چاپ یک نشریۀ تخصصی برای نابینایان به خط بریل؛ رؤیایی که محقق شد
امیر سرمدی: مدیر‌مسؤول
سخن از شروع یک راه پرفرازونشیب است. راهی که از دی‌ماه سال 99 و در بحبوحۀ شیوع کرونا در کشور آغاز شد. با حمایت انجمن نابینایان ایران و همراهی چند نفر از هم‌نوعان صاحب دغدغه‌مان، انتشار مجلۀ الکترونیکی نابینایان ایران (مانا) را در قالب یک ماهنامه آغاز کردیم. هدف‌گذاری اولیۀ ما انتشار نسخۀ صوتی و الکترونیک مجلۀ مانا بود؛ اما همواره در تلاش بودیم تا این نشریه به خط رسمی نابینایان (بریل) هم به‌دست آن‌ها برسد.
بروکراسی اداری برای اخذ مجوز
برای رسمیت‌بخشی به هدفی که دنبال می‌کردیم، از همان روز‌های نخست اقدام به اخذ مجوز از معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی کردیم. فرایندی که برخلاف انتظارمان، قریب به یک سال به طول انجامید و نشریه‌ای که پیش رویتان است، در آذرماه 1400 با شماره ثبت 89184 و با نام «نسل مانا» پروانۀ انتشار گرفت. این مجوز با موضوع نشریۀ فرهنگی-اجتماعی و در قالب ماهنامۀ سراسری فارسی و به خط بریل صادر شده است.
بروکراسی پیچیدۀ حاکم بر نهاد‌های مرتبط با ارائۀ مجوز هم، از آن قصه‌های تأمل‌بر‌انگیز در ایران است؛ در حالی که مقامات بلند‌پایۀ کشورمان همواره فرهنگ را بذر هویت یک ملت و از ارکان توسعۀ جوامع قلمداد می‌کنند، در دیگر سو، مرجعی که مسئول صدور مجوز یک نشریۀ فرهنگی، آن‌هم برای آسیب‌دیدگان بینایی است، آن‌قدر این فرایند را به تأخیر می‌اندازد که دیگر انگیزه‌ای برای فعالان این عرصه باقی نمی‌ماند. هرچند ما در راهی که انتخاب کرده‌ایم، ثابت‌قدم‌تر از آن هستیم که با این سنگ‌اندازی‌ها دل‌سرد شویم؛ اما وزارت ارشاد می‌بایست در ساز‌و‌کار صدور مجوز‌ها تجدید‌نظر کرده و سریعاً برای اصلاح و به‌روز‌رسانی سامانۀ جامع رسانه‌های کشور اقدام کند؛ سامانه‌ای که مبنای بسیاری از اطلاعات بارگذاری‌شده در آن، قوانین سال‌های قبل است و مدیران این وزارتخانه، زحمت به‌روز‌رسانی قوانین را به خود نداده‌اند.
مراکزی که همدل نبودند
بعد از صدور مجوز، بلافاصله برای چاپ این ماهنامه به خط بریل اقدام کردیم. حجم مطالب و کثرت موضوعات در نسل مانا باعث می‌شود این نشریه در مقایسه با اندک موارد مشابه در سال‌های اخیر، مسیری به‌مراتب دشوار‌تر برای چاپ بریل پیش رو داشته باشد. نسل مانا قرار است با 13 تا 15 عنوان در هر شماره و در 110 صفحۀ بریل به چاپ برسد، حال آنکه هیچ‌کدام از نشریات ویژۀ نابینایان تاکنون در این حجم منتشر نشده‌اند. برای تأمین زیرساخت چاپ بریل، با برخی از مراکز بزرگ چاپ و نشر بریل در کشور مذاکره کردیم. با توجه به اینکه تا به حال تجربه‌ای در این زمینه نداشته‌ایم، از
بزرگان‌مان انتظار حمایت و همدلی بیشتری داشتیم؛ اما ظاهراً تصورمان از این مراکز که عمدۀ آن‌ها با بودجۀ دولتی نیز اداره می‌شوند، اشتباه بود و کار فرهنگی، از نظر برخی دستاندرکاران، به‌قدر ادعایی که می‌کنند، ارزشمند نیست و در دنیای امروز، حتی با مایه هم فطیر است. هزینۀ چاپ بریل را به‌گونه‌ای با شما حساب می‌کنند که گویی قرار است این نشریه در سراسر کشور روی دکه‌های روزنامه‌فروشی و با قیمت‌های آن‌چنانی به فروش برسد و صاحب‌امتیاز نشریه، با یک برنامۀ اقتصادی پر‌بازده، قدم در این مسیر گذاشته است. ماجرا آنجایی تأسف‌برانگیز‌تر می‌شود که مدیران برخی از این مراکز، خود نیز از هم‌نوعان‌مان هستند. شاید یکی از عوامل عدم توسعه و پیشرفت این مراکز در سال‌های اخیر، حضور چنین مدیرانی باشد. در نهایت، با رویکرد مثبت روح‌الله رنجبر، از نابینایان منصف و همدل در استان یزد، قرار است این نشریه به خط بریل در این استان چاپ و در سراسر کشور توزیع شود. تهیۀ کاغذ بریل که یکی از چالش‌های اصلی دستاندرکاران نسل مانا برای انتشار نسخۀ بریل بوده است، برطرف شده و نسخۀ چاپی نسل مانا، از این پس روی کاغذ‌های مرغوب، چاپ شده و به‌دست مخاطبان خواهد رسید.
