پرورش مهارت‌های اجتماعی در دانش‌آموزان با آسیب بینایی بخش 2

یادگیری مهارت‌های اجتماعی در کلاس درس

ساکس: در یک کلاس مدرسه ابتدایی، برای دانش‌آموزان با آسیب بینایی و آن‌هایی که دارای معلولیت‌های بیشتری هستند، فرصت‌های زیادی  وجود دارد تا با یکدیگر ارتباط برقرار کنند.

توجه به این نکته حیاتی است که  معلم دانش‌آموزان با آسیب بینایی  یا متخصص جهت‌یابی و حرکت، همکاری نزدیکی با  معلم کلاس آموزش عمومی داشته باشند.

بهترین محیط، محیطی است که در آن دانش‌آموزان فرصت‌هایی داشته باشند تا بخشی از فعالیت‌های یک گروه کوچک را به عهده بگیرند. کلاس درس باید به‌گونه‌ای ساختار یافته باشد که کودک جای تمام چیز‌های موجود در کلاس را بداند.  برخی از کلاس‌های درس به سرعت تغییر می‌کنند، موانع فیزیکی زیادی در کلاس وجود دارد یا با وجود عوامل مزاحم، بیش از حد تحریک ‌کننده است و برای بسیاری از دانش‌آموزان ما چنین کلاسی، محیط مناسبی برای دسترسی به فرصت‌های اجتماعی نیست.

بنابراین، ما می‌خواهیم کلاس‌ها تا حدودی ساختارمند باشند و از معلمان ویژه و آموزش عمومی انتظار داریم  تا در کلاس خود بر آموزش‌های مربوط به شخصیت و عواطف دانش‌آموزان تاکید کنند.

طراحی فعالیت‌های یادگیری مشارکتی در کلاس درس که در آن کودک نابینا یا کم‌بینا می‌تواند نقش مهمی ایفا کند، ضروری به نظر می‌رسد.

دانش‌آموز با آسیب بینایی می‌تواند با اشکال گوناگون در گروه مشارکت داشته و در گروه خود، یکی از اعضای فعال به شمار برود.

دانش‌آموز گاهی می‌تواند به‌عنوان منشی و یادداشت بردار گروه عمل کند،  زمانی از لحاظ فناوری به گروه کمک می‌کند،  شاید نیاز باشد از لحاظ نیروی بدنی و فعالیت فیزیکی با گروه همکاری کند. گاهی حتی امکان دارد که دانش‌آموز توانایی رهبری گروه را داشته و فعالیت‌های گروه را تسهیل کند.

توجه به این نکته بسیار مهم است که معلم ویژه دانش‌آموزان با آسیب بینایی و معلم عادی آن‌ها، باید محیط را برای درگیری این دانش‌آموزان با دیگران، هم‌کلاسی‌های آن‌ها و اعضای گروه‌های کاری فراهم سازند.

ساکس: اگر سطحی از آموزش یا سطحی از پرورش  مهارت به‌ویژه در ارتباط با مهارت‌های تعامل اجتماعی، در زمینه مهارت‌های اجتماعی وجود نداشته باشد، همراه با افزایش سن، احتمال یا خطر انزوای اجتماعی بیشتر دانش‌آموزان وجود دارد و هر چه پیش‌تر می‌رویم، این شکاف بیشتر خواهد شد.  وقتی بچه‌ها کوچک‌تر هستند، پذیرش بیشتری وجود دارد. حتی اگر بچه‌ها از تفاوت‌های اجتماعی در دوران پیش دبستانی و اوایل دبستان آگاه باشند، با بزرگ‌تر شدن بچه‌ها و ورود آن‌ها به مدرسه راهنمایی، دبیرستان و بزرگسالی، این شکاف بیشتر می‌شود.

 

خلاصه مبحث:

فرصتی برای حضور در فعالیت‌های گروهی کوچک فراهم کنید.

بر آموزش شخصیت در کلاس درس تأکید کنید.

فعالیت‌های یادگیری مشارکتی را که کودک می‌تواند در آن نقش مهمی ایفا کند، ارائه دهید.

