مثبت‌اندیشی شاه‌راه گذار از ناکامی‌ها
زهرا همت: روان‌شناس و آموزگار آموزش و پرورش استثنایی شهر تهران
به دست‌هایت نگاه کن! پاهایت را ببین! احتمالاً هر بار که سری به بدنمان بزنیم و نگاهی بیندازیم، متوجه کبودی‌هایی می‌شویم؛ کبودی‌هایی که نمی‌دانیم چه زمانی و کجا و بر اثر برخورد با چه چیزی ایجاد شده‌اند! هر روز که برای انجام کارهای روزمره از خانه بیرون می‌رویم یا اصلاً وقتی مشغول انجام کارهای خانه هستیم، دست و پایمان یا شاید حتی صورتمان به چیزی یا مانعی می‌خورد و جایش کبود می‌شود. گاهی درد احساس می‌کنیم و گاهی هم نه، اما نکتۀ جالب اینجاست که در بیشتر مواقع، حتی اگر درد را هم حس کنیم، احتمالاً این کبودی‌ها یا شاید زخم‌ها را نادیده می‌گیریم و درنهایت داستان با گفتن یک «آخ» تمام می‌شود و شاید وقتی بعداً این کبودی‌ها را می‌بینیم یا کسی در مورد آنها از ما می‌پرسد، اصلاً به یاد نمی‌آوریم که این کبودی از کجا آمده بود، اما وقتی دست روی آن می‌گذاریم درد را به یاد می‌آوریم.
فقط جسم ما نیست که زخم می‌شود، روان ما نیز می‌تواند زخم شود، کبود شود و…شگفت‌آور است که گاهی خودمان به خودمان زخم می‌زنیم؛ با افکار منفی، با بها دادن بیش از حد به قضاوت‌ها و نظرات دیگران و…! جای این زخم‌ها و کوفتگی‌ها بیشتر می‌ماند و بیشتر آزارمان می‌دهد.
برای همۀ ما پیش آمده وقتی به دلیل آسیب بینایی از کاری یا تفریحی محروم می‌مانیم، انگار روانمان زخم می‌شود، مثلاً کسی که عاشق رانندگی کردن است، اما می‌داند که برای حفظ ایمنی خودش و دیگران هیچ‌وقت و دقیقا هیچ‌وقت نباید و نمی‌تواند فرمان هیچ اتومبیلی را در دست بگیرد یا فرد کم‌بینایی که برای معاینه پیش چشم‌پزشکش رفته و چشم‌پزشک پس از معاینه می‌گوید بینایی او نسبت به جلسۀ قبل کاهش یافته است یا دانشجویی که به دلیل داشتن آسیب بینایی از بازی‌های گروهی با دوستان و هم‌کلاسی‌هایش بازمی‌ماند؛ همۀ اینها زخمی بر سینه دارند که جایش تا همیشه می‌ماند، اما کسی کبودی‌هاشان را نمی‌بیند.
حالا چه کنیم؟ راه‌حل چیست؟ بنشینیم و غصه بخوریم؟ تا همیشه سوگوار کم‌بینایی و نابینایی باشیم یا راه دیگری هم هست؟ درست در این زمان‌های هجوم باید به داد خودمان برسیم. در این لحظات به تغییر افکار و پیدا کردن زیبایی‌های زندگی نیازمندیم. مثبت‌اندیشی و سپاس‌گزاری بابت زیبایی‌های کوچک زندگی، مدیریت این لحظات بحرانی را ساده‌تر می‌کند. احتمالاً بیشتر شما که این یادداشت را می‌خوانید، آگاهانه یا ناخود‌آگاه، در مواجهه با موقعیت‌های دشوار از مثبت‌اندیشی سود برده‌اید؛ چرا‌که اگر چنین نباشد، ممکن است برخی از این موقعیت‌های دشوار ما را به فروپاشی بکشاند، اما خوب است بر افکارمان مسلط باشیم و اجازه ندهیم غم یا ترس نداشتن‌ها یا از دست دادن‌های احتمالی بر ما چیره شود.
