تشکیل کمیته ویژه خانواده‌های نابینا و کم‌بینا در انجمن نابینایان ایران
امیر سرمدی
به یمن پیشرفت تکنولوژی، مشکلات زندگی زوجین نابینا و کم‌بینا در دنیای امروز اگرچه بسیار کاهش یافته است و افراد بیشتری به ازدواج با یک هم‌نوع گرایش پیدا می‌کنند؛ اما، بسیاری از چالش‌ها و معضلات این قشر همچنان به قوت خود باقی است. به همین بهانه، در این یادداشت به ضرورت تشکیل یک کمیته اختصاصی برای خانواده‌هایی که یکی از زوجین یا هر دو آسیب بینایی دارند، امکانات خاص برای آن‌ها و فرزندانشان و نقش نهادهای بالادستی در این ارتباط اشاره شده است.
راه‌اندازی کمیته خانواده‌های با آسیب بینایی در انجمن نابینایان از تیرماه
اولین گام شناسایی مشکلات هر قشری شناسایی آن جامعه و میزان برآورد دقیق از جمعیت آن‌ها است. اما با این وجود، هیچ‌گونه آماری از تعداد زوجین نابینا و کم‌بینا در کشور در دسترس نیست. فقدان آمارهای مشخص در هر سطحی در نظام جمهوری اسلامی ایران به چشم می‌خورد. همان‌طور که برآورد دقیقی از تعداد افراد دارای معلولیت وجود ندارد، به‌تبع آن میزان دقیق افراد با آسیب بینایی در کشور و به‌طریق‌اولی خانواده‌هایی که با این آسیب دست‌به‌گریبان هستند، وجود ندارد. یکی از عوامل اصلی آن، عدم توجه سازمان بهزیستی به مسائل این‌چنینی است که هیچ‌گاه آمارهای جمعیتی را برای برنامه‌ریزی‌های آتی خود به‌درستی محاسبه نکرده است. اما آنچه که در ارتباط با زوجین نابینا و کم‌بینا مسلّم است، با وجود گروه‌ها و کانال‌هایی که نابینایان برای پرسش‌وپاسخ و نیازهای خودشان در فضای مجازی ایجاد کرده‌اند، گویای آن است که روزبه‌روز تعداد این ازدواج‌ها روبه‌افزایش است؛ لذا راه‌اندازی یک کمیته تخصصی برای این قشر امری ضروری به نظر می‌رسد. این کمیته از تیرماه با مدیریت اعظم چلوی در انجمن نابینایان ایران آغاز به فعالیت کرده است.
اهداف تشکیل کمیته و ارائه امکانات ویژه به خانواده‌های نابینا و کم‌بینا
در این طرح، تمرکز بر روی خانواده‌هایی است که یکی از زوجین یا هر دو با آسیب بینایی مواجه هستند. توجه ویژه به مادران نابینا و کم‌بینا و در گام بعدی خانواده‌هایی که فرزند با آسیب بینایی دارند، از جمله گروه‌هایی هستند که کمیته ایجاد شده در انجمن نابینایان ایران برنامه‌های ویژه‌ای برای آن‌ها دارد. مهم‌ترین امر در این ارتباط، آموزش است؛ آموزش مهارت‌های فردی و زندگی بسیار حائز اهمیت است. در همین ارتباط، دوره‌های آموزشی اختصاصی برگزار خواهد شد و با مراکز مشاوره تفاهم‌نامه‌هایی منعقد می‌گردد تا هزینه‌های مربوط به مشاوره از سوی روان‌شناسان برای اعضای تحت پوشش انجمن کاهش یابد. همچنین بسیاری از روان‌شناسان کودک‌ونوجوان، پکیج‌های آموزشی دارند که به صورت آنلاین در اختیار خانواده‌ها قرار می‌دهند. چنین آموزش‌هایی را می‌توان به صورت اختصاصی برای این قشر با استفاده از متخصصان امر تولید کرد و با قیمت مناسب در اختیار خانواده‌ها قرار داد. برگزاری دوره‌های فرزندپروری با وجود آسیب بینایی برای والدین، یکی دیگر از اهداف تشکیل کمیته خانواده در انجمن نابینایان ایران است. بسیاری از خانواده‌هایی که فرزند آن‌ها با آسیب بینایی متولد می‌شوند، در ابتدا سردرگم بوده و دچار بحران‌های روحی و روانی می‌شوند. در حال حاضر هیچ سازمانی از جمله بهزیستی به این قشر از بدو تولد خدماتی ارائه نمی‌کنند. یکی دیگر از اهداف تشکیل این کمیته، ارائه خدمات روانکاوی به این دست خانواده‌ها است که فرزند خود را از بدو تولد تا زمان ورود به مدرسه چگونه تربیت کنند.
