پیشخوان: مروری بر پادکست‌ها و نشریات انگلیسی‌زبان ویژه افراد با آسیب بینایی
علی پنجه‌ای
در پیشخوان این ماه، مطالبی درباره سی‌امین سالگرد جاز، یک ابزار کمکی برای تماشای رویدادهای زنده، یک قرارداد همکاری و توازن «سنتی» و «مدرن» در جهت‌یابی خواهید خواند.
سه دهه نوآوری و همراهی: فریدوم ساینتیفیک سی‌امین سالگرد JAWS را جشن می‌گیرد.
در دنیای فناوری‌های کمکی، معدود محصولاتی را می‌توان یافت که نه‌تنها دهه‌ها پابرجا مانده‌اند، بلکه هر سال با نوآوری و امکانات تازه، زندگی میلیون‌ها کاربر را متحول کرده‌اند. «جاز » یکی از این معدود نام‌هاست؛ نرم‌افزاری که در سی‌امین سالگرد تولد خود، همچنان یکی از بهترین راهکار‌های دسترسی برای کاربران نابینا و کم‌بینا به شمار می‌رود. پیتر و نانسی تورپی جدیدترین اپیزود پادکست «آیز آن ساکسس » را به این موضوع اختصاص داده‌اند.
جاز نخستین‌بار در سال ۱۹۹۵ به‌عنوان یک صفحه‌خوان برای ویندوز معرفی شد. در زمانی که دسترسی به سیستم‌عامل‌های گرافیکی برای کاربران نابینا چالشی جدی بود، این نرم‌افزار با تبدیل محتوای متنی به گفتار، انقلابی در تعامل با کامپیوتر پدید آورد. نکته‌ای که جاز را از بسیاری از رقبا متمایز کرد، توسعه آن توسط افرادی با تجربه زیسته نابینایی بود. گِلِن گوردون -یکی از توسعه‌دهندگان اصلی – خود نابینا بود و این موضوع موجب خلق محصولی شد که نیازهای واقعی کاربران را شناخته و برآورده می‌ساخت.
در سال ۲۰۲۵ و هم‌زمان با سی‌سالگی جاز، شرکت «فریدوم ساینتیفیک » – تولیدکننده این نرم‌افزار – جشن بزرگی برگزار کرده و برنامه‌های گسترده‌ای را در قالب آموزش، نوآوری و جامعه‌سازی معرفی کرده است. از جمله این برنامه‌ها می‌توان به «باشگاه اینسرت جِی » اشاره کرد؛ فضایی آنلاین برای کاربران جاز، «زوم‌تکست » و «فیوژِن » که امکان اشتراک‌گذاری تجربیات، طرح پرسش، دریافت آموزش‌های اختصاصی و مشارکت در رویدادهای زنده را فراهم می‌کند. عضویت در این باشگاه رایگان بوده و از طریق سایت فریدوم ساینتیفیک امکان‌پذیر است.
یکی از مهم‌ترین دستاوردهای جدید این شرکت، ابزار «همیار اف اس » است؛ یک دستیار مبتنی بر هوش مصنوعی که کاربران می‌توانند از طریق فشردن کلیدهای «اینسرت » یا «کپس لاک » + فاصله و سپس «اف 1» آن را فعال کنند. این ابزار به‌صورت تعاملی به پرسش‌های کاربران درباره جاز و حتی نحوه استفاده از نرمافزارهای متداول مانند «مجموعه نرمافزارهای آفیس» و «گوگل‌داکس » پاسخ می‌دهد. کاربر می‌تواند پاسخ‌ها را در قالب متنی دریافت کرده، ذخیره کند یا حتی پرسش‌های پی‌در‌پی بپرسد. این امکان در جدیدترین نسخه جاز در دسترس است؛ اما اگر از نسخه‌های قدیمی‌تر استفاده می‌کنید، می‌توانید از طریق این لینک به وب‌سایت «همیار اف اس» دسترسی داشته باشید.