 

ایجاد خودآگاهی مناسب:

ساکس: همان‌طور که کودکان بزرگ‌تر می‌شوند و به دوران نوجوانی می‌رسند، درک این نکته مهم است که  این دوره از زندگی  برای هر فردی دشوار است. اما فکر می‌کنم برای دانش‌آموزان معلول و دارای آسیب بینایی، سخت‌تر است.

این نوجوانان مانند همسالان خود در این سن به دنبال هویتیابی هستند  و تلاش می‌کنند تا  بفهمند که هستند و از چه مهارت‌های تحصیلی، موسیقیایی و تکنولوژی برخوردارند؛ لذا باید این افراد آمادگی لازم را جهت حضور در عرصه‌های مختلف اجتماعی داشته باشند.

در چنین شرایطی، قدرت ریسک پذیری، نقش بسزایی دارد.  چرا که باید وارد محیط شد، خود را در معرض فعالیت‌ها قرار داد و سرسختانه تلاش کرد  تا در گروه درگیر شده و خود را به‌عنوان بخشی از آن تحمیل نمود.  یا  گروه‌هایی را یافت که دانش‌آموز در تعامل با آنها احساس راحتی کند.

ساکس معتقد است که بین انزوای اجتماعی و احساس  خوشبختی، خودپنداره و عزت‌نفس همبستگی وجود دارد. به‌طوری‌که اگر دانش‌آموزی بتواند با دیگران تعامل داشته  و از تعامل با دیگران احساس خوبی داشته باشد، از نظر اجتماعی از شایستگی بیشتری برخوردار بوده  و عزت نفس یا خودپنداره بهتری در مورد آن‌ها خواهد داشت.

از نظر  من یکی از مسائلی که  دانش‌آموزان نابینا یا کم‌بینا واقعاً با آن مواجه هستند، نوعی خود محوری است که دنیا به نوعی حول من می‌چرخد.  نتیجه چنین اعتقادی این است که دانش‌آموز  باور دارد که من نیازی به حرکت به سمت دنیای بیرون از خود نداشته و برای ایجاد چنین روابطی لازم به   اتلاف این همه انرژی نیست.

بنابراین، به دانش‌آموزان کمک می‌کنیم تا به این درک برسند  که چرا تعامل با افراد دیگر مهم است؟ چرا داشتن آداب معاشرت مناسب  حائز اهمیت است؟ و چرا  نشان دادن رفتار اجتماعی مناسب در موقعیت‌های مختلف مهم است؟

چون همه این‌ها باعث می‌شوند تا ما در دنیای اطراف خود درگیر شویم.  امیدوارم که همه دانش‌آموزان ما بخواهند بخشی از جهان باشند، در فعالیت‌های اجتماعی به آنها بها داده شود، احساس نیاز کنند و احساس کنند پذیرفته می‌شوند.

 

 خلاصه مبحث

رسیدن به یک خودآگاهی مناسب.

شایستگی اجتماعی منجر به عزت‌نفس و خودآگاهی بهتر می‌شود.

گروه‌ها یا علایق مشترکی را پیدا کنید که دانش‌آموز بتواند با آنها درگیر شود.

درک اهمیت تعاملات اجتماعی را تقویت کنید.

 

خود حمایتی  به عنوان یک مهارت اجتماعی:

ساکس: مهارت‌های خود حمایتی   مطمئناً بخشی از آموزش مهارت‌های اجتماعی به دانش‌آموزان است.  خود حمایتی باز هم از کودکی  آغاز  می‌شود، جایی که کودک برای خود انتخاب می‌کند و تصمیم می‌گیرد.

شاید برای بچه‌های بزرگ‌تر، انتخاب لباسی باشد که قرار است برای رفتن به مدرسه بپوشند.  حتی اگر انتخاب هم درست نباشد، اما مهم این است که احساس استقلال کرده و خود تصمیم بگیرند.  بنابراین به آنها حق انتخاب و تصمیم بدهید.

