نواک، نوای کتاب: گفتگو با صاحبنظران نابینا: سفری به دنیای زبان‌آموزی نابینایان با امید هاشمی
رقیه شفیعی
درود بر همراهان نواک؛ این ماه همراه با کسانی که علاقمند یادگیری زبان‌های خارجی هستند، میزبان امید هاشمی خواهیم بود تا هم از خاطرات زبان‌آموزی خود برایمان تعریف کند و هم امکانات مورد نیاز برای یک نا‌بینای دوست‌دار و پیگیر زبان‌های خارجی معرفی نماید.
امید هاشمی آموزش زبان را از کانون زبان ایران در سال 1378 جایی که برای زبان‌آموزان نابینا امکاناتی را قرار می‌دادند شروع کرده است؛ وی تعریف می‌کند که کتاب‌های کانون زبان در آن زمان تا سطح اینترمدییت Intermediate به بریل چاپ شده بود و دسترسی به کامپیوتر و اینترنت هم بسیار سخت بود؛ برای پیداکردن لغت از دیکشنری هم باید کسی پیدا می‌شد که هم وقت داشته باشد و بالا‌تر از آن زبان انگلیسی و نحوه استفاده از دیکشنری را نیز بلد باشد که بتواند کمک کند؛ همچنین به تعریف مسائل و مشکلات دیگری که سر راه زبان‌آموزی وجود داشت اشاره می‌کند و اضافه می‌کند که خوشبختانه امروزه هیچ کدام از آن مشکلات وجود ندارد و از کاربرد کامپیوتر وکار‌هایی که خود او آن زمان انجام می‌داده و امروزه چه پیشرفت‌هایی حاصل شده می‌گوید.
هاشمی در ادامه صحبت‌های خود می‌گوید: نحوه استفاده از منابع به هدف زبان‌آموز بستگی دارد؛ اینکه قصد زبان‌آموز فقط خواندن متون آکادمیک باشد و یا بخواهد فیلم‌های زبان‌اصلی را ببیند، به موسیقی گوش دهد و یا اینکه سفر کند؛ با هر یک از این اهداف مسیر خاصی را باید پیش برود؛ کسانی هم هستند که هدفشان لزوماً یادگیری حرفه‌ای زبان نیست و دوست دارند کم کم با فراگیری زبان مشغول و هم‌نشین باشند. یادگیری زبان با هر نیتی که باشد، برای یک نابینا مهم‌تر آن است که زبان را بریل بیاموزد؛ زیرا خواندن و نوشتن ابزار آموزش یک زبان است و در جهت یادگیری عمیق این ابزار را باید درست به کار گرفت.
هاشمی در صحبت‌های خود به اهمیت حضور در کلاس‌های گروهی اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد که برای یک نابینا داشتن محتوای بریل در کلاس ضرورت دارد؛ وی همچنین توضیح می‌دهد که چگونه می‌شود از محتوای کتاب در کلاس با نوت‌تیکر و بریل دیس‌پلی و یا به‌صورت کتاب بریل استفاده کرد؛ امید هاشمی همچنین به معرفی نرم‌افزارها و راه‌های استفاده از آنها برای نابینایان در جهت استفاده بهینه برای زبان‌آموزان می‌پردازد که شنیدن آن در پادکست برای علاقه‌مندان خالی از لطف نخواهد بود.
در ادامه راجع به میزان دسترس‌پذیری و نوع سطح‌بندی آنها توضیح می‌دهد؛ وی درباره فیلم‌های آموزشی و پادکست‌هایی که به‌قصد آموزش برای زبان‌آموزان تهیه شده‌اند نیز اطلاعاتی در اختیار شنوندگان قرار می‌دهد.
هاشمی در پاسخ به این سؤال که آیا هوش مصنوعی برای آموزش زبان مانند بقیه رشته‌ها می‌تواند راهکار‌هایی ارائه دهد؟ توضیح می‌دهد: «هوش مصنوعی از چند جهت در زبان‌آموزی می‌تواند به ما کمک کند و مدل آن تفاوتی ایجاد نمی‌کند. اول اینکه ما هر سؤالی داشته باشیم می‌توانیم بپرسیم و از هوش مصنوعی جواب بگیریم؛ اگر متوجه نشدیم می‌توانیم با تغییر نوع سؤال، به جواب دلخواه خود برسیم. دومین کمک هوش مصنوعی این است که می‌تواند با ما رول‌پلی role-play انجام دهد؛ به عبارتی مقابل ما نقش بازی کند؛ مانند کسی که ما می‌خواهیم شریک ما در زبان‌آموزی باشد. همچنین در رایتینگ writing نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد؛ به این صورت که ما متنی را بنویسیم و در اختیار هر کدام از مدل‌های زبانی که خواستیم قرار دهیم و بخواهیم که آن را برای ما اصلاح کند. از هوش مصنوعی در زمینه آزمون هم می‌توان کمک گرفت؛ ابزار‌های هوش مصنوعی برای ما یک موضوع برای مثال در قسمت رایتینگ انتخاب می‌کنند و تصحیح پاسخ‌ها می‌پردازند. هوش مصنوعی به شیوه‌های مختلف مانند یک معلم در کنار زبان‌آموز و در اختیار اوست تا به هر نحو که می‌خواهد از آن اطلاعات مورد نیاز خود را دریافت کند».
همراهان نواک می‌توانند لیست کتاب‌های معرفی شده در پادکست و نیاز‌های مطالعاتی خود را از بخش‌های نابینایان و کم‌بینایان کتابخانه‌های عمومی در سراسر کشور دریافت کنند.