نکته جالب‌توجه در طراحی گرافیکی سی‌امین سالگرد جاز، استفاده از نماد نوستالژیک فلاپی دیسک است. این تصویر یادآور روزهایی است که جاز از طریق دیسکت نصب می‌شد؛ نمادی از مسیری طولانی که امروز به نرم‌افزاری ابری، مدرن و مجهز به هوش مصنوعی رسیده است.
انقلابی در تجربه تماشای ورزش: هدست گیو ویژن تماشای رویدادهای زنده ورزشی را برای کم‌بینایان ممکن می‌سازد.
دسترسی به مسابقه‌های ورزشی یکی از چالش‌های همیشگی برای نابینایان و کم‌بینایان بوده، و تلاش‌های متعددی از توضیح‌دار کردن مسابقات ورزشی تا ساخت دستگاه لمس زمین‌بازی برای ایجاد دسترسی بیشتر انجام شده است. یکی از برجسته‌ترین این تلاش‌ها، هدست هوشمند شرکت «گیو ویژن » است؛ دستگاهی پوشیدنی که به افراد کم‌بینا امکان داشتن تجربه‌ای زنده و بی‌نظیر از مسابقات ورزشی را فراهم می‌کند. این هدست با بهره‌گیری از دوربین داخلی و قابلیت اتصال به پخش زنده دوربین‌های ورزشگاه، تصویر مسابقه را مستقیماً و بدون تأخیر به نمایشگر درون هدست منتقل می‌کند. کاربران می‌توانند با استفاده از گزینه‌های تنظیم کنتراست، روشنایی و زوم، تصویر را مطابق با میزان بینایی خود شخصی‌سازی کنند. برای نمونه، افراد حساس به نور می‌توانند روشنایی تصویر را کاهش دهند یا کاربران می‌توانند رنگ‌ها را طوری تغییر دهند که توپ سفید روی زمین چمن سبز بهتر دیده شود.
یکی از ویژگی‌های جذاب این هدست، دسترسی به «بازپخش زنده » است. به‌واسطه این قابلیت، کاربران می‌توانند صحنه‌هایی را که ازدست‌داده‌اند – مانند خطاها یا پنالتی‌ها – مجدداً مشاهده کنند. نکته مهم آن است که این پخش زنده، با استفاده از همان فیدهایی صورت می‌گیرد که برای نمایشگرهای داخلی ورزشگاه‌ها استفاده می‌شود، اما با فناوری خاص «گیو ویژن»، اطلاعات بدون هیچ‌گونه تأخیری به کاربر منتقل می‌شود که تفاوتی محسوس با تأخیر چندثانیه‌ای رایج در سایر نمایشگرهای داخلی دارد. ریچارد دِدمَن ، یکی از کاربران این هدست، می‌گوید که با وجود مشکلات بینایی ناشی از رتینوپاتی دیابتی ، توانسته است به لطف این فناوری بار دیگر از تجربه تماشای مسابقات تیم محبوبش، چلسی، لذت ببرد. او معتقد است که این هدست، علاقه ازدست‌رفته به فوتبال را به زندگی‌اش بازگردانده و حتی گاهی جزئیاتی از بازی را بهتر از همراه بینایش می‌بیند.
نکته قابل‌توجه دیگر آن است که این فناوری فقط محدود به فوتبال یا ورزشگاه‌ها نیست. به گفته کارشناسان «گیو ویژن»، این هدست قابلیت استفاده در کنسرت‌ها، تئاترها و سایر رویدادهای زنده را نیز دارد؛ هرجا که تصویر زنده و فضای پرانرژی در کنار یکدیگر قرار بگیرند، این هدست نیز به کار می‌آید. اطلاعات بیشتر درباره این هدست و مکان‌های قابل‌استفاده در سایت گیو ویژن موجود است.
تحول در خرید آنلاین برای نابینایان با همکاری اینوسرچ و بی مای آیز: وقتی در و تخته با هم جور می‌شوند.
