نان صحنه هنرمندی: :گفت‌و‌گوی نسل مانا با محسن محمدقلی: صحنه‌گردان نابینا
میرهادی نایینی‌زاده: دانشجوی دکتری پژوهش‌های قرآنی
محسن محمدقلی: صحنه گردان، گوینده، و شاغل در مرکز نو‌آوری و روابط عمومی شرکت فیروز
«از چه زمانی روی صحنه هستی و چه مراسم‌هایی را اداره می‌کنی؟»
«از زمانی که در کلاس سوم و چهارم دبستان بودم، به صورت پراکنده برنامه اجرا می‌کردم و این روند تا امروز هم ادامه داشته است. فعالیت‌های من حول محور اجرای موسیقی، مجری‌گری، برگزاری مراسم مذهبی، و در مواردی نیز اجرای استند‌آپ کمدی بوده است.»
«اولین باری که از راه صحنه‌گردانی درآمدی کسب کردی، کی بود؟»
« در یکی از برنامه های شبکه ۵ تلوزیون و در قالب خواننده یک گروه موسیقی نابینایان بود. در آن زمان، من کلاس چهارم دبستان بودم. اما اولین بار که از این راه کسب درآمد کردم، حضور در برنامه جشن رمضان با مهرداد کاظمی و محمد اصفهانی بود. این حضور باعث شد به مراسم مختلف دعوت شوم و از من خواسته می‌شد آهنگ‌های محمد اصفهانی را اجرا کنم. البته همین‌جا باید تأکید کنم: این کار برای من درآمد بالایی نداشته است.»
«چه افرادی با چه استعداد‌هایی می‌توانند در این کار موفق باشند؟»
«طبعاً هر کسی می‌تواند با داشتن لوازمی در این کار توفیق داشته باشد. من به‌عنوان کسی که بیشتر فعالیتم حول‌و‌حوش صدا و موسیقی است، می‌توانم بگویم: کسی که وارد عرصه صحنه‌گردانی می‌شود، باید پایه‌های موسیقی را در حد خوبی بداند، چند‌و چون محل برگزاری مراسم خود را جویا شود، و حتما با صدا‌بردار خود و کیفیت کار او آشنا باشد. از نظر من لازم است: یک نفر به‌عنوان همراه یا رابط با یک صحنه‌گردان نابینا همراه باشد و برخی مسائل را برای او تسهیل کند.»
«بیشتر در باره این مسائل برای ما صحبت کن.»
«اشراف کامل به صحنه از لوازم یک اجرای صحیح است. به‌عنوان مثال: وقتی شما عهده‌دار نوازندگی صحنه هستید، فقط یک رابط یا یک همراه می‌تواند لحظه حضور یا خروج مجری یا میهمان برنامه را به شما اطلاع دهد.»
«چه تفاوت‌هایی میان کار یک صحنه‌گردان نابینا و سایر همکاران او وجود دارد؟»
«همانطور که در پاسخ پرسش پیش گفتم، عدم اشراف دقیق نابینایان بر صحنه یکی از بزرگ‌ترین تفاوت‌ها یا معضلات کار ما به حساب می‌آید. این عدم اشراف مخصوصاً وقتی نمود بیشتری پیدا می‌کند که صحنه‌گردان نابینا برای اولین بار روی صحنه خاصی حاضر می‌شود. من به همه کسانی که می‌خواهند در این عرصه وارد شوند توصیه می‌کنم برای شناخت بیشتر خود از محیط صحنه، پیش از برنامه در محل اجرا حاضر شوند، با مهارت‌های جهت‌یابی خود صحنه را رصد کنند، و تا جایی که امکان دارد تلاش در برقراری درست رابطه با مخاطب خود داشته باشند.
از دیگر تفاوت‌هایی که میان ما و سایرین به چشم می‌آید این است که ما خیلی در تشخیص زبان بدن مخاطبانمان توانایی نداریم. این در شرایطی است که یک صحنه‌گردان بینا با کوچک‌ترین اشاره مخاطب می‌تواند به بهترین شکل ممکن صحنه را مدیریت کند.»
«چه مسائل و موضوعاتی برای یک صحنه‌گردان نابینا پیش از اجرا یا برای اجرای اول در یک صحنه می‌تواند حائز اهمیت باشد؟»
«از دید من، مهم‌ترین اصلی که باید همه افراد و در وحله بعد صحنه‌گردانان نابینا مد نظر داشته باشند، تمرین فراوان و آمادگی لازم برای مسائل غیر قابل پیشبینی است. شما ممکن است روی صحنه با موردی مثل خراب شدن میکروفون یا از تنظیم خارج شدن دستگاه مواجه شوید که باید برای آن آماده باشید. همچنین ما نابینایان محکوم به نشان دادن توانایی‌های خود هستیم. از این رو همواره باید بتوانیم با تمرین زیاد تفاوت‌هایی که در پرسش پیش مطرح کردم را کم‌رنگ کنیم.»
