موسیقی از گذشته بین نابینایان از محبوبیت بسیاری داشته است و بسیاری از نابینایان موسیقی را به‌عنوان شغل، زمینۀ تحصیلی یا سرگرمی خود انتخاب کرده و می‌کنند. با وجود محبوبیت بالای موسیقی بین نابینایان، در گذشته برای مطالعۀ اصولی موسیقی موانعی پیش راه نابینایان بود که یکی از مهم‌ترین این موانع، به‌خصوص برای نابینایان ایرانی، عدم دسترسی به نتهای موسیقی بریل بود، اما خوشبختانه در سال‌های اخیر با پیشرفت فناوری این مانع نیز کم و بیش از سر راه نابینایان علاقه‌مند به موسیقی برداشته شده است و می‌توان گفت «فناوری اُو‌اِم‌آر» بزرگ‌ترین سهم را در رفع این مانع دارد.
شما حتماً تابه‌حال عبارت «اُو‌سی‌آر» را شنیده‌اید و می‌دانید که این فناوری امکان تبدیل متون چاپی را به متون الکترونیکی فراهم می‌کند و به‌خصوص برای کاربران نابینا کاربردی است. در این شماره از نسل مانا در ستون فناوری می‌خواهیم با یک فناوری نسبتاً مشابه به نام «او‌ام‌آر» آشنا شویم که امکان تبدیل نتهای موسیقی چاپی را به نتهای دیجیتالی فراهم می‌کند. بعد هم به معرفی چند برنامه در این زمینه می‌پردازیم.
با فناوری او‌ام‌آر، رایانه می‌تواند نتهای موسیقی چاپی اسکن‌شده را بخواند و آنها را به داده‌های دیجیتالی تبدیل کند. او‌ام‌آر یک فناوری عمومی است و مخصوص نابینایان نیست، ولی مثل او‌سی‌آر برای افراد نابینا، به‌خصوص دانش‌آموزان رشتۀ موسیقی و موسیقی‌دانان بسیار کاربردی است. این فناوری با تبدیل نتهای چاپی به نسخۀ دیجیتالی امکانات متعددی شامل پخش موسیقی نوشته‌شده، خواندن نتهای موسیقی در رایانه با برنامه‌های ویژۀ این کار، ویرایش نت‌ها، چاپ نت‌ها به خط بریل و…را در اختیار کاربران نابینا می‌گذارد.
فناوری او‌ام‌آر برای اولین بار در دهۀ شصت میلادی، وقتی دستگاه‌های اسکنر در دسترس عموم قرار گرفت، در دانشگاه فناوری میشیگان شروع شد. بعداً در دهۀ هشتاد میلادی گروهی از دانشجویان دانشگاه واسِدا، در ژاپن یک سامانۀ او‌ام‌آر را به نمایش گذاشتند که به یک روبات متصل بود که می‌توانست نتهای موسیقی چاپی را بخواند و با زدن کلیدهای پیانو آنها را اجرا کند.
امروزه علاقۀ بسیاری نسبت به او‌ام‌آر وجود دارد، زیرا این فناوری می‌تواند در دیجیتالی‌کردن حجم عظیمی از نتهای موسیقی که از قرن هفدهم میلادی تاکنون چاپ شده است به ما کمک کند. فناوری او‌ام‌آر هنوز در حال گسترش است، ولی هدف این فناوری هنوز همانی است که در ابتدای کار موردنظر سازندگان آن بود، یعنی رمزگشایی و تفسیر سریع‌تر و دقیق‌تر علامت‌های نت‌نویسی موسیقی از تصاویر اسکن‌شده.
یکی از برنامه‌هایی که از امکان او‌ام‌آر بهره‌مند است برنامۀ رایگان، منبع‌باز و دسترس‌پذیر میوزاِسکُور است. این برنامه که برای سیستم‌عامل‌های ویندوز، مک‌او‌اس و لینوکس ارائه شده است از ورودی‌ها و قالب‌های متعددی پشتیبانی می‌کند. این برنامه امکانات مختلفی از قبیل پخش و ویرایش پرونده‌های نت موسیقی مثل میدی، میوزیک‌اِکس‌اِم‌اِل و سایر قالب‌های پراستفاده برای نتهای موسیقی را دارد. همچنین این برنامه می‌تواند نتهای موسیقی را به قالب‌های دیگر نت موسیقی یا به پروندۀ صوتی تبدیل کند.
