آذرماه برای افراد دارای معلولیت یادآور برگزاری رویداد‌های متعددی است که به مناسبت روز جهانی معلولان برگزار می‌شود. در این یادداشت به نمایشی بودن مراسم‌های برگزار شده، تاریخچه‌ای از کنوانسیون حقوق جهانی افراد دارای معلولیت و نگاهی به سخنرانی امسال رئیس سازمان بهزیستی در اجلاس بین‌المللی سالانه کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت خواهیم انداخت.
به نمایندگان واقعی معلولان فرصت سخنرانی دهید
هر ساله سازمان بهزیستی کشور با همکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به مناسبت روز جهانی معلولان، دیداری را با حضور صد‌ها نفر از افراد دارای معلولیت، انجمن‌های این قشر و خانواده‌های آنها با رئیس جمهور و وزیر تعاون ترتیب می‌دهد. امسال نیز قرار است این مراسم در تاریخ سه‌شنبه 11 آذرماه در سالن اجلاس سران با حضور مسعود پزشکیان رئیس جمهور، احمد میدری وزیر تعاون و سید جواد حسینی رئیس سازمان بهزیستی کشور برگزار شود. در این مراسم معلولان خود را به سختی به سالن اجلاس سران می‌رسانند و ملاحظات امنیتی نیز این دشواری را دو‌چندان می‌کند. به دلیل مسائل امنیتی، تمامی گوشی‌ها و ابزارهای هوشمند نفرات حاضر در مراسم از آنها گرفته می‌شود و عملاً اعضای جامعه هدف ارتباطات خود را با یکدیگر از دست می‌دهند. دست آخر نمایندگان هر کدام از گروه‌های افراد دارای معلولیت که قبل از مراسم از سوی سازمان بهزیستی هماهنگ شده‌اند، پیش از سخنرانی مسئولان مطالبات خود را مطرح می‌کنند و رئیس جمهور و وزرای حاضر در مراسم به سخنرانی‌های تکراری بسنده می‌کنند و این مراسم با اهدای ناهار به حاضرین خاتمه می‌یابد. این چرخه بی‌حاصل سال‌های سال است که اتفاق می‌افتد بی‌آنکه نتیجه‌ای عملی و دستاوردی داشته باشد. سازمان بهزیستی باید به این سؤال پاسخ دهد که چرا تریبون این مراسم را در اختیار کنشگران واقعی حقوق افراد دارای معلولیت و آنان که نقد‌های جدی به سیاست‌های این روزهای نظام دارند قرار نمی‌دهند؟ چرا طی 15 سال گذشته یک بار این فرصت در اختیار انجمن نابینایان ایران به عنوان یک سازمان مردم‌نهاد کشوری که 25 دفتر نمایندگی در ایران دارد قرار نمی‌گیرد؟ این وضعیت در قبال سایر سمن‌های اسم‌ورسم‌دار معلولان نیز صدق می‌کند و نمایندگان آنها نیز هیچگاه فرصت سخنِ رو در رو در مقابل رئیس جمهور پیدا نکرده‌اند. نمایندگانی که بیایند و مستقیم به رئیس جمهور و وزیر تعاون بگویند از شعارهای شما خسته شده‌اند. افرادی که احساس واقعی این روزهای معلولان را که سال‌هاست در سینه حبس شده بیرون بریزند و به بالا‌ترین مقامات کشور گوشزد کنند هیچ یک از اقدامات شما مادامی که دست به اصلاحات ساختاری نزنید نتیجه‌ای در پی نخواهد داشت. باید در این مراسم افرادی حاضر شوند و به وزیر تعاون بگویند اگر چارت سازمان بهزیستی کشور به عنوان عالی‌ترین نهاد اجرایی معلولان تغییر نکند، حتی اگر بهترین مدیران جهان را بر این مسند بگمارید، نخواهند توانست با این بودجه محدود ده‌ها وظیفه مختلف را به دوش بکشند و در انجام وظایف محوله موفق باشند؟ دیگر چه اتفاقی باید رخ دهد تا متوجه شوید سطح نارضایتی اعضای جامعه هدف از سازمان بهزیستی کشور به بالا‌ترین سطح خود رسیده و اقدامات این سازمان در هیچ سطحی نمی‌تواند مثمرثمر و پاسخگوی نیاز‌های معلولان باشد. چرا اجازه نمی‌دهید یک نفر در مراسم روز جهانی معلولان به رئیس جمهور اعتراض کند و بگوید شما که همواره دم از احترام به حقوق معلولان می‌زنید و با اشاره به احادیث و روایات ائمه کلی شأن و جایگاه برای کمک کردن به این قشر قائل هستید، اما پای اجرای قوانین که می‌رسد حق و حقوق آنان را نمی‌دهید. چرا هر سال تنها کمتر از 10 درصد از بودجه قانون حمایت از حقوق معلولان تخصیص می‌یابد؟ چرا بودجه صد‌ها همتی نهاد‌های فرهنگی و مذهبی بی‌خاصیت که در این سال‌ها اقداماتشان دستاوردی جز بی‌دین کردن ملت ندارد کاهش نمی‌یابد؟ اگر منابع کم است باید برای همه کم باشد. نه اینکه افراد دارای معلولیت به مثابه شهروندان درجه دوم در نظر گرفته شوند و در گام نخست، بودجه حوزه اجتماعی کاهش یابد. برای مثال، بودجه‌ای که سازمان بهزیستی کشور برای خرید تجهیزات توان‌بخشی در ماه آبان به استان‌ها ابلاغ کرده، به گفته کارشناسان توان‌بخشی در شهرستان‌ها، آن‌قدر نازل است که با آن عملاً نمی‌توانند کاری کنند.
برگزاری نشست‌های تخصصی جایگزین دیدارهای عمومی شود
همان‌طور که در بالا تشریح شد، برگزاری دیدارهای عمومی نمی‌تواند دستاورد مشخصی برای معلولان به دنبال داشته باشد. انجمن نابینایان ایران امسال نیز مانند سال گذشته در نشست تصمیم‌گیری در خصوص برنامه‌های هفته معلولان، از سازمان بهزیستی درخواست کرد نشستی تخصصی با حضور نمایندگان سمن‌های ویژه معلولان با رئیس جمهور و وزیر تعاون برگزار شود تا در این نشست، معلولان به صورت رو در رو شرایط خود و اعضای جامعه هدف را تشریح کنند. بلکه مطالبات به صورت ملموس‌تر به گوش رئیس جمهور برسد و در آن نشست دستورات مشخصی برای رفع برخی از چالش‌ها صادر شود و کارگروهی از جامعه افراد دارای معلولیت پیگیر اجرای آن باشند. این امر خط‌کش و معیار روشنی از وعده و وعید‌های گفته شده را ترسیم می‌کند تا سال آینده که نشست مشابه برگزار شد، بتوان گزارش مشخصی از آنچه که قرار بود محقق شود را ارائه داد. مگر نه اینکه عده‌ای انسان شریف با این دشواری را بیاورید تا برایشان کلی‌گویی کنید و آنها برایتان سوت و کف بزنند و کارهای نکرده‌تان را تأیید کنند، چه ارزشی دارد؟ انجمن نابینایان ایران سعی کرده است در سال‌های اخیر و به مناسبت روز جهانی معلولان رویداد‌های فرهنگی در سطح ملی را برگزار کند. جشنواره ملی کاما و جشنواره ملی گامی‌نو، دو رویدادی هستند که یک سال در میان در آذرماه برگزار می‌شوند. نهم آذرماه امسال نیز مراسم اختتامیه سومین دوره جشنواره ملی کاما (کتاب افراد معلول ایران) در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار می‌شود و از نویسندگان معلول و افرادی که برای معلولان کتاب نوشته‌اند تجلیل می‌شود.
