مدیریت مالی و سرمایه‌گذاری افراد نابینا و کم‌بینا
مسعود طاهریان، کارشناس‌ارشد روانشناسی کودکان استثنایی
مدیریت مالی
کسب در‌آمد و چگونگی هزینه آن، ربطی به آسیب بینایی ندارد؛ ولی ما، افراد نابینا و کم‌بینا، زندگی پر‌هزینه‌تری داریم؛ چرا که به‌علت مشکلات بینایی، نمی‌توانیم راحت از برخی فرصت‌ها (داشتن وسیله نقلیه شخصی یا خرید از دست‌فروشان، عمده‌فروشی‌ها و میادین میوه و تره‌بار) استفاده‌کنیم. در‌نتیجه ضرورت دارد حتی با کم‌ترین در‌آمد مسائل مالی‌مان را مدیریت‌کنیم. باید ببینیم چه در‌آمد‌هایی داریم و برای هزینه‌های جاری، پس‌انداز، سرمایه‌گذاری، فراگیری مهارت و دانش، تهیه تجهیزات، تفریح و امکانات رفاهی برنامه‌ریزی‌کنیم. باید اولویت‌های مالی‌مان را مطابق نیاز‌های‌مان تنظیم کنیم و به آرامش و امنیت‌مان توجه داشته‌باشیم. نباید به‌خاطر فعالیتهای متناسب با شرایط‌مان (رفتن به هتل در سفرها) ناراحت باشیم و اولویت‌بندی‌های‌مان را با سایر افراد بینا مقایسه کنیم؛ چراکه معمولاً با هزینه‌کردن بیشتر، دیگران موظف هستند تا آسایش‌مان را (مانند راهنمایی در محیط، دسترس‌پذیری فضا، دست‌چین‌کردن اقلام خریدنی و حمل بار) تأمین‌کنند.
برای مدیریت بهتر مالی باید خود را عادت بدهیم تا با یک شیوه ساده، اطلاعات مالی‌مان را منظم ثبت کنیم، بدانیم ماهانه چه در‌آمدی داریم، چه مقدار هزینه کرده‌ایم، از چه کسی طلب داریم، به چه کسی بدهکاریم و کجا سرمایه‌گذاری کرده‌ایم. در نتیجه خوب است پیام‌های بانکی و قبوض را در گوشی‌همراهمان نگه‌داریم و آنها را به بخش ذخیره پیام‌رسان تلگرام مان بفرستیم و زیر هر ورودی و خروجی، یاد‌داشتی بگذاریم. همچنین می‌توانیم در اینترنت‌بانک‌ها برای تراکنش‌های‌مان برچسب بزنیم و توضیح بنویسیم. برای مدیریت سرمایه‌مان در بازار بورس هم می‌توانیم به لیست تراکنش‌های کارگزاری‌هایی مانند مفید و آگاه و گزارش‌های سود و زیانمان در این سایت‌ها مراجعه‌کنیم.
نرم‌افزار اکسل در کامپیوتر و اپلیکیشن فانوس در گوشی‌همراه، به ما امکان می‌دهد تا اطلاعات مالی‌مان را طبقه‌بندی کنیم و با انجام انواع محاسبات ریاضی، گزارش‌های مالی بگیریم. می‌توانیم از طریق نسخه تحت وب و ویندوز تلگرام، پیام‌های مالی‌مان را به کامپیوتر و اکسل منتقل کنیم و با دسترسی دادن به اپلیکیشن فانوس برای خواندن پیامک‌ها، اطلاعات مالی‌مان را ثبت‌کنیم. می‌توانیم از اطلاعات مالی اینترنت‌بانک‌ها و کارگزاری‌ها هم خروجی اکسل بگیریم و برای دسترسی آسان، آنها را در کامپیوتر ذخیره‌کنیم. می‌توانیم برای یاد‌آوری، زمان وصول طلب‌ها و بدهی‌هایمان را هم در تقویم‌های دیجیتال (مانند تقویم گوگل) علامت بزنیم.