علاوه بر این امکانات، این برنامه می‌تواند با استفاده از فناوری او‌ام‌آر پرونده‌های پی‌دی‌اِف حاوی تصاویر اسکن‌شده از نتهای موسیقی چاپی را به یک پروندۀ نت موسیقی دیجیتالی تبدیل کند که می‌توان گفت این یکی از مهم‌ترین امکانات این برنامه برای افراد نابینا است. برای تبدیل تصاویر نتهای موسیقی چاپی به پروندۀ دیجیتالی میوزاسکور از یک واسط کاربری برنامۀ برخط و منبع‌باز استفاده می‌کند که باعث می‌شود برای انجام تبدیل به اینترنت نیاز داشته باشید.
این برنامه برای صفحه‌خوان اِن‌وی‌دی‌اِی دسترس‌پذیر شده است و کاربران می‌توانند با نصب اسکریپت‌های لازم با صفحه‌خوان جاز و صفحه‌خوان لینوکسی اُورکا نیز با این برنامه کار کنند.
میوزاسکور یک برنامه هم برای تلفن‌های همراه دارای سیستم‌عامل‌های اندروید و آی‌او‌اس دارد که فقط امکان پخش نتهای موسیقی را فراهم می‌کند و امکان ویرایش نت‌ها و سایر امکانات نسخه رایانه را ندارد.
برنامه پلِی‌اِسکُور تو شیت میوزیک یک برنامۀ دیگر است که از فناوری او‌ام‌آر پشتیبانی می‌کند. این برنامه که رایگان نیست برای اندروید، آی‌او‌اس و ویندوز ارائه شده است. همان‌گونه که از نام آن مشخص است، این برنامه به‌طور ویژه برای اسکن نتهای موسیقی چاپی و تبدیل آنها به نتهای دیجیتالی طراحی شده است. بعد از اسکن نتهای موسیقی با دوربین تلفن همراه یا باز کردن یک پروندۀ پی‌دی‌اف حاوی تصاویر اسکن‌شده از نتهای موسیقی، برنامه این تصاویر را با استفاده از جدیدترین تحولات در فناوری او‌ام‌آر به نتهای دیجیتالی تبدیل می‌کند. بعد از آن کاربر می‌تواند به موسیقی نوشته‌شده گوش کند یا آن را با قالب میوزیک‌اکس‌ام‌ال یا به‌صورت میدی استخراج کند.
برنامۀ پلی‌اسکور تو شیت میوزیک از انواع سیستم‌های نت‌نویسی مثل نت‌نویسی پیانو و نت‌نویسی موسیقی مجلسی پشتیبانی می‌کند. همچنین می‌توانید برای پخش نتهای موسیقی تبدیل‌شده از بین آلت‌های موسیقی مجازی با کیفیتی که برنامه به شما ارائه می‌دهد، آلت‌های موسیقی موردعلاقۀ خود را انتخاب کنید. این برنامه امکانات مختلف دیگری را هم دارد که برای یک دانش‌آموز موسیقی یا موسیقی‌دان مفید است و با کار با برنامه می‌توانید با آنها آشنا شوید.
برنامۀ دیگری که هرچند از فناوری او‌ام‌آر پشتیبانی نمی‌کند، ولی معرفی آن لازم به‌نظر می‌رسد، برنامه وایت‌نت است. این برنامه که توسط برنامه‌نویسان ایرانی طراحی شده، یک برنامۀ تحت وب رایگان است که با استفاده از آن می‌توانند پرونده‌های اکس‌ام‌ال و میوزیک‌اکس‌ام‌الی را که بعد از تبدیل نتهای موسیقی اسکن‌شده، از برنامه‌های او‌ام‌آر مثل میوزاسکور و پلی‌اسکور تو شیت میوزیک استخراج یا از اینترنت دریافت کنند و با استفاده از موتور صوتی بخوانند. مزیت این روش خواندن موسیقی نسبت به بریل در دسترس بودن، رایگان بودن و راحتی بیشتر آن است.
درنهایت بد نیست برای تکمیل مطلب با سرویس برِیل‌میوز آشنا شویم. این سرویس رایگان برخط پرونده‌های میوزیک‌اکس‌ام‌ال را دریافت و آن را به نتهای موسیقی بریل تبدیل می‌کند. خروجی این برنامه یک پرونده است که می‌توانید آن را با چاپگرهای بریل چاپ کنید یا با برجسته‌نگار بخوانید.
شما می‌توانید پرونده‌های میوزیک‌اکس‌ام‌ال را برای آثار معروف و قدیمی در اینترنت پیدا یا نتهای موسیقی چاپی را با استفاده از برنامه‌های میوزاسکور یا پلی‌اسکور تو شیت میوزیک به پروندۀ میوزیک‌اکس‌ام‌ال تبدیل کنید و سپس پرونده‌ای را که دریافت یا تبدیل کرده‌اید، با این سرویس به نتهای بریل تبدیل و از آن استفاده کنید.