«چه فرق‌هایی میان کار اجرای فردی و اجرای گروهی می‌توان ذکر کرد؟»
«این دو کار، دو مقوله متفاوت هستند؛ وقتی شما عضو یک گروه اجرا هستید، وظیفه شما تمرین و تبعیت از مدیر گروه است و وظایفی که پیشتر درباره صحنه متذکر شدم همه بر عهده مدیر گروه شماست.»
«تا‌به‌حال درباره اجرای موسیقی با هم صحبت کردیم. لطفاً قدری درباره تفاوت‌هایی که اجرای استند‌آپ کمدی برای ما نابینایان ایجاد می‌کند صحبت کن.»
«با توجه به بصری شدن بیشتر مواردی که یک نفر در اجرای خود از آن بهره می‌گیرد و طرز استفاده از زبان بدن برای خنداندن بیشتر مخاطب در عصر حاضر، به نظر می‌رسد کار کمدی برای ما نابینایان قدری دشوار شده است. عصر حاضر با دهه شصت متفاوت است و کمتر کار‌هایی مثل تقلید صدا یا تعریف لطیفه مورد استقبال قرار می‌گیرد. روی هم رفته می‌توانم بگویم: من فقط برای افراد نابینا چنین برنامه‌هایی را روی صحنه می‌برم؛ اما اگر کسی می‌خواهد همچنان در این عرصه نیز مشغول باشد، باید روی دیالوگ‌های خود کار کند و البته هر جایی به اجرا نپردازد.»
«درباره موضوعاتی که باید برای اجرای مراسم مذهبی مد نظر داشت هم برای مخاطبین ما صحبت کن:»
«مانند بحثی که پیشتر کردم، اشراف شما به محیط و مخاطبین بسیار مهم است. شما باید بدانید در چه محیطی مداحی می‌کنید و مخاطب شما چه واکنشی به کار شما نشان می‌دهد. همچنین برای گرداندن سینه‌زنی باید حتماً به‌نحوی با میان‌داران هیئت یا لا‌اقل یکی از آنها هماهنگی کامل داشته باشید.
ذکر این نکته در برنامه‌های مذهبی فوق‌العاده مهم است که: نابینا نباید به ابزاری برای مسائل برخی از افراد تبدیل شود. باید این فرهنگ‌سازی همواره وجود داشته باشد که نابینا، هیچ تفاوتی با سایر افراد ندارد و او هم مانند بقیه از خطا و گناه مصون نیست. نباید برای اینکه یک مجلس گل کند؛ تصوراتی از قبیل شفا دادن یا گرفتن نابینا در هیئت مطرح شود و از او به این وسیله استفاده ابزاری شود.»
«چه راه‌هایی برای دیده شدن بچه ها برای قبول کار صحنه وجود دارد؟»
«اکنون که شبکه های اجتماعی نفوذ خوبی در بین افراد پیدا کرده اند، فرصت ارزشمندی ایجاد شده است تا توانایی افراد نابینای خلاق بیشتر دیده شود. اما نمی‌توانم به مقوله اقبال در دیده شدن افراد مختلف بی‌توجه باشم. همچنین ندیدن، در کار صحنه‌گردانی هم مانعی برای برخی اذهان ایجاد کرده است که متأسفانه توانایی نابینایان را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. به‌عنوان نمونه: برخی افراد ندیدن را مانعی جدی برای مجری بودن افراد نابینا می‌دانند و تأکید دارند که: در مواقع لزوم چطور باید با مخاطب ارتباط برقرار شود؟ البته من با برخی از این افراد گفت‌و‌گو کردم و تا حدی در اقناع آنها کوشیدم.»
«درباره شکل درآمد‌زایی این کار صحبت کن.»
«مهم‌ترین چیزی که باید به آن اشاره کنم این است که: صحنه‌گردانی یک شغل مقطعی است و همیشه معلوم نیست بتوان از این راه امرار معاش کرد. کرونا آسیب زیادی به کسانی زد که از این راه کسب درآمد می‌کردند. بنا‌بر‌این من به همه دوستان توصیه می‌کنم علاوه بر این کار به دنبال یک پلن بی هم برای خود باشند تا در مواقع لزوم دچار بی‌درآمدی نشوند. بسیار پیش می‌آید به خاطر نابینایی کوشش می‌کنند که مبلغ کمتری به من پرداخت شود. به‌همین‌دلیل من پیش از پذیرش کار مقداری که حق خود می‌دانم را از کار‌فرما مطالبه می‌کنم و از همه دوستان هم می‌خواهم اجازه ندهند به‌خاطر نابینایی حق هنر آنها ضایع شود و هزینه‌ای که باید را دریافت نکنند.»
«از این که در این گفت‌و‌گو شرکت کردی از تو ممنونم.»
شما می‌ةوانید مشروح این گفتگو را در قالب یک فایل صوتی، ذیل همین نوشته در وبسایت نسل مانا بشنوید.
