در هشتمین شماره از مجموعۀ معلولان و قوانین ایران، در گفتگو با آقای دکتر باقر قلی، فارغ‌التحصیل مقطع دکتری حقوق خصوصی و رئیس گروه حسابرسی ادارۀ مالیاتی، با موضوع معلولان و مالیات، همراه شما هستیم.
مهمان این شماره در مقدمه، مالیات را مخارج و هزینه‌هایی می‌داند که افراد جامعه بر اساس قانون برای اعمال حاکمیت دولت‌ها و ادارۀ کشور پرداخت می‌کنند و قدمت پرداخت آن به تاریخ ایجاد حکومت‌ها برمی‌گردد.
او اضافه می‌کند: حکومت‌ها برای فراهم کردن بهداشت، امنیت، آموزش و…بر اساس قانون این وجوه را دریافت می‌کنند و مهم‌ترین ابزار توزیع ثروت و عدالت در جامعه است. برخلاف باور عمومی در سال‌های اخیر وصول مالیات از اقشار مختلف جامعه بیشتر نشده، بلکه به سمت عدالت و شفافیت حرکت کرده است.
او در خصوص مشمولین پرداخت مالیات می‌گوید: بر اساس مادۀ 1 قانون مالیات‌های مستقیم، هر ایرانی که در داخل یا خارج از ایران درآمد کسب کند یا اموال و دارایی داشته باشد، مشمول پرداخت مالیات است. مادۀ 2 قانون هم گروه‌هایی را از پرداخت مالیات معاف می‌کند که غالباً وزارت‌خانه‌ها و دستگاه‌های دولتی هستند، البته به‌طور استثنایی گروه‌های دیگری هم از پرداخت مالیات معاف شده‌اند، مثلاً کشاورزان که البته نقد‌هایی هم در خصوص معافیت کلی این گروه وجود دارد، چون حتی کشاورزی‌های صنعتی بزرگ با درآمدهای بسیار بالا از این معافیت استفاده می‌کنند.
این کارشناس امور مالیاتی، در ادامه مالیات را در یک تقسیم‌بندی بزرگ به دو گروه مالیات مستقیم و مالیات غیر‌مستقیم تقسیم می‌کند. او می‌گوید: مالیات مستقیم مالیاتی است که بدون واسطه و مستقیم بر اساس درآمد افراد بر اساس قانون از آنها اخذ می‌شود؛ مالیاتی که افراد معمولاً دارای پرونده‌های مالیاتی و کد اقتصادی و از نظر سازمان امور مالیاتی شناخته‌شده هستند. در مالیات غیر‌مستقیم مالیات‌دهندگان مشخص نیستند، مثلاً خریدی که فرد از یک رستوران انجام می‌دهد و ارزش افزوده‌ای می‌پردازد. مالیات بر ارزش‌افزوده، مالیات بر مصرف و ارائۀ خدمت است. پرداخت‌کنندگان مالیات غیر‌مستقیم در سازمان امور مالیاتی پروندۀ مالیاتی ندارند.
او اضافه می‌کند: مالیات مستقیم به دو گروه تقسیم می‌شود؛ مالیات بر درآمد و مالیات بر دارایی. مالیات بر درآمد مثل مالیات بر درآمد املاک و مالیات بر مشاغل و حقوق و مالیات بر دارایی که به آن «مالیات بر ثروت» هم گفته می‌شود، مثل مالیات بر ارث و مالیات بر حق تمبری که بر جوازها و…الصاق می‌شود.
مهمان این شماره از مجموعۀ معلولان و قوانین ایران، ادامه می‌دهد: افرادی که به ادارۀ امور مالیاتی وارد می‌شوند با گروه حسابرسان سر‌و‌کار دارند که در دو دستۀ خدمات مؤدیان و گروه رسیدگی هستند. عمده کار مؤدیان با گروه خدمات مؤدیان و وصول مالیات است. این گروه پروندۀ مالیاتی را تشکیل می‌دهند و اوراق مالیاتی را یا به‌صورت حضوری به درِ خانه‌های مؤدیان یا از طریق ارسال پیامک ابلاغ می‌کنند. سامانۀ my tax هم ویژۀ مؤدیان و امور مالیاتی است که در همان پیامک، لینک آن در دسترس مؤدیان برای دسترسی آنها به کارپوشۀ خود و دیدن اوراق مالیاتی قرار می‌گیرد.