در اینجا راه‌کار‌های منسجمی برای ساختن دیدگاه مثبت و بهره‌گیری از مثبت‌اندیشی به‌منظور مدیریت بحران و رشد شخصیت پیشنهاد می‌شود. سه راه برای سپاس‌گزاری بابت زیبایی‌ها و زندگی قدر‌شناسانه که موجب می‌شود بهتر بتوانیم چالش‌ها را مدیریت کنیم.
۱. فهرست سپاس‌گزاری روزانه تهیه کنید و حداقل سه مورد از چیزهایی را که خوشحالتان کرده است و بابت آن شکرگزار هستید یادداشت کنید. ممکن است چیزهای ساده‌ای باشد که از نگاه شما پنهان بماند، اما با اندکی توجه، پیدایشان کنید، مثلاً یک دوست خوب، لبخند پرمهر مادر، رختخواب گرم، نوشیدنی دل‌چسب، نوای شگفت‌انگیز نوازندۀ دوره‌گرد، سلام پر از انرژی یک همکار در ابتدای روز…و اینها تنها چند نمونه از هزاران موردی هستند که هر یک از ما با اندکی تفکر می‌یابیم. خوب است پیش از یادداشت این موارد، کمی تمرکز کنید و به آرامش برسید؛ شمعی روشن کنید و موسیقی مورد علاقه‌تان را بگذارید. انجام کارهایی از این دست، کمک می‌کند بهتر بتوانید زیبایی‌ها را احساس کنید. حالا لحظه‌ای درنگ کنید و عمیق شکرگزاری کنید. دقیق احساس کنید که وجود دوست صمیمی‌تان چه خوبی‌ها و زیبایی‌هایی در زندگی شما به همراه دارد. احساس آرامش، امنیت، صمیمیت، تعلق داشتن…هر روز زیبا‌بین‌تر می‌شوید و تهیۀ این فهرست برایتان ساده‌تر و ساده‌تر می‌شود.
- قدرشناسی‌تان را ابراز کنید. اندکی برای قدرشناسی و تشکر از دیگران وقت بگذارید. قدردانی از دیگران بابت کارهایی که برایمان انجام می‌دهند کار سختی نیست؛ نه وقت می‌گیرد و نه هزینه‌بر است، اما این ابراز احساس قدردانی، علاوه بر اینکه حس خوبی را به دیگران منتقل می‌کند و انرژی مضاعفی برای خوب بودن و خوبی کردن به آنها می‌دهد؛ در خود شما هم حس بهتری ایجاد می‌کند؛ بنا‌بر‌این خوب است تشکر کردن را تمرین کنید؛ برای مثال هنگامی‌که دوستی شما را به یک پیاده‌روی دعوت می‌کند یا یک فنجان چای برایتان می‌ریزد، از او تشکر کنید یا وقتی فردی در فروشگاه یا در خیابان به شما کمک می‌کند با لبخند و خوش‌رویی قدرشناسی‌تان را ابراز کنید. اطمینان داشته باشید این قدرشناسی بیش از همه به خود شما احساس بهتری هدیه می‌کند.
۳. به سیم آخر بزنید و ناکامی‌ها را برای خودتان طور دیگری تفسیر کنید. تلاش کنید به مسائل نگاه متفاوتی داشته باشید. وقتی عدم توانایی در رانندگی کردن، تمام ذهنتان را پر می‌کند، به دشواری‌های رانندگی در شهر‌های شلوغ یا به هزینه‌های جاری و نگه‌داری خودرو فکر کنید. کنترل افکارتان را در دست داشته باشید و ذهنتان را مدیریت کنید و تلاش کنید تفکرتان را به جهت مثبت سوق دهید.
هر انسانی در زندگی با دشواری‌های بسیاری مواجه است و ممکن است خسته، نا‌امید یا افسرده شود، ولی بهتر آن است که با ایجاد نگرش مثبت و تلاش برای پیدا کردن زیبایی‌ها و نقاط اتصال به زندگی بر این ناکامی‌ها غلبه کنیم و از زندگی لذت ببریم.
چون نیست ز هرچه هست جز باد به دست
چون هست به هرچه هست نقصان و شکست
انگار که هرچه هست در عالم نیست
پندار که هرچه نیست در عالم هست
