درس‌آموزی از زندگی چیکو آسکاوا (Chieko Asakawa)
آسکاوا چیکو (Chieko Asakawa) در ۲۱ نوامبر ۱۹۵۸/ ۳۰ آبان ۱۳۳۷ در شهر تویوناکا (Toyornaka) (استان اوساکا) (Osaka) ژاپن به دنیا آمد. دختری فعال و علاقه‌مند به ورزش بود. در مسابقات دو شرکت می‌کرد و می‌خواست ورزشکار حرفه‌ای شود. اما در یازده‌سالگی سرنوشت و مسیر زندگی‌اش دگرگون شد. وقتی مشغول شنا بود، سر و چشمِ چپ او به لبه استخر برخورد کرد. همین ضربه باعث اختلال در عصب بینایی‌اش شد و دید او را ضعیف کرد. به‌مرور بینایی‌اش کمتر شد تا اینکه در چهارده‌سالگی کاملاً نابینا شد. بیماری او آتروفی (Optic Atrophy) تشخیص داده شد. کسانی که به این بیماری مبتلا می‌شوند، دستگاه عصبی بین شبکیه و مغز که پیام‌ها را انتقال می‌دهد و موجب دیدن اشیاء می‌شود، تحلیل رفته و کارایی خود را از دست می‌دهد. با اینکه معمولاً چنین افرادی در ظاهر چشم دارند؛ ولی چشمشان بینایی ندارد.
چیکو پس از نابینا شدن، مجبور بود باتکیه‌بر دیگران، کارهای روزمره خود را انجام دهد، برادر یا دوستش کتاب‌های درسی را برایش می‌خواندند و در رفت‌وآمدها به او کمک می‌کردند؛ اما این وابستگی‌ها او را آزرده‌خاطر می‌کرد و همواره در این فکر بود که با ابداع روش یا اختراع وسیله‌ای برای نابینایان، امکان فعالیت مستقل و بدون وابستگی را برای آن‌ها فراهم کند.
چندی هم برای تحصیل به آمریکا رفت؛ در آنجا می‌دید نابینایان مستقل‌تر و فعال‌تر هستند؛ آخرین پیشرفت‌ها و دستاوردها را دید و افکارش پخته‌تر گردید. برای تحصیلات دانشگاهی به ژاپن بازگشت و رشته ادبیات انگلیسی را در دانشگاه شهر اوزاکاه (Otemon Gakuin University) به پایان بُرد و لیسانس گرفت.
دوره دانشگاه، تجربه‌های جدیدی به او آموخت. به دلیل اینکه اغلب متون درسی و منابع مورد نیاز بریل و صوتی نشده بود و فقط بعضی منابع انگلیسی در اروپا و آمریکا بریل یا صوتی شده بود، مجبور بود با خواهش و تمنّا از دوستان یا خانواده بخواهد برای او بخوانند و مطالب را با گوش‌دادن و ضبط‌کردن، فرامی‌گرفت. از طرف دیگر، دسترسی به منابع موجود در اروپا یا آمریکا نیز دشوار بود. ازاین‌رو اندیشه استقلال نابینایان و اندیشه دستیابی نابینایان به لوازم و ضروریات زندگی بیش از گذشته او را مشغول کرده بود. برای اینکه بتواند در این زمینه ابتکار عمل بیشتری داشته باشد، به سراغ تقویت دانش رایانه و برنامه‌نویسی رفت. چون رشته‌اش زبان انگلیسی بود بهتر می‌توانست از جهان مدرن استفاده کند و اخبار مربوط به دستاوردهای جدید را پیگیری کند.
بسیاری از همسالان و هم‌کلاسی‌های او پس از فراغت از تحصیل و گرفتن لیسانس، به سراغ تدریس زبان انگلیسی یا مترجمی رفتند؛ اما چیکو در راستای هدفی که داشت، یک دوره دوساله برنامه‌نویسی رایانه و اطلاع‌رسانی شرکت کرد. مؤسسه تیپون این دوره را برای نابینایان گذاشته بود و با خط بریل آموزش‌ها را می‌داد. همه این انتخاب‌ها در راستای هدفش یعنی، آسان‌سازی دسترسی نابینایان به نیازهایشان بود.