کارهای بانکی
بانک‌ها با نابینایان و کم‌بینایان سلیقه‌ای برخورد می‌کنند. ما باید تمهیدات ویژه بانکی را در زمینه خدمت‌رسانی به افراد با آسیب بینایی بدانیم و بخش‌نامه‌های مربوط را داشته باشیم. می‌توانیم با آشنایان معتمد کارهای بانکی‌مان را انجام دهیم یا از کارت‌ها و فرم‌های بانکی عکس بگیریم و با نرم‌افزار‌های اِنویژِن‌اِی‌آی[1]، اینستاریدِر[2] و سالیوان‌پِلاس[3] تصاویر را به متن تبدیل‌کنیم و بخوانیم. بعد برای تکمیل فرم‌ها، می‌توانیم از متصدیان و مشتری‌های بانک کمک بگیریم. مراجعه به بانک‌های مجهز به برجسته‌نگار و صفحه‌خوان هم برای خواندن و تکمیل‌کردن مستقل فرم‌ها مفید است. همچنین برای استقلال مالی‌مان، شناسایی و استفاده‌کردن از همراه‌بانک‌ها و اینترنت‌بانک‌های دسترس‌پذیر (مانند ملت) و اپلیکیشن‌های پرداخت (مانند ایوا و آپ و تاپ) که با صفحه‌خوان‌های نابینایان هماهنگ هستند، ضروری به‌نظر می‌رسد. از طرفی می‌توانیم با اپلیکیشن (بُلوبانک) بانک سامان، تمام عملیات بانکداری حتی احراز هویت و باز‌کردن حساب را اینترنتی انجام دهیم. این درگاه‌های آنلاین به ما امکان می‌دهند تا بدون مراجعه به بانک‌ها، به یک کارت یا حساب دیگر پول انتقال بدهیم، هزینه تاکسی‌های خطی، قبوض و اقساط‌مان را پرداخت‌کنیم و شارژ بخریم.
در کامپیوتر صفحه کلید فیزیکی داریم و سرویس‌های تحت‌وب دسترس‌پذیر‌تر هستند؛ در‌نتیجه کار با اینترنت‌بانک‌ها راحت‌تر است ولی نمی‌توانیم اپلیکیشن‌های پرداخت و همراه‌بانک‌ها را هم نا‌دیده بگیریم؛ چون گوشی همراه همیشه کنارمان است و این اپلیکیشن‌ها به‌جای کد امنیتی تصویری، احراز هویت با اثر انگشت دارند. باید در یک جای مطمئن، نام کاربری و رمز عبور تمام درگاه‌های آنلاین مالی‌مان را بنویسیم تا فراموششان نکنیم. همچنین از افزونه آنتی‌کَپچا[4] می‌توانیم برای خواندن کد‌های تصویری در تراکنش‌های مالی به‌ویژه در اینترنت‌بانک‌ها استفاده کنیم.
اگر وام می‌خواهیم، باید به بانک‌ها سر‌بزنیم و شرایط آنها را بپرسیم یا در صندوق‌های قرض‌الحسنه فامیلی و محیط کاری عضو بشویم. اگر وام گرفتیم، خوب است امکان پرداخت خودکار اقساط از حساب بانکی را در سررسید زمانی فعال‌کنیم. منو و کلید‌های خود‌پرداز هر بانکی متفاوت است. باید با تمرین در کنار فردی معتمد در محیطی آشنا و خلوت، شکل و ترتیب آنها را به‌یاد بسپاریم. می‌توانیم پول نقد مورد‌نیازمان را از خود‌پرداز‌ها تامين‌کنیم یا از آشنایان‌مان بگیریم و بدهی‌مان را کارت‌به‌کارت کنیم. با اپلیکیشن‌های تشخیص پول مانند کَش‌ریدِر[5] یا تماس تصویری با دیگران هم می‌توانیم پول‌های‌مان را شناسایی‌کنیم.
می‌توانیم از طریق سرویس‌های گویای تلفنی و سایت‌ها و اپلیکیشن‌های سازمانی (مانند سامانه همراه من)، کد‌های ستاره‌دار گوشی همراه، تلفن‌گویا و اپلیکیشن درگاه‌های پرداخت، تلفن‌گویا و همراه و اینترنت‌بانک‌ها قبوض‌مان را تلفنی یا اینترنتی پرداخت‌کنیم و شارژ بخریم. برای گرفتن شماره این سرویس‌های گویای تلفنی سراسری یا استانی، باید به سامانه 118 زنگ بزنیم.
