نقاشی با کلمات قسمت چهارم: کاربران توضیحات صوتی چه کسانی هستند؟

بینندگان نابینا و کم‌بینا مخاطبان هدف اولیۀ توصیف صوتی هستند، اما در پروژۀ انگلیسی،اروپایی اودتل^[1] و اعضای گروه ادلب تأکید می‌کنند که «علاوه بر این افراد، AD توسط گروه بزرگی از بینندگان بینا به دلایل مختلف استفاده می‌شود. به گفتۀ پوژول و اوررو این راهبرد نه‌تنها کمک‌کننده به مخاطب کم‌بینا و نابیناست، بلکه برای افرادی که دسترسی به محتوا ندارند مفید است». اگرچه «نابینا» به افرادی گفته می‌شود که بینایی خود را به‌طور کامل از دست داده‌اند، اما افراد بسیاری هم اختلال بینایی دارند و مانند افراد بینا قادر به دیدن نیستند. عامل اختلال بینایی می‌تواند از دست دادن بینایی مرکزی به دلیل دژنراسیون ماکولا یا تباهی لکۀ زرد، دید تونلی در مواردی مانند گلوکوم شدید، یا لکه‌دار شدن و تاری ناشی از آب‌مروارید، جداشدگی شبکیه یا رتینوپاتی دیابتی یا سایر بیماری‌های چشم باشد. ماهیت دقیق ناتوانی در دید، هرچه باشد، بدیهی است که علاوه بر نابینایان، بیشتر بینندگان کم‌بینا نمی‌توانند تمام صفحه‌نمایش را ببینند یا ژست‌ها و حرکات ظریفی را که برای درک و لذت برنامۀ حیاتی هستند دنبال کنند. بررسی‌های انجام‌شده پروژه‌های مختلف، ازجمله ادلب 2014، ادلب 2017، کنسرسیوم اودتل و پژوهش‌های پژوهشگران مختلف نشان داد که توصیف‌ها بیشتر در درام‌ها و فیلم‌ها و پس از آن برنامه‌های حیات‌وحش و سپس مستندها کاربرد دارند، اما اخبار و برنامه‌های نمایشی و ورزشی دارای محتوای گفتاری کافی برای پیگیری، آسان در نظر گرفته می‌شوند. بسیاری از افراد کم‌بینا، به‌طور خاص، به تفسیرهای ورزشی اشاره کردند که به‌طورکلی آنها را کاملاً بی‌فایده می‌دانستند، زیرا این تفسیرها برای تقویت کنش بصری در نظر گرفته شده است. چون هیجان‌انگیزترین پوشش ورزشی مربوط به رویدادهای زنده است، تلاش برای افزودن توضیح‌های دقیق‌تر به سخنان یک مفسر زنده عملی نیست. تنها راه‌حل عملی، ارائۀ توضیح‌های جداگانه است؛ مشابه آنچه در حال حاضر از طریق رسانۀ رادیویی در دسترس است. بیشتر اشکال ناتوانی بینایی از طریق انحطاط تدریجی بینایی رخ می‌دهد و با حافظۀ بینایی همراه است؛ بنابراین تجربۀ این افراد با کسانی که بدون بینایی به دنیا آمده‌اند و هیچ حافظۀ بصری برای استفاده از آنها ندارند بسیار متفاوت است. برخی که از بدو تولد نابینا بوده‌اند، علاقۀ چندانی به مفهوم زیبایی، رنگ مو یا توصیف لباس ندارند؛ با این حال اینها دقیقاً جزئیاتی هستند که بینندگان نیمه‌بینا با حافظۀ بصری مایل هستند در توصیف صوتی آورده شود. یکی از افراد کم‌بینا می‌گوید: شاید جزئیات برای من اهمیت چندانی نداشته باشد، اما ممکن است برای فردی دیگر معنادار باشد. توصیف مردی که پیراهن سفید و شلوار تیره پوشیده، نشان‌دهندۀ فردی مرتب است. اگر او کراوات هم داشته باشد نشان‌دهندۀ آراستگی و جدیت او است.

مخاطبان پیشینه‌های متنوع و متفاوتی دارند که باید در نظر گرفته شود. برخی تلویزیون و فیلم را کاملاً به یاد می‌آورند و ممکن است با اصطلاحات سینمایی آشنا باشند. دیگران هیچ تجربه‌ای از رسانه ندارند و ممکن است توصیف‌کننده را صرفاً به‌عنوان یک داستان‌سرا در نظر بگیرند. برای بسیاری، عباراتی مانند نمای نزدیک، حرکت در عرض، وسط عکس، عکس جرثقیل و…ممکن است معنایی نداشته باشد، اما درک این نکته مهم است که چرا یک کارگردان تصمیم گرفته است سکانسی را به روشی خاص فیلم‌برداری کند و اگر شرایط مهیا باشد، آن را با عباراتی توصیف کند که برای بیشتر افراد قابل‌درک باشد؟ توضیح‌های صوتی توجه را به عناصر بصری کلیدی صحنه‌های تلویزیونی جلب می‌کنند و مشخص شده است که در شفاف‌سازی محتوای برنامه برای افراد مسن بینا که توانایی‌های شناختی رو به کاهشی دارند و احتمالاً افراد جوان با مشکلات یادگیری مفید هستند.

در مطالعه‌ای در اودتل، یک درام پلیسی برای 62 سوژۀ مسن نمایش داده شد که برای درک بهتر داستان و لذت بردن از برنامه، توضیح‌های صوتی به آن اضافه شد، اما عکس‌العمل‌های آنها به توصیف صوتی مشخص نبود. این احتمال وجود داشت که توصیف باعث حواس‌پرتی آنها باشد یا با گفتگوی اصلی برنامه اشتباه گرفته شود یا منابع شناختی بیننده را تحت‌تأثیر قرار دهد؛ به‌طورخلاصه برخی از افراد به توضیح‌های صوتی بسیار تکیه می‌کنند، درحالی‌که برخی دیگر فقط از آن به‌عنوان راهنما استفاده می‌کنند. نیازها و خواسته‌های افراد کم‌بینا به‌اندازۀ هر مخاطب بینا متفاوت است؛ به‌طورکلی بیشتر مشارکت‌کنندگان در پژوهش می‌خواستند در توضیح‌های صوتی بیشترین جزئیات ممکن ارائه شود، اما برخی از بینندگان مسن در پژوهش‌های اودتل پس از توضیحات طولانی خسته می‌شدند و دیگر توجه دقیقی نداشتند و کاملاً مشخص بود که باید تعادل برقرار شود. افراد جوان، به‌ویژه در سنین بین پانزده تا بیست سال، احساس استقلال بیشتری می‌کنند و می‌گویند نمی‌خواهند با آنها متفاوت از بقیۀ افراد جامعه رفتار شود. توضیح‌ها برای آنها باید کوتاه و دقیق باشد. با توجه به آنچه در مورد تنوع مخاطبان AD گفته شد، توصیف‌کنندگان صوتی باید بسته به مخاطب هدف و نیازها یا ترجیح‌های آنها، زبان را انتخاب کنند.

زابروکا (2018) می‌گوید: برای اینکه هنر AD بتواند تمام اطلاعات لازم را برای درک نابینایان در مقایسه با یک فیلم در سطح برابر با بینایان ارائه دهد، توصیف‌کنندۀ صوتی باید فرم مناسب AD را انتخاب کند و سطح مشکلات باید با سن، مهارت‌ها و انتظار‌های افراد گروه هدف تنظیم شود.

[1]. Audetel