نقاشی با کلمات: قسمت ششم مجهز شدن سینماها و ورود به تلویزیون
جواد سقا: دکتری علوم ارتباطات
در سال 1992 پروژه دسترسی به تصاویر متحرک آغاز و منجر به ارائه توضیحات صوتی و نمایش اولین فیلم‌های توصیف صوتی شده در سینماهای منتخب در سراسر آمریکا شد. از آن زمان توصیف صوتی در آمریکا و بسیاری از کشورهای اروپایی که با موفقیت این روش را اجرایی کردند محبوبیت پیدا کرد. در همین حال روایت ضبط‌شده، از طریق یک هدفون شخصی، آنچه را که میان گفتگو اتفاق می‌افتد، توضیح می‌دهد.
اسنایدر می‌گوید تا سال 2000 بیش از 200 سینما در سراسر آمریکا به سیستم توصیف صوتی مجهز شده‌اند. در اروپا هم تجهیز سینماها به سیستم‌های توصیف صوتی روند رو به رشدی داشته است. در بریتانیا، Chapter Arts Center در کاردیف اولین جایی بود که توصیفات منظم را با استفاده از اسکریپت‌خوان‌های زنده به کار برد، در حالی که در فرانسه انجمن Valentin Haüy یک سرویس قابل حمل راه‌اندازی کرده بود که با سفر به سراسر کشور برای تماشاگران نابینا و کم‌بینا اجرای صوتی می‌کرد. در انگلستان در حال حاضر سیصد سینما مجهز به تکنولوژی AD وجود دارد که از این تعداد، بسیاری از سینماها از سیستم دالبی یا صدای دیجیتال استفاده می‌کنند. همچنین ده‌ها سینما در فرانسه، اسپانیا، ایتالیا، آلمان، هلند و دیگر کشورهای اروپا به AD مجهز شده‌اند. در هلند سال 2007، اولین سینمای این کشور مجهز به سیستم توصیف صوتی شد و در حال حاضر، تعداد سینماهای مجهز این کشور افزایش یافته است (وندرهیدن،2019).
جک تامپسون یک فرد نابینا است که از تجربه خود در خصوص سیر تکامل AD در آمریکا و سینماهای این کشور می‌گوید: تجربیات من در رفتن به سینما بسیار محدود بوده است. یا باید با شخصی بروم که مایل باشد صحنه‌های بصری را برایم توضیح دهد، یا فیلم دیالوگ محوری را انتخاب کنم که احتمالاً دنبال کردن داستان آن آسان‌تر است. هیچ کدام از اینها برای من وضعیت ایده‌آلی نبود. حتی با توضیحات یک دوست یا تخیل خودم، تصور می‌کردم که احتمالاً لحظات کلیدی فیلم را از دست داده‌ام. در دهه 90 میلادی نوارهایVHS با خدمات ویدیوی توصیفی (DVS) توسط WGBH فروخته می‌شد که شامل فیلم‌های توصیف‌شده بود. در آن زمان فیلم‌ها چندین ماه پس از انتشار اولیه ویدیویی خود در دسترس نابینایان قرار می‌گرفت. با توجه به محدودیت‌های فرمت VHS، خرید یک فیلم با توضیحات صوتی به این معنی بود که هر کسی که ویدیو را تماشا می‌کرد توضیحات را می‌شنید. هیچ راهی برای حذف کردن آن وجود نداشت.
در سال‌های بعد، بسیاری از تکنیک‌های مدرن مورد استفاده برای توصیف صحنه‌ها و جلوه‌های بصری توسعه پیدا کرد. هنگام تولید توضیحات صوتی، توصیف‌کنندگان ابتدا به فیلم گوش می‌دهند تا درک کنند که یک فرد نابینا یا کم‌بینا چگونه ممکن است فیلم را درک کند. سپس آنها متنی می‌نویسند تا اطلاعاتی که در دیالوگ‌ها ارائه نشده و نیاز به توضیح دارد را در برگیرد. بهترین توصیف‌ها اطلاعات کافی در مورد فیلم ارائه می‌کنند تا به ارزش فیلم برای مخاطب خود بیافزایند؛ اما در حالی که در سال‌های ابتدایی با استفاده از این تکنیک، فیلم‌های توصیف شده در خانه‌ها مورد استقبال افراد دارای اختلال بینایی قرار می‌گرفتند، مدت زمانی که فیلم پس از اکران در سینما به یک نوار ویدئویی توصیف شده تبدیل می‌شد، یک سال یا بیشتر بود.