سرمایه‌گذاری
راه‌های مختلفی برای پس‌انداز و سرمایه‌گذاری وجود دارد. در این راستا باید از متخصصان و افراد با‌تجربه مشورت بگیریم، درباره انواع شیوه‌های سرمایه‌گذاری مطالعه‌کنیم، در دوره‌های آموزشی متناسب با نیازمان شرکت‌کنیم، تحت تاثیر جریان‌های اجتماعی قرار نگیریم و استراتژیِ سرمایه‌گذاری‌مان را بر اساس شرایط جامعه و اولویت‌بندی‌های شخصی‌مان انتخاب‌کنیم. خوب است حدود 50 درصد از در‌آمد ماهانه‌مان را برای هزینه‌های جاری، حدود 25 تا 30 درصد را برای امور خواستنی (مانند تهیه تجهیزات و امکانات رفاهی) و حدود 20 تا 25 درصد را برای پس‌انداز و سرمایه‌گذاری کنار بگذاریم. باید بدانیم که راه‌های مختلف سرمایه‌گذاری، بازدهی یکسانی ندارند و میزان آن مشخص نیست؛ حتی معلوم نیست در آینده ارزش سرمایه در آنها سیر صعودی داشته باشد. در‌نتیجه به علت کاهش خطرات احتمالی باید همزمان از حوزه‌های سرمایه‌گذاری مختلف با قابلیت نقد شوندگی متفاوت استفاده‌کنیم. به کمک مقاله‌ها و دوره‌های آموزشی کارگزاری‌ها و سایت‌های آموزشی مانند فراچارت، می‌توانیم با نحوه سرمایه‌گذاری در بورس، معامله در بازارهای ارزی و انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری آشنا شویم. در این راستا گروه تالار شیشه‌ای هم دوره‌های آموزشی ویژه‌ای برای سرمایه‌گذاران نابینا و کم‌بینا دارد.
با اینکه به علت تورم ارزش پس‌انداز‌های‌مان به شکل ریال، کم می‌شود؛ ولی باید به‌راحتی امکان نقد‌کردن بخشی از پس‌اندازمان را داشته باشیم تا به حوادث ناگهانی واکنش نشان دهیم. در این راستا می‌توانیم از حساب‌های پس‌انداز بلند‌مدت بانکی و صندوق‌های سرمایه‌گذاری با سود ثابت (مانند یکم ایرانیان، کمند، لوتوس و اعتماد) استفاده‌کنیم و در‌آمد ماهانه مشخصی هم به‌دست آوریم.
با توجه به سیر صعودی احتمالی بازار طلا، خوب است حدود نصف پس‌اندازمان را در حوزه طلا سرمایه‌گذاری کنیم. برای این کار شیوه‌های مختلفی وجود دارد: می‌توانیم با داشتن کد بورسی، نماد گواهی سپرده سکه طلای بانک‌های مختلف را (مانند رفاه) از پنل کارگزاری‌ها بخریم که از نظر قیمت فرق چندانی باهم ندارند و تنها سکه فیزیکی آنها در بانک‌های متفاوتی نگهداری می‌شوند. با پرداخت هزینه انبارداری، می‌توانیم سکه فیزیکی‌مان را تحویل بگیریم. برای این کار باید درخواستمان را در کارگزاری‌ها ثبت کنیم و به انبار بانک‌ها برویم. این سکه‌ها، ضرب بانک مرکزی و کاملاً خالص هستند و زدگی ندارند و می‌توانیم آنها را به‌راحتی بفروشیم. می‌توانیم سرمایه‌مان را هم در صندوق‌های سرمایه‌گذاری طلا (مانند عیار) قرار دهیم. نماد‌های گواهی سپرده سکه و سهم صندوق‌های سرمایه‌گذاری طلا، قابلیت نقد‌شوندگی بالایی دارند و می‌توانیم مستقلانه آنها را در پنل بورسیِ کارگزاری‌ها معامله‌کنیم و لازم نیست نگران دزدیده شدن آنها باشیم. همچنین می‌توانیم با کمک آشنایان معتمدمان، شمش خام، سکه فیزیکی و زیورآلات طلای نو یا کارکرده از بازار طلا‌فروشان بخریم و آنها را در خانه یا صندوق‌های امانات بانک‌ها نگه‌داریم.