بعد از اینکه در حیطه رایانه و برنامه‌نویسی به تسلط نسبی رسید، در سال ۱۹۸۴ (در ۲۶ سالگی) به شرکت (International Business machines corporation (IBM)) ملحق شد. در آن زمان آی‌بی‌ام مهم‌ترین شرکت بین‌المللی در زمینه (اطلاع‌رسانی، نرم‌افزار و سخت‌افزار) بود که در کشورهای مختلف از جمله در ژاپن دفتر داشت.
پیوستن به آی‌بی‌ام نقطه عطفی در زندگی‌اش بود و این اقدام سنگ بنای پیشرفت‌های بسیاری را فراهم ساخت.
چیکو تا ۲۶ سالگی حدود نیمی از عمر خود را نابینا بود و بدون ازدست‌دادن وقت، درصدد اختراعی بود تا دشواری‌ها را از زندگی نابینایان بزداید و راهی پیش پای آنان بگذارد تا به‌راحتی بتوانند به تحصیل بپردازند.
زندگانی چیکو برای نابینایان درس‌آموز است. متأسفانه بسیاری از نابینایان زمان‌های بسیاری را از دست می‌دهند، چون اغلب هدف و خط‌مشی مشخص و سنجیده در زندگی ندارند. به همین دلیل با اینکه از نظر هوشی، نابینایان ایران قابل توجه‌اند ولی خانمی مثل چیکو نداریم.
پیوستن به آی‌بی‌ام در ۱۹۸۴ دوره جدیدی را در زندگی شخصی چیکو گشود؛ حضورش در آنجا فرصت بی‌نظیری برای پیشرفت برایش فراهم آورد. آی‌بی‌ام در آن زمان بزرگ‌ترین و به‌روزترین مرکز رایانه‌ای در جهان بود؛ ازاین‌رو، چیکو با استفاده از امکانات آنجا توانست به اهدافش جامه عمل بپوشاند. سعی می‌کنم فعالیت‌های او در آی‌بی‌ام را به ترتیب سنوات بررسی کنم.
ابتدا به‌عنوان مشاور در ۱۹۸۴ همکاری خود را با IBM شروع کرد. یک سال بعد ارتقا یافت و به‌عنوان پژوهشگر در IBM استخدام شد. چون به دسترس‌پذیری علاقه داشت، از ابتدا در این موضوع شروع به کار کرد. ابتدا می‌خواست خط بریل را کامپیوتری و بعد دیجیتالی کند تا نابینایان بتوانند آسان‌تر به خط بریل دسترسی داشته باشند.
فراگیری خط بریل ژاپنی به دلیل سختی زبان ژاپنی، مشکل بود و در آن زمان هنوز با لوح و قلم و ماشین تحریر دستی می‌نوشتند و می‌خواندند؛ تکثیر و چاپ انبوه متون بریل هم مشکل داشت و به‌راحتی امکان‌پذیر نبود؛ درحالی‌که، متون بینایی به‌راحتی تکثیر و چاپ می‌شد. اولین اقدام چیکو این بود که فاصله بین نابینایان و بینایان را در دسترسی به متون رفع کند و نابینایان هم بتوانند به متون دلخواهشان دسترسی پیدا کنند؛ بنابراین با همکاری گروهی دیگر در شرکت IBM تلاش کرد دسترس‌پذیری به منابع بریل را برای نابینایان ژاپنی آسان کند و برای دیگر نابینایان جهان این پروژه را توسعه داد.
چیکو به دلیل آشنایی و تبحّری که در زمینه رایانه داشت، پروژه دسترس‌پذیری را از طریق رایانه به‌پیش بُرد، زیرا به ظرفیت‌های نامحدود رایانه باور داشت.
پس از ورود اینترنت پس از نیمه دوم ۱۹۹۰، درصدد برآمد دسترس‌پذیری را از طریق اینترنت پیگیری کند و گام‌های بلندتری برداشت.