عدم توجه به کنوانسیون جهانی حقوق معلولان در ایران
این روز‌ها که روز جهانی افراد دارای معلولیت فرا می‌رسد، همه سخن از قوانین بالا دستی معلولان می‌کنند. نخستین کنوانسیون هزاره سوم میلادی با عنوان (کنوانسیون جهانی حقوق معلولان) در تاریخ 13 دسامبر 2006 میلادی در مجمع عمومی سازمان ملل متحد با اکثریت آرا تصویب شد. متعاقب این اقدام، سازمان ملل متحد روز 30 مارس 2007 برابر با 10 فروردین 1386 شمسی را تاریخ شروع امضای کشورهای عضو در خصوص پیوستن به این کنوانسیون اعلام کرد. در همان نخستین روز تصویب این میثاق‌نامه جهانی، 84 کشور رسماً با امضای خود به کمیسیون حقوق معلولین پیوستند. از این تعداد 44 کشور پروتکل الحاقی کنوانسیون را نیز پذیرفتند. از این رو، مهم‌ترین حرکت جهانی در ارتباط با دفاع از حقوق انسانی معلولان یا به تعبیری بزرگ‌ترین گروه اقلیت دنیا شکل گرفت. بدون تردید تحقق این رویداد عظیم و تاریخی، حاصل ده‌ها سال مبارزه و تلاش خستگی‌ناپذیر معلولان و نهاد‌های مدنی وابسته به ایشان و گروه‌های حامی افراد دارای معلولیت در کشورهای مختلف بوده است. کشور ایران نیز در آذرماه سال 1387 به این کنوانسیون پیوست. اما مانند قانون حمایت از حقوق معلولان، عمده مفاد کنوانسیون جهانی معلولان نیز در ایران رعایت نمی‌شود و در عمل مسئولان توجهی به آن ندارند. تنها دستاورد پیوستن به این کنوانسیون، سفر مسئولان مرتبط به آمریکا و شرکت در اجلاس بین‌المللی سالانه کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت در سازمان ملل است. در آنجا هم عمدتاً سعی می‌شود تصویری روشن از جامعه افراد دارای معلولیت ایران در مجامع جهانی به تصویر کشیده شود و آنجا هم کارهای نکرده را در سطح جهانی فریاد می‌زنند. خردادماه امسال نیز دکتر سید جواد حسینی رئیس سازمان بهزیستی کشور به منظور شرکت و سخنرانی در هجدهمین اجلاس بین‌المللی سالانه کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت (CRPD) به مقر سازمان ملل متحد در نیویورک سفر کرد. دکتر حسینی در این اجلاس گفت: جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۰۹ به این کنوانسیون پیوسته و علاوه بر این در سال ۲۰۱۷ گزارشی در این زمینه ارائه کرده است. حسینی تصریح کرد: ما در سال ۲۰۱۸ میلادی با تصویب قانون حمایت از حقوق معلولان گام بسیار بزرگ و جامعی در راه احیای حقوق معلولان برداشته‌ایم.
اهمیت آگاهی‌سازی و حساس‌سازی جامعه درباره افراد دارای معلولیت، توجه ویژه به امر آموزش‌وپرورش و دانشگاه‌ها، مناسب‌سازی متون درسی، تصاویر و عکس‌ها، توجه به امر دسترس‌پذیری مبلمان شهری برای معلولان، نقش معلولان در توسعه پایدار، طراحی اپلیکیشن‌های اختصاصی و توسعه کمی و کیفی تشکل‌های ویژه معلولان، از دیگر محورهای سخنان رئیس سازمان بهزیستی کشور در سازمان ملل بود. قضاوت در ارتباط با کارهای انجام شده در خصوص نکات مطروحه در بالا را به مخاطبان نسل مانا وا می‌گذاریم. در پایان این نوشتار امیدواریم مسئولان امر دست از اقدامات و دیدارهای نمایشی برداشته و هر چه سریع‌تر نسبت به بهبود کیفیت زندگی افراد دارای معلولیت گام‌های مؤثر بردارند.
