را با معلولان اروپای غربی، اسکاندیناوی و آمریکای شمالی مقایسه می‌کنند و از ناترازی فاحش بین کفه‌های ترازو در رنج فراوان هستند. آنها به‌جای ساختن آینده ایران، عمدتاً به فکر مهاجرت و رؤیای زندگی در آن‌سوی مرز‌ها هستند. در مثالی برای ناترازی کفه‌های ترازو در دو سوی خلیج، همان بس که جایزۀ سال کتاب افراد دارای معلولیت در کشور دوست و برادر، عربستان، در سال گذشته شش میلیارد تومان ایران بود و جوایز افراد برگزیده در جشنوارۀ ملی کتاب معلولان ایران در سال جاری با افزایش شش برابری به دوازده میلیون تومان رسید.
ایران بی‌معلولیت با وجود مدیران بی‌مسئولیت امکان‌پذیر نیست
یکی دیگر از سخنان صولت مرتضوی که باعث دلخوری حاضرین در مراسم گرامیداشت روز جهانی افراد دارای معلولیت شد، ابراز امیدواری از ایران بدون معلول در آینده بود. احتمالاً نیت وزیر چیز دیگری بوده، اما واضح است با شرایط کنونی، در کشور ما با وجود ازدواج‌های فامیلی، سوانح جاده‌ای و هزاران عامل دیگر امری محال است. آیا بهتر نبود وزیر رفاه به‌جای آرزوی ایران بدون فرد دارای معلولیت، به مباحث علمی و روش‌های پیشگیری از تولد افراد معلول، لزوم غربال‌گری ژنتیکی پیش از بارداری، افزایش ایمنی و اصلاح نقاط پر‌خطر جاده‌ها که سالانه هزاران فرد معلولیت به سیستم تحمیل می‌کنند اشاره کند و بگوید دولت از این راه‌ها باید جلوی بروز معلولیت را بگیرد؟
یکی دیگر از هنرمندان دارای معلولیت از نحوۀ گرامیداشت این روز ابراز گلایه می‌کند و می‌گوید: انشای بی‌سر و ته و شعارزده رئیس سازمان بهزیستی کشور با قطاری از کلمات قلمبه‌سلمبه و بدون ارائه عملکرد، چیزی نبود که به خاطر آن صد‌ها فرد دارای معلولیت را از گوشه‌گوشۀ ایران به تهران بیاورند. قادری می‌توانست انشایش را در یک برنامۀ تلویزیونی هم بخواند. او تأکید می‌کند: حتی صحبت‌های وزرا هم تکراری بود و وعدۀ استخدام، اشتغال، مسکن و… را هم پیش از این مراسم در رسانه‌ها شنیده و خوانده بودیم. وی در خصوص ساخت مسکن برای افراد دارای معلولیت هم می‌گوید: چندین سال است که صحبت از ساخت چهارده‌هزار واحد مسکونی برای افراد دارای دو عضو معلول در خانواده می‌کنند. این وعده که اجرا نشد و حالا هم صحبت از ساخت هفت هزار خانه برای خانواده‌های دارای سه عضو معلول تا پایان سال دولت نخست سید محرومان است. ضمن آنکه در مراسم روز جهانی معلولان، وزیر رفاه اعلام کرد در ده سال گذشته 36هزار واحد مسکونی برای افراد دارای معلولیت ساخته‌ایم. ای‌کاش ایشان به‌صورت شفاف اشاره می‌کردند مشخصاً در دو سال گذشته چه تعداد واحد مسکونی برای معلولان ساخته شده است تا دستاورد‌های دولت‌های گذشته را به نام خود فاکتور نکنند.
به‌طورکلی امسال نیز عقلای قوم همگی دور هم جمع شدند و نمایش مضحکی را به بهانۀ روز گرامیداشت افراد دارای معلولیت رقم زدند. مراسم بی‌آب و رنگی که از دل آن هیچ دستاورد مشخصی بیرون نیامد و به‌جای دل‌خوشی، حس سرخوردگی دیگری را نصیب جامعۀ افراد دارای معلولیت کرد، درحالی‌که می‌شد با برنامه‌های بهتری مانند برگزاری مسابقات علمی و ورزشی، فستیوال‌های فرهنگی، جشنواره‌های ادبی و هنری، شناسایی نخبگان دارای معلولیت و حمایت‌های عملی از آنها، گرفتن حمایت‌های کلان از دولت برای بهبود کیفیت زندگی افراد دارای معلولیت و اعلام آن به مناسبت این روز برگزار شود.
به گفتۀ وزیر رفاه: در آموزه‌های دینی جمهوری اسلامی توصیه‌های فراوانی برای توجه به معلولان وجود دارد و حتی امام حسین (ع) فرموده است: غفلت و فراموشی از نابینایان، ناشنوایان و معلولان عهدشکنی است و کوچک شمردن معلولان مورد نکوهش قرار گرفته است؛ بنابراین به همان دین و آیینی که اعتقاد دارید، اقدامات مؤثرتری برای بهبود کیفیت زندگی معلولان و آرامش آنها و خانواده‌هایشان انجام دهید. به‌راستی آیا به مسئولانی که بار‌ها در تجمعات معلولان در‌خصوص تخصیص بودجۀ کامل قانون حمایت از حقوق معلولان به تمامی مقدسات قسم می‌خورند که دولتشان با محدودیت‌های مالی مواجه است و دقیقاً در همان حین، سه برابر بودجه مورد نیاز قانون جامع فقط برای یک شرکت خصوصی واردکنندۀ چای ارز تخصیص می‌دهند، امیدی است؟