مطمئناً برایتان پیش‌آمده که برای خرید یک محصول به سایتی سر بزنید و با انبوهی از مشکلات دسترسی‌پذیری رو‌به‌رو شوید. وجود سایت‌هایی که بدون در‌نظر‌گرفتن طراحی فراگیر ساخته شده‌اند مشکلات زیادی را برای نابینایان ایجاد کرده است. همکاری جدید بین «اینوسرچ » و «بی مای آیز » – دو نام‌آشنا در جامعه نابینایان – می‌تواند نویدبخش تحولی بزرگ در تجربه خرید آنلاین برای ما باشد. کانال یوتیوبی «بلایند لایف » یکی از جدیدترین ویدئوهای خود را به مصاحبه‌ای در همین موضوع با مقامات ارشد این دو شرکت اختصاص داده است.
اینوسرچ یک پلتفرم مبتنی بر هوش مصنوعی است که باهدف فراهم‌سازی تجربه‌ای ساده، سریع و دسترس‌پذیر برای کاربران نابینا و کم‌بینا طراحی شده است. این پلتفرم امکان جستجو و خرید از بیش از ۵۰۰ هزار فروشگاه و بیش از یک میلیارد کالا را فراهم می‌کند. اما آنچه این سرویس را منحصربه‌فرد می‌سازد، طراحی کاملاً بهینه‌شده برای نرمافزارهای صفحه‌خوان مانند جاز و وویس اوور است. به‌عبارت‌دیگر، استفاده از این پلتفرم برای افراد نابینا بسیار روان و بدون موانع موجود در طراحی‌های بصری است. علاوه بر خرید آنلاین، کاربران می‌توانند از طریق اینوسرچ بلیت پرواز رزرو کنند. به‌زودی خدمات خرید مواد غذایی و غذای بیرون‌بر از فروشگاه‌ها و رستوران‌های محلی نیز به این پلتفرم افزوده خواهد شد. این خدمات به‌صورت سراسری در ایالات متحده در حال راه‌اندازی است.
اکنون با همکاری جدید اینوسرچ و بی مای آیز، کاربران می‌توانند مستقیماً از طریق این اپلیکیشن به خدمات اینوسرچ دسترسی داشته باشند. مایک باکلی ، مدیرعامل بی مای آیز، درباره این همکاری می‌گوید: «ما باهدف افزایش قدرت، استقلال و شادی در زندگی روزمره افراد نابینا فعالیت می‌کنیم. اینوسرچ دقیقاً همان نوع ابزاری است که در راستای همین هدف ساخته شده: تجربه خریدی روان، مستقل و لذت‌بخش.»
یکی از جذاب‌ترین نتیجه‌های این همکاری، طرح «بازگشت نقدی » است که در آن کاربرانی که از طریق بی مای آیز به اینوسرچ وارد شده و خرید انجام دهند، به‌ازای هر خرید ۲٪ اعتبار برای خرید بعدی در اینوسرچ دریافت می‌کنند. به‌عنوان‌مثال، اگر فردی سالانه شش هزار دلار صرف خریدهای آنلاین کند، این اعتبار می‌تواند معادل یک هفته خرید رایگان باشد؛ بدون اینکه هیچ هزینه‌ای اضافی پرداخت شود. این همکاری همچنین مسیر را برای تخفیف‌های ویژه از سوی برندهای بزرگ – مانند هتل‌ها یا خطوط هوایی – هموار کرده است، و این یک موقعیت برد، برد برای کاربران، برندها و دو پلتفرم محسوب می‌شود. در حال حاضر اینوسرچ تنها در 4 کشور آمریکا، کانادا، استرالیا و انگلستان فعال است، اما گسترش فعالیت به سایر کشور‌ها نیز در برنامه این شرکت قرار دارد.