فرسودگی زیرساخت‌های چاپ بریل در ایران
چاپ یک ماهنامه به خط بریل، همان‌طور که در بالا اشاره شد، مشکلات خاص خود را دارد. یکی دیگر از معضلات پیش روی ما در این راه، فرسودگی چاپگر‌های بریل وارداتی و قیمت بالای نمونه‌های تولید داخل است. چاپگر‌هایی که ظرف دو دهۀ اخیر وارد ایران شده‌اند،
عمدتاً دچار خرابی قطعات و فرسودگی شده‌اند و قیمت نمونه‌های داخلی که همین دو سال پیش، 75 میلیون تومان بود، در سال جاری به حدود 300 میلیون تومان افزایش یافته است؛ به همین خاطر، تجهیز یک چاپخانۀ مجهز برای چاپ و نشر بریل، هزینه‌های هنگفتی دارد و حمایت سازمان‌های متولی را می‌طلبد. روزنامۀ ایران سپید نیز در سال‌های اخیر همواره با این معضل دست‌به‌گریبان بوده است و برای رفع آن باید اقدامات عاجلی از طرف نهاد‌های مرتبط صورت گیرد.
انتشار نسخۀ بریل سازمانی از شمارۀ نخست
با توجه به محدودیت‌های منابع مالی، در ابتدا، نسخۀ بریل ماهنامۀ نسل مانا در مراکز کتابخانه‌ای و انجمن‌های فعال ویژۀ نابینایان توزیع خواهد شد. در آغاز راه، مجله برای مراکزی ارسال می‌شود که نابینایان، رفت‌و‌آمد بیشتری به آن‌ها دارند. اسامی و راه‌های ارتباطی این مراکز روی پایگاه اینترنتی نسل مانا قرار
گرفته است. شرایط و نحوۀ دریافت اشتراک شخصی هم موضوعی است که در طول ماه بهمن، از طریق نسل مانا و سایر پایگاه‌های اینترنتی ویژۀ نابینایان، به اطلاع عموم خواهد رسید. تلاش می‌کنیم زیرساخت‌ها را به‌گونه‌ای فراهم کنیم که بتوانیم توزیع غیر‌سازمانی نسل مانا را از اسفند سال جاری یا حد‌اکثر فروردین ۱۴۰۱ آغاز کنیم. قدر مسلّم آنکه پرداخت معادل هزینۀ تمام‌شدۀ هر نسخه، برای اغلب متقاضیان غیر‌سازمانی امکان‌پذیر نخواهد بود و از همین رو ما هم تلاش می‌کنیم تمهیدی بیندیشیم که این گروه از متقاضیان
بتوانند با پرداخت بخش کوچکی از قیمت تمام‌شده، این ماهنامه را دریافت کنند.
لزوم حمایت سازمان‌ها از انجمن نابینایان ایران
انتشار هفته‌نامه، ماهنامه و به‌طور کلی، نشریات تخصصی برای نابینایان در کشورهای توسعه‌یافته، بیش از یک سده سابقه دارد. مسئله‌ای که سازمان‌های مردم‌نهاد در ایران تاکنون نسبت به آن توجه چندانی نداشته‌اند. مبادرت به انتشار نشریه در سازمانی مردم‌نهاد مثل انجمن نابینایان ایران، صرفاً اقدامی در جهت ارتقای سطح فرهنگی و علمی افراد آسیب‌دیدۀ بینایی است و پر واضح است که اقداماتی از این نوع نمی‌تواند دستاویزی برای سودآوری مالی در نظر گرفته شود؛ بنابراین، چنانچه سازمان‌ها، شرکت‌ها و به‌طور کلی، بنگاه‌های اقتصادی از این پروژه حمایت نکنند، تداوم آن امکان‌پذیر نخواهد بود. همکاری بیست نفر از نابینایان صاحب‌قلم و اندیشه در تیم تحریریۀ نسل مانا که
به‌تدریج با اسامی و محتوای سرویس‌های‌شان آشنا خواهید شد، به این اقدام فرهنگی، ابعادی بسیار فرا‌تر از
توان مدیریتی و اقتصادی یک سازمان مردم‌نهاد در ایران بخشیده است.
توجه ویژه به جنبه‌های بصری
اعتقاد غالب در میان تولیدکنندگان یا تهیه‌کنندگان محصولات ویژۀ آسیب‌دیدگان بینایی این است که با توجه به نابینایی کاربران، مباحث زیبایی‌شناختی و ظرافت‌های دیداری این محصولات اولویت چندانی ندارند. رویکرد مدیران و دستاندرکاران نشریۀ نسل مانا نسبت به این انگاره کاملاً متفاوت است؛ ازاین‌رو، تصمیم گرفتیم برای لوگو، رو‌جلدی و پشت جلدی نسخۀ بریل مجله، تمامی عناصر زیبایی‌شناختی را مد‌نظر قرار دهیم. اعتقاد داریم جامعۀ نابینایان لایق بهترین‌ها و زیبا‌ترین‌ها است. هرچند مخاطبان این نشریه عمدتاً از میان معلولان با آسیب بینایی هستند؛ اما سعی شده است ماهنامۀ نسل مانا از نظر صفحه‌بندی و صفحه‌آرایی، تمامی استاندارد‌های نشریات کثیر‌الانتشار را رعایت کند. مخلص کلام آنکه، پس از یک سال تلاش بی‌وقفه توانستیم چاپ یک نشریۀ تخصصی برای نابینایان را به خط بریل آغاز کنیم. افراد زیادی در تحقق این رؤیا سهیم هستند و امیدوارم ثمرۀ انتشار این ماهنامه، افزایش آگاهی‌بخشی اعضای جامعۀ هدف و تولید محتوای دست‌اول برای قشری باشد که از نظر دسترسی به منابع مطالعاتی روز دنیا به خط بریل، به‌شدت در مضیقه هستند.
Podcast: Play in new window | Download