اغلب برای بزرگسالان، انجام کار‌های زیادی برای کودکان با آسیب بینایی و  به ویژه دانش‌آموزانی که دارای معلولیت‌های بیشتری هستند،  آسان‌تر از آن است که به آن‌ها اجازه دهند تا خود انتخاب کنند و تصمیم بگیرند.

بهتر است که به‌جای اینکه به دانش‌آموز بگوییم به کلاس درس برو، وسایلت را جمع کن و بنشین، به او مهارت‌هایی یاد بدهیم تا با استفاده از آن، خود این فعالیت‌ها را به‌تنهایی انجام دهد.

ساکس: اگر در  کلاسی یک برنامه قابل استفاده برای دانش‌آموزان وجود داشته باشد،  آن‌ها می‌توانند بدون گفتن معلم، طبق برنامه عمل کرده، کیف خود را در جای مخصوص گذاشته، به سرویس بهداشتی رفته، غذایشان را در یخچال گذاشته و سایر فعالیت‌ها را طبق برنامه انجام دهند.

دانش‌آموزان بزرگ‌تر، به‌ویژه دانش‌آموزانی که در کلاس‌های  فراگیر هستند، در مورد نیاز‌های خود با دیگران صحبت می‌کنند.  “من باید جلو بنشینم؛ زیرا نمی‌توانم خیلی خوب ببینم.”

”  لطفاً  این را برایم بخوانید؛ زیرا نمی‌توانم منو را از راه دور بخوانم.”

به دانش‌آموزان فرصت دهید تا  در مورد آسیب بینایی و سایر معلولیت‌های خود توضیح دهند.  “من نمی‌توانم خیلی خوب ببینم، من  این‌گونه متولد شده‌ام” یا “من خوب نمی‌بینم، لطفاً منو را برای من می‌خوانید؟”

بنابراین، همه  این فرصت‌ها، به دانش‌آموزان اجازه می‌دهد تا در مورد خود درک بهتری داشته باشند  و به آنها کمک می‌کند تا از خودشان حمایت کنند و به آنها فرصت بیشتری برای موفقیت و احساس بهتر در مورد خود می‌دهد. زیرا کنترل زندگی خود را در دست می‌گیرند.

 

 خلاصه مبحث:

حمایت از خود  یک مهارت اجتماعی است. خود حمایتی از کودکی  شروع می‌شود؛ به دانش‌آموز یا کودک اجازه دهید تا خودش انتخاب کند. کودک را تشویق کنید تا نیازهای خاص خود را بیان کند.

 

مهارت‌های اجتماعی و رضایت:

تحقیقات نشان می‌دهد دانش‌آموز نابینا یا کم‌بینایی که مهارت‌های اجتماعی خوبی دارد، توسط همسالان خود پذیرفته می‌شود، در کنار همسالان خود قرار می‌گیرد، فرصت‌های شغلی خواهد داشت و در این زمینه موفق خواهد بود. قادر خواهد بود مستقل زندگی کند،  یک گروه خوب از دوستان داشته باشد و با دیگران درگیر شود، احساس خوبی نسبت به خود داشته باشد، بر زندگی خود کنترل داشته و قدرت انتخاب و تصمیم‌گیری داشته باشد.

بنابراین، مهارت‌های اجتماعی پایه‌ای هستند که سایر حوزه‌های مهارتی بر آن بنا می‌شوند و بدون مهارت‌های اجتماعی خوب، دانش‌آموزان و جوانان در معرض خطر بیشتری برای انزوای اجتماعی در آینده قرار دارند.

 

خلاصه مبحث:

مهارت‌های اجتماعی پایه‌ای هستند که سایر مهارت‌ها بر اساس آن ساخته می‌شوند. دانش‌آموزانی که از توانایی اجتماعی کمتری برخوردار هستند، برای یافتن شغل مشکل بیشتری دارند.  مهارت‌های اجتماعی خوب منجر به پذیرش همسالان و رضایت شخصی بیشتر می‌شود.

برگرفته از سایت رسمی مدرسه پرکینز کشور آمریکا

ترجمه و تلخیص، صلاح‌الدین محمدی

معلم آموزشگاه شهید محبی تهران