توجه به مسائل تفریحی و سرگرمی
بعد از بُعد آموزش، یکی دیگر از مهم‌ترین مسائلی که برای این دست از خانواده‌ها باید به آن توجه شود، مسائل مربوط به تفریح و سرگرمی آن‌ها و فرزندانشان است. بسیاری از مادران نابینا این دغدغه را دارند که به‌تنهایی نمی‌توانند فرزند خود را به پارک ببرند. چرا که ممکن است مورد آدم‌ربایی قرار گیرند یا آسیبی به آن‌ها برسد. با توجه به اینکه در بسیاری از موارد خانواده‌هایشان شرایط همراهی با آن‌ها را ندارند و یا نمی‌خواهند استقلال آن‌ها زیر سؤال برود، بیشتر اوقات خود را در خانه می‌گذرانند. در صورتی که کودکان این مادر یا پدران نابینا مانند سایر کودکان نیازمند بازی و تفریح در پارک‌ها یا سایر محیط‌های تفریحی هستند. یکی دیگر از اقدامات این کمیته که به‌مرورزمان اجرایی خواهد شد، امضای تفاهم‌نامه با برخی از شهربازی‌ها و مراکز تفریحی ویژه کودکان است تا خدمات خود را برای نابینایان نیز مناسب‌سازی کنند. همچنین به پرسنل این مراکز آموزش داده خواهد شد که اگر زوجین نابینا فرزند خود را به این مرکز آوردند، چگونه از فرزند آن‌ها مراقبت کنند و در این راه خانواده‌ها را یاری دهند تا امنیت روانی آن‌ها حفظ شود. برگزاری اردوها و دورهمی‌های اختصاصی برای مادران نابینا و خانواده‌ها یکی دیگر از برنامه‌های مدنظر کمیته خانواده در انجمن نابینایان ایران است؛ به‌گونه‌ای که برنامه‌های یک‌روزه در یکی از پارک‌ها یا مراکز تفریحی با حضور مادران نابینا و فرزندانشان برگزار خواهد شد تا با بهره‌گیری از افراد داوطلب فرزندان آن‌ها به راحتی بتوانند لذت پارک رفتن را بچشند و مادران تجربه‌های خود را با همنوعانشان به اشتراک بگذارند. در واقع، اگر شرایط وجود یک فضای امن برای خانواده‌های با آسیب بینایی فراهم شود، هم پدر و مادرها می‌توانند با یکدیگر در ارتباط باشند و هم فرزندان آن‌ها می‌توانند با هم بازی کنند و ساعات و لحظات خوشی را در کنار هم رقم بزنند.
یکی دیگر از اقداماتی که در کمیته خانواده پیگیری خواهد شد، تهیه کلیپ و مستندهایی از زندگی زوجین نابینا و پخش آن در فضای مجازی است. با این اقدام، می‌توان افراد جامعه را با زندگی خانواده‌های نابینا و کم‌بینا آشنا کرد. بسیاری از مادران نابینا اذعان دارند افراد جامعه آشنایی کمی نسبت به زندگی آن‌ها دارند و نزدیکان و همسایگان، پرسش‌های نامربوط می‌پرسند و به آن‌ها ترحم می‌کنند. واقعیت آن است که رسانه‌ها کمتر به این مقوله پرداخته‌اند و بسیاری از مردم باور نمی‌کنند که زوجین نابینای مطلق هم می‌توانند به مدد تکنولوژی و استقلال فردی مانند سایر مردم زندگی کنند، بچه‌دار شوند و زندگی روزمره خود را مدیریت کنند.
نگاهی به نقش نهادهای مرتبط
واقعیت آن است که هیچ کدام از سازمان‌های مرتبط با نابینایان و سمن‌های این قشر تا کنون توجه دقیقی به بعد خانواده نداشته‌اند. بهزیستی به‌عنوان مهم‌ترین سازمان تخصصی برای معلولان به‌ندرت توانسته وظایف مربوط به امور مددجویی را انجام دهد و اگر تسهیلاتی به خانواده‌ها داده، عمدتاً از منظر تسهیلات مالی است. این در حالی است که بسیاری از مشکلات این قشر فراتر از مسائل مادی است. سازمان آموزش‌وپرورش استثنایی که یکی از مهم‌ترین نهادهای تعلیم‌وتربیت است، هیچ‌گونه دوره‌ای را برای خانواده‌های این قشر برگزار نمی‌کند. سایر نهادها نیز به سهم خود وظایفی دارند. برای مثال، بسیاری از مراکز تفریحی در کشور، زیر نظر شهرداری‌ها است. شهرداری‌ها مکلّف هستند تسهیلات ویژه‌ای را در اختیار خانواده‌های نابینا و کم‌بینا قرار دهند تا هزینه‌های بالایی که این روزها مراکز تفریحی دارند، از سبد خانواده‌های کم‌برخوردار حذف نشود.
مخلص کلام آنکه انجمن نابینایان ایران با راه‌اندازی کمیته خانواده در نظر دارد شرایط بهتری را برای زوجین و مادران نابینا رقم بزند. از همه دلسوزانی که در این راه می‌توانند به انجمن و مدیریت این کمیته کمک کنند، تقاضا می‌شود با انجمن نابینایان ایران تماس گرفته و ما را در این راه یاری کنند تا تمامی اهداف ترسیم شده در بالا در سال جاری محقق شود.
به امید آن روز…