او اضافه می‌کند: مهم‌ترین برگه‌ای که در ابتدا به مؤدیان ابلاغ می‌شود، برگ تشخیص مالیاتی است. مؤدیان نباید مهلت‌های مقرر در این برگه را که در زمینۀ پرداخت یا تخفیف یا اعتراض به مالیات وجود دارد، از دست بدهند. با از بین رفتن این مهلت‌ها، برگ تشخیص قطعی می‌شود و مؤدی با اقدامات اجرایی ادارۀ مالیاتی ازجمله: پلمپ مرکز، ممنوع‌الخروجی، توقیف حساب بانکی و…مواجه می‌شود
. این حقوق‌دان مهم‌ترین قوانین حاکم بر مالیات را، قانون مالیات‌های مستقیم، قانون ارزش افزوده و قانون پایانۀ فروشگاهی و سامانۀ مؤدیان معرفی می‌کند. او در پاسخ به سؤال وجود یا عدم وجود معافیت مالیاتی برای افراد دارای معلولیت توضیح می‌دهد: در قانون، معافیت ویژه‌ای در پرداخت مالیات برای معلولان، حتی با ارائۀ معرفی‌نامه از بهزیستی، نه در زمینۀ مشاغل نه در زمینۀ حقوق وجود ندارد و این یک خلأ قانونی است که باید به‌منظور جبران هزینه‌های ناشی از نابرابری فرصت‌ها، مورد مطالبۀ تشکل‌ها و فعالان حوزۀ حقوق معلولان قرار گیرد، البته قبل از اصلاحات قانون مالیات‌های مستقیم در سال 1394 در خصوص مالیات بر ارث، معلولان معافیت‌هایی داشتند، ولی این معافیت در اصلاح قانونی اخیر حذف شد. در پیش‌نویس قانون حمایت از معلولان، بسته به شدت معلولیت، در زمینۀ مالیات بر حقوق، معافیت‌هایی در نظر گرفته شده بود، ولی این معافیت‌ها به متن قانون راه نیافت و در قانون حمایت از معلولان سال 1396، تنها سرپرستان فرد معلول از معافیت 50درصدی حقوق و دستمزد بهره‌مند هستند و برای خود معلولان معافیتی در این خصوص پیش‌بینی نشده است. باید توجه داشت امتیاز مقرر در مادۀ 137 قانون مالیات‌های مستقیم به‌منظور معافیت نیست، بلکه افراد معلول و سرپرستان آنها می‌توانند هزینه‌های درمان، مراقبت و توانمندسازی را که به تأیید وزارت بهداشت رسیده است، به ادارۀ مالیاتی اعلام کنند و از درآمد مشمول مالیات آنها، کم می‌شود.
مهمان این شماره در پایان به مشمولان پرداخت مالیات توصیه می‌کند: مهم‌ترین وظیفۀ مؤدیان، دارندگان دستگاه کارت‌خوان با تراکنش‌های بالا و کسانی که در ادارۀ مالیات پروندۀ مالیاتی دارند، این است که بسته به نوع مشاغل در خرداد یا تیرماه هرسال نسبت به تکمیل و ارائۀ اظهارنامۀ مالیاتی اقدام کنند. انجام ندادن تکلیف آنها را با جرائم غیرقابل‌بخشش مواجه می‌کند و نمی‌توانند از معافیت‌های مقرر قانونی، ازجمله مادۀ 101 قانون مالیات‌های مستقیم یا بخشودگی جرائم استفاده کنند. سامانۀ 1526 در سراسر کشور برای پاسخ به پرسش‌های مالیاتی و رفع ابهامات، در دسترس قرار دارد.
علاقه‌مندان به آشنایی با مباحث مربوط به معلولان و مالیات، می‌توانند مشروح این گفتگو را در پادکست ضمیمه که از طریق وبگاه و کانال‌های نسل مانا قابل دریافت است دنبال کنند.