انتقال اطلاعات درگذشته با CD و فلاپی انجام می‌شد؛ با آمدن شبکه جهانی وب، انتقال اطلاعات آنلاین گردید. با تلاش بسیار چیکو و عده‌ای دیگر صفحه‌خوان یا Home page deader (HPR) طراحی و ابداع شد. نابینایان با نصب این نرم‌افزار می‌توانستند همه محتوای موجود در شبکه جهانی را جستجو و مطالعه کنند. این برنامه محتواها را به صورت صوتی در اختیار آنان قرار می‌داد. HPR در سال ۱۹۹۷ در اختیار جهانیان قرار گرفت و همه نابینایان جهان توانستند از آن بهره‌مند گردند. در واقع این ابتکار، انقلابی در زندگی آنان بود.
حق اختراع HPR در سال ۲۰۰۱ به نام چیکو ثبت شد. همچنین چیکو چندین ابداع دیگر در دسترس‌پذیری اطلاعات و منابع انجام داد که بعداً در بخش کارنامه معرفی می‌کنم.
در همان دوره‌ای که مشغول این پروژه‌های بزرگ بود، با وجود داشتن ۲ فرزند دختر تحصیلش را در دانشگاه توکیو ادامه داد و در سال ۲۰۰۴ دکترا گرفت؛
کارنامه
تمامی کارهایی که چیکو انجام داده در زمینه دسترسی‌پذیرسازی و آسان‌سازی دسترسی نابینایان به نیازهایشان است و این اختراع‌ها را در سه بخش می‌توان برشمرد؛ دسترسی به خط بریل و نوشتن خط بریل از طریق رایانه اولین اقدامش بود. دومین مورد، اقداماتی است که جهت آنلاین‌سازی و دیجیتالی کردن یا پیگیری دسترس‌پذیری از طریق شبکه جهانی انجام داده است. مانند HPR و راه‌اندازی کتابخانه آنلاین و دیجیتالی برای نابینایان. او تلاش کرد هر آنچه در اینترنت هست اعم از متن، عکس، فیلم، سخنرانی و غیره قابلیت دسترسی داشته باشد. مرورگر وب نت اسکیپ (netscape) ابداع دیگرش بود. سومین مورد، اقدامات او جهت دسترسی محیطی است؛ مانند تسهیل تردد و حرکت در محیط‌های مختلف با طراحی و ساخت چمدان دیجیتال راهنما. اخیراً نیز از هوش مصنوعی بهره گرفته و طرح‌هایی مبتنی بر آن انجام داده است. درصدد است نابینایان به‌راحتی به موزه، سینما، هتل، بازار، مدرسه، دانشگاه و… بروند.
در ۲۰۲۴ با همکاری دیگران مرکزی به نام SIG Access برای دسترس‌سازی همه امور تأسیس کرد و اقدامات بیشتری را آغاز کرده است.
علاوه بر IBM از ۲۰۰۶ با برخی دانشگاه‌ها در بخش تحقیقات و مشاوره‌دهی هم شروع به کار کرد. دانشگاه کارنگی Carnegie mellon university (CMU) در سایت خود، فهرست بلندی از تحقیقات چیکو در این دانشگاه را معرفی کرده است. از ۲۰۰۶ تا ۲۰۲۳، چهل و دو گزارش تحقیق یا مقالات ارائه شده در همایش‌های بین‌المللی در این سایت معرفی شده است. همچنین با مرکز علمی mirakan و موزه علوم و نوآوری‌های نوظهور ژاپن به‌عنوان مشاور و مدیر پژوهشی همکاری داشته است.
سایت IBM و سایت SIG بیست اختراع ثبت شده از چیکو معرفی کرد است. در سایت Scholar google نیز می‌توانید فهرست تحقیقات و ثبت اختراعات چیکو را مشاهده کنید.
یکی از فعالیت‌های دیگر او، سخنرانی در مجامع علمی است. سایت ifabeline فهرست سخنرانی‌های چیکو همراه با متن گفتاری آن‌ها را بایگانی کرده است.
افتخارات و جوایز
چیکو جوایز و افتخارات بسیاری کسب کرده است و از این نظر فرد بی‌نظیری است. در ۱۹۹۸ مقاله‌ای درباره کارایی‌های وب برای نابینایان نوشت که بعداً جایزه Acm SIGAccess Impact را دریافت کرد.
در سال ۲۰۰۳ به انجمن بین‌المللی زنان مشهور (WITI) پیوست.
در سال 2009، IBM او را به‌عنوان کارمند نمونه معرفی کرد. او پنجمین فرد ژاپنی و اولین زن ژاپنی است که در آی‌بی‌ام به موقعیت برتر رسیده است.