پروژه‌های اولیه دسترسی آسان نابینایان به توصیف صوتی ابتدا هزینه‌بر بود، اما پیشرفت‌های فناوری به توسعه بیشتر توضیحات صوتی مقرون به صرفه برای سالن‌ها کمک کرد؛ مثلاً تغییر سیستم پخش فیلم از آنالوگ به دیجیتال به این معنی بود که توصیف صوتی برای یک فیلم می‌تواند همراه با بقیه فیلم رمزگذاری شود. این تغییر، نیاز به یک سخت‌افزار تخصصی گران‌قیمت را از بین برد و هزینه‌های تولید را کاهش داد.
از آن زمان به بعد سالن‌های سینما و تئاتر آمریکا شروع به اضافه کردن فناوری توصیف صوتی کردند. دیگر توصیف‌ها از طریق یک گیرنده به نابینایان منتقل می‌شد. صدای توضیحات از طریق هدست شنیده می‌شد. پس از این تغییرات من به سینما رفتم، تجهیزات به خوبی کار کردند و من توانستم به طور مستقل از فیلم لذت ببرم. گیرنده‌ها به کاربر این امکان را می‌دهند که بدون افت کیفیت صدا در هر جایی از سالن بنشیند. دیگر نیازی به تکیه بر یکی از دوستان یا اعضای خانواده یا تصور آنچه ممکن است در فیلم رخ دهد نیستم. اکنون می‌توان کاملاً در تجربه فیلم غرق شد و از فیلم‌ها در سطح کاملاً جدیدی لذت برد.
چالش‌های کنونی در سینماهای آمریکا عمدتاً به عدم آموزش کارکنان برمی‌گردد. فقدان بانک اطلاعاتی متمرکز از تمامی فیلم‌ها با توضیحات صوتی نیز مشکل‌ساز است. من همیشه یک فرد علاقه‌مند به فیلم و سینما بوده‌ام، اما لذت بردن از بسیاری از ژانرها بدون توضیحات صوتی اضافی اغلب دشوار است؛ اما در ایران اساساً سینماها به سیستم توصیف صوتی مجهز نیستند که آموزش ندیدن کارکنان بتواند چالشی برای آن باشد. همچنین اطلاعات کاملی از فیلم‌های توصیف صوتی شده در ایران وجود ندارد و بسیاری از ژانرهای مورد علاقه مخاطبان هم توضیح‌دار نمی‌شوند.
ورود AD به تلویزیون
اولین تلویزیون صوتی شناخته شده توصیف شده در سال 1983 توسط پخش کننده تجاری ژاپنیNTV مخابره شد. توصیفات آن، «باز» بود، یعنی به صدای عادی برنامه اضافه و برای همه بینندگان شنیده می‌شد. این باعث می‌شد در ساعات پربیننده نامناسب باشند. در اروپا و آمریکا هم سازمان‌های حمایت کننده از نابینایان، امکانات توصیف صوتی و برنامه‌های مرتبط با آن را توسعه دادند. شبکه‌های تلویزیونی برخی کانال‌های خود را به سیستم توصیف صوتی مخصوص نابینایان مجهز کردند (پاکر، 2015).
در اواخر دهه 1980 برخی از پخش‌های باز گاه به گاه توسط تلویزیون کاتالونیا در اسپانیا هم انجام شد؛ اما ایالات متحده جایی است که در آن خدمات توصیفی برای تلویزیون به شکل واقعی شروع به کار کرده است. این انتقال در ایالات متحده به دلیل وجود یک کانال صوتی اضافی در تلویزیون کابلی آمریکا به نام برنامه صوتی ثانویه، امکان‌پذیر بود؛ اما از آنجایی که در ابتدا برای این منظور در نظر گرفته نشده بود، کیفیت صدای آن ایده‌آل نبود. ایستگاه‌های تلویزیونی مجهز، برنامه‌های توصیف صوتی شده را در اختیار مخاطبان کم‌بینا / نابینا قرار می‌دهند. مخاطبان با شنیدن صدای اصلی فیلم همراه با توصیف صوتی از اتفاقات تصاویر بصری آگاه می‌شوند.
ورود توصیف صوتی به تلویزیون را در حالی مرور کردیم که متأسفانه تلویزیون ایران هنوز هیچ خدمات توصیفی به نابینایان و کم‌بینایان ارائه نمی‌دهد و طرح پیشنهادی نگارنده برای پخش فیلم‌های توضیح‌دار از تلویزیون را هم اجرا نکرده است