فناوری و استقلال نابینایان: در جستجوی توازنی هوشمندانه
در سه دهه گذشته، سرعت دگرگونی‌های فناورانه سرسام‌آور بوده است. اما آیا این ابزارهای دیجیتال که بی‌شک زندگی را در بسیاری جنبه‌ها آسان‌تر کرده‌اند، می‌توانند جایگزین تمامی مهارت‌های بنیادین شوند؟ «جف آلتمن » با انتشار مقاله‌ای در نشریه «بریل مانیتور » به این سؤال پاسخ می‌دهد. او سی و شش سال سابقه آموزش تحرک و جهت‌یابی دارد و در این مقاله تجربیات خود را در این زمینه به دیگران انتقال داده است.
آلتمن بر این نکته تأکید دارد که افراد نابینا پیش از انقلاب دیجیتال نیز مستقل، توانمند و فعال بوده‌اند و فناوری، با تمام مزایایش، نباید ما را از اهمیت مهارت‌های اساسی و حل مسئله غافل کند. پیش از ظهور گوشی‌های هوشمند و اپلیکیشن‌های متعدد، افراد نابینا با اتکا به مهارت‌های خود زندگی مستقلی داشتند. آن‌ها با استفاده از «جی‌پی‌اس » درونی خود، یعنی توانایی‌های ذهنی و حسی برای جهت‌یابی، مسیر خود را پیدا می‌کردند. این نشان می‌دهد که استقلال و توانمندی، پیش از هر چیز، به مهارت‌های فردی و توانایی حل مسئله وابسته است.
با وجود تمام پیشرفت‌ها، فناوری‌های مدرن خالی از خطا نیستند، به‌ویژه زمانی که برای راهنمایی افراد نابینا به کار گرفته می‌شوند. برای مثال، آلتمن به دانشجویی اشاره می‌کند که با اعتماد به جی‌پی‌اس گوشی خود، نیم ساعت در اطراف یک ایستگاه اتوبوس سرگردان بود و درحالی‌که چندین بار از فاصله بسیار نزدیکی از آن عبور کرده بود نمی‌توانست آن را بیابد، چون جی‌پی‌اس مدام او را به مسیر اشتباه هدایت می‌کرد. حتی اپلیکیشن‌های پیشرفته‌ای مانند «بی مای ای‌آی »، در تشخیص جزئیات حیاتی برای مسیریابی مانند ورودی‌ها، ایستگاه‌های اتوبوس یا تقاطع‌ها، با چالش مواجه بودند و بیشتر اطلاعاتی کلی و غیرضروری ارائه می‌دادند. این تجربیات نشان می‌دهد که اتکای صرف به فناوری می‌تواند منجر به ناکامی و حتی خطر شود.
به نظر آلتمن، فناوری باید به‌عنوان یک ابزار کمکی و تقویت‌کننده مهارت‌های موجود تصور شود، نه جایگزینی برای آن‌ها. افراد نابینا، مانند دیگران، تحت فشارهای اجتماعی برای استفاده از فناوری‌های دیجیتال قرار دارند، به همین دلیل داشتن قضاوت صحیح برای تشخیص زمان مناسب استفاده از راه‌حل‌های سنتی، یک مهارت کلیدی است. تسلط بر مهارت‌های بنیادین مانند بریل، جهت‌یابی مستقل با عصا، و توانایی برنامه‌ریزی مسیر بدون اتکا به اپلیکیشن‌ها برای یک فرد نابینا اولویت دارد. پس از کسب این مهارت‌هاست که می‌توان از فناوری به‌عنوان یک لایه اضافی و مفید بهره برد. در این راستا، هدف تمامی مربیان جهت‌یابی و حرکت نیز باید پرورش افرادی توانمند و مستقل باشد که با مجموعه‌ای از مهارت‌های متنوع، اعم از سنتی و فناورانه، بتوانند با اطمینان در دنیای پیرامون خود حرکت کرده و چالش‌ها را با موفقیت پشت سر بگذارند