در ۲۰۱۱ مؤسسه آنتیابورگ دارای فعالیت در زمینه زن و تکنولوژی، «جایزه زنان با آتیه» را به او داد. در همین سال در «کنفرانس بین‌المللی توسعه دسترسی دیجیتالی و مبارزه با سانسور اطلاعات» سخنرانی کرد.
در ۲۰۱۳ مدال افتخار ملی ژاپن (DS AIE 2012) را دریافت کرد.
در ۲۰۱۷ عضو فرهنگستان بین‌المللی مهندسی ایالات متحده شد که در زمینه توسعه فناوری برای دسترسی به اطلاعات دیجیتال برای نابینایان فعالیت می‌کند.
در ۲۰۱۹ به تالار ملی مخترعان مشهور پیوست. در همین سال هم در مؤسسه رباتیک IBM به‌عنوان استاد پذیرفته و مشغول به کار شد.
در ۲۰۲۰ جایزه دستاوردهای هِلِن کِلِر NIHF را از بنیاد آمریکایی نابینایان دریافت کرد و در همین سال عضو شورای علمی ژاپن شد.
در ۲۰۲۱ به موزه ملی علوم و نوآوری‌های جدید ژاپن پیوست.
در ۲۰۲۲ عضو آکادمی هنر و علوم آمریکا شد.
آی‌بی‌ام، همچنین جایزه kemp را که ویژه فعالیت‌های حوزه معلولیتی است، به او اعطا کرد.
نتیجه‌گیری
چیکو اولین زن مهندس نابینا و اولین زن ژاپنی است که جایزه افتخار مهندسی شرکت IBM را دریافت کرده است. او روش استفاده از فناوری برای بهبود کیفیت زندگی نابینایان را معرفی کرد و به آنان یاد داد زندگی مستقل با استفاده از فناوری پیشرفته داشته باشند.
چیکو الگوی عینی و عملی برای نابینایان شد و به آنان فهماند می‌توانند به عالی‌ترین مدارج علمی و تحقیقاتی برسند به‌شرط اینکه راه درست را انتخاب کنند، از این شاخه به آن شاخه نپرند و در یک رشته تلاش نمایند؛ و البته پشتکار هم داشته باشند.
سایت nobelprize متنی را منتشر کرده و چیکو را به‌عنوان کاندیدای جایزه نوبل در ۲۰۲۵ معرفی کرده است.
او زندگی خود را وقف گسترش دسترس‌پذیری و توسعه ارتباطات مدرن کرد. بالاخره با تلاش و پشتکار توانست به جایگاه مهمی در کشورش و در جهان دست یابد و به‌عنوان قهرمان جامعه نابینایان و معلولان جهان مقبولیت و محبوبیت پیدا کند. همواره دانش و تجربه خود را با سخنرانی در محافل علمی و شرکت در سمینارها و همایش‌ها در اختیار دیگران قرار داده و تفکر خلاق را ترویج کرده است.
همواره نابینایان را تشویق کرده به فراگیری فناوری‌های روز و پرهیز از بطالت و کارهای بدون ثمر و نتیجه، زیرا فناوری را مقدمه خوشبختی و رفاه و هر نوع پیشرفت می‌داند.
آساکاوا، چیکو، دایرةالمعارف نابینایی و نابینایان، تهران، توانمندان، ۱۴۰۲، ص ۵۳
چیکو اسکاوا چگونه فناوری تو به نابینایان کمک می‌کند، www.english.video.net
زن دیروز و امروز، شیکو آسکاوا اولین زن مهندس نابینا، facebook
Archived speakers Dr,chieko Asakawa, www.ifa-berlin.com
Chieku Asakawa, en.wikipedia.org
Chieko Asakawa, www.IBM.com
Chieko Asokowa, aiforgood.itu.int
Chieko Asokowa, invent.org
Chieko Asokowa, IBM Research, Accessibility, www. Scholargoogle.co.ip
Chieko Asokowa, www.nobelprize.org
Chieko Asokowa, www.ri.cmu.edu
Chieko Asokowa, outstanding contribution 2024, www.sigAccess.org
IBM,www.ibm.com
Netscape,web browser, en. Wikipedia.org