اگر تخصص لازم را برای فعالیت در بازارهای برخط مالی نداریم، می‌توانیم از صندوق‌های سرمایه‌گذاری استفاده‌کنیم، ارزش مالی پس‌اندازمان را حفظ کنیم و در‌آمدی داشته باشیم. این صندوق‌ها دارایی‌های خود را در حوزه طلا، بازار بورس و اوراق بهادار سرمایه‌گذاری می‌کنند و در‌آمد ثابت یا متغیری به سرمایه‌گذاران می‌دهند. با پنل‌های بورسی، سامانه مشاوره آگاه یا اپلیکیشن دسترس‌پذیر مفید، می‌توانیم بازدهی و عملکرد دوره‌ای این صندوق‌ها را بررسی‌کنیم و سهم‌شان را بخریم؛ ولی قبل از خرید سهم صندوق‌های سرمایه‌گذاری، باید ارزش خالص دارایی روزانه آنها را در سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران ببینیم. خوب است همزمان در صندوق‌های با در‌آمد ثابت و متغیر سرمایه‌گذاری‌کنیم و درخواست کنیم قدرت خریدمان در کارگزاری‌ها، وارد صندوق‌های با در‌آمد ثابت (مانند صندوق حامی کارگزاری مفید) شود تا ماهانه سود بگیریم. به‌عنوان سومین راه مطمئن سرمایه‌گذاری، می‌توانیم بیمه عمر بخریم و خود را بیمه تامین اجتماعی کنیم. چون افراد با آسیب بینایی حادثه‌پذیر هستند، شرکت‌های بیمه خدمات بیمه عمر را برای ما با شرایط خاص ارائه می‌دهند که بنابر وضعیت جسمانی‌مان، در ارائه پوشش‌های فوت و نقص عضو یا هزینه پزشکی در اثر حادثه محدودیت‌هایی دارند. شخص دیگری مانند پدرمان هم می‌تواند ما را بدون مشکلات ذکر‌شده، بیمه عمر کند. اگر بیمه برایمان رد نمی‌شود، خوب است با حمایت 70 درصدی سازمان بهزیستی، خودمان را بیمه خویش‌فرما کنیم.
بازارهای بورس و معاملات ارزی راه دیگری برای سرمایه‌گذاری می‌باشند که نیاز به دانش تخصصی و صرف زمان دارد. می‌توانیم بعد از گذراندن دوره‌های آموزشی لازم، برای فعالیت در سامانه‌های معاملات برخط مالی از افزونه تی‌اَسیستِنت[6] استفاده‌کنیم. این افزونه، نمودار‌ها و اندیکاتورهای فضای تحلیل تکنیکال بازار آنلاین مالی را به فایل اکسل و اعداد تبدیل می‌کند. بعد می‌توانیم برای فعالیت در بورس با سامانه‌های ایزی‌تریدر[7] و آساتریدر[8] و برای خرید‌و‌فروش ارزهای خارجی و دیجیتال با نرم‌افزار متاتریدر[9] کار کنیم. در کنار درگاه‌های پرداخت پنل‌های بورسی، می‌توانیم با داشتن مفید‌کارت از طریق کارت‌به‌کارت کردن، قدرت خریدمان را در کارگزاری مفید به‌سادگی افزایش‌دهیم یا از آن برداشت کنیم. همچنین با توجه به تحریم‌های جهانی و ممنوعیت داخلی، باید دقت کنیم از سایت‌های معتبری مانند نوبیتکس[10]، برای معامله ارزهای دیجیتال استفاده کنیم.
به‌عنوان آخرین راه سرمایه‌گذاری، می‌توانیم در سامانه جامع طرح‌های حمایتی مسکن ثبت‌نام کنیم و قسطی صاحب‌خانه شویم یا از طرح‌های حمایتی سازمان بهزیستی در حوزه مسکن مانند کمک‌هزینه بلاعوض تأمین مسکن استفاده‌کنیم و از آشنایان معتمدمان برای رفتن به بنگاه‌های املاک و بررسی حضوری خانه‌ها کمک بگیریم. اگر می‌خواهیم در طرح‌های پیش‌فروش خودرو ثبت‌نام کنیم، به علت ضروری بودن شماره گواهی‌نامه رانندگی، باید با مشخصات آشنایان معتمدمان در سامانه یکپارچه تخصیص خودرو اسم‌نویسی کنیم. همچنین سایت و اپلیکیشن دیوار می‌تواند برای پیدا‌کردن و بررسی مشخصات خانه کلید‌خورده و ماشین کارکرده به ما کمک کند.
***
نکته آخر اینکه درباره موضوعات بالا از بین افراد نابینای صاحب‌نظر با سرکار خانم الناز شک‌کوهی و جناب آقای مهدی اشتری گفت‌وگو شده است. در انتهای این نوشته در وب‌سایت نسل مانا می‌توانید به گفت‌وگوی‌شان گوش بدهید.
[1] Envision AI
[2] InstaReader
[3] Sullivan+
[4] anti-captcha
[5] Cash Reader
[6] T-Assistant
[7] Easytrader
[8] AsaTrading
[9] MetaTrader
[10] nobitex
