از نابینایان برای نابینایان: اسرار موفقیت در خانه‌تکانی
مسعود طاهریان: کارشناس ارشد روان‌شناسی کودکان استثنایی
مقدمه
تا حالا فکر کرده‌اید با وجود آسیب بینایی چطور می‌توانید خانه‌تکانی کنید؟ آیا از خود پرسیده‌اید که من نابینا یا کم‌بینا، از کجا می‌توانم کثیف‌بودن خانه را تشخیص دهم؟ این بار در محک تجربه به سؤالاتی از این دست پاسخ داده شده است.
آشپزخانه
اولین کار مرتب‌کردن کشوها و کابینت‌ها است. باید تمام ظروف آن‌ها را در آب گرم و مواد شوینده (مانند تاید و مواد سفید‌کننده) بشوییم، آب بکشیم و خشک کنیم. با دستمال و اسفنج، اول کفی، بعد خیس و سپس خشک، کشوها، طبقه‌ها، بالا و زیر کابینت‌ها را تمیز کنیم و در صورت لزوم، حشره‌کش بزنیم. هر چند وقت یک بار، ظرف آب و کف خود را عوض کنیم و دستمالمان را بشوییم. بدنه و موتور وسایل برقی را (مانند آبمیوه‌گیری و خرد‌کن) دستمال بکشیم و محفظه و قسمت‌های جدا‌شدنی‌شان را بشوییم. قوطی‌های حبوبات و برنج را تمیز کنیم و بررسی کنیم حشره نزده باشند. روزنامه‌ها و آلومینیوم‌های داخل کابینت‌ها را عوض کنیم. رویه‌های پلاستیکی آن‌ها را در آب و تاید خیس کنیم و با فرچه بشوییم و بعد از آب‌کشی و خشک‌شدنشان، پهن کنیم. در نهایت هم بعد از دستمال‌کشیدن در و روی کشوها و کابینت‌ها، وسایل را دوباره بچینیم.
کار بعدی تمیزکردن وسایل گازی و برقی بزرگ آشپزخانه است. باید آن‌ها را جلو بکشیم و سیم برقشان را از پریز در‌بیاوریم و حواسمان به شیلنگ گازشان باشد. زیر آن‌ها را جاروبرقی بزنیم و کف و دیواره‌های اطرافشان را با دستمال، اسفنج و تی ماکارونی کفی، خیس و خشک تمیز کنیم. به‌علت احتمال ریخته‌شدن مواد غذایی و تجمع حشرات، حتماً اطراف آن‌ها را حشره‌کش بزنیم. رسوب‌های کتری و سماور را با سیم ظرف‌شویی بتراشیم و با اسکاچ داخل و بیرون مخزن و پایه شعله سماور را تمیز کنیم و پارچ آب، سینی و کاسه‌اش را بشوییم. بیرون و روی گاز، فر، مایکروویو، ماشین لباس‌شویی و ظرف‌شویی را جاروبرقی بزنیم و دستمال بکشیم و شیشه‌شان را با دستمال جادویی و روزنامه و شیشه‌پاک‌کن تمیز کنیم و آلومینیوم جدید روی آن‌ها بکشیم. فیلتر هود را عوض کنیم و بدنۀ آن را اسفنج و دستمال بکشیم. قسمت توری هود، کلاهک چراغ و شعله‌پخش‌کن گاز را با آب داغ، تاید و فرچه بشوییم. یخچال و فریزر را با خاموش‌کردن، یخ‌زدایی کنیم و پشت، در، بدنه و داخل آن‌ها را دستمال بکشیم و قوطی‌ها و کشوها و طبقه‌های آن‌ها را بشوییم و رویه‌های کاغذی‌شان را عوض کنیم و مواد غذایی آن‌ها را مرتب کنیم؛ همچنین برای براق‌شدن تمام وسایل بزرگ آشپزخانه، در انتهای کار می‌توانیم دستمالی آغشته به سرکۀ سیب روی آن‌ها بکشیم.
برای تمیزکردن سقف، آرک، دیوار و کف باید به‌نوبت از دستمال و تی ماکارونی کفی، خیس و خشک استفاده کنیم و مطمئن بشویم که چهار‌پایه و نردبانمان محکم و ایمن است. حباب لوستر را در آب و تاید قرار دهیم و بعد از آب‌کشی، آن را خشک کنیم و قسمت فلزی چراغ را هم دستمال بکشیم. شیشۀ پنجره‌ها را با روزنامه، دستمال جادویی و شیشه‌پاک‌کن تمیز کنیم. سبد سیب‌زمینی و پیاز را بشوییم و روزنامۀ کف آن را عوض کنیم. برای حفظ ایمنی خود، وقتی چراغ‌ها را تمیز می‌کنیم، برق را قطع کنیم؛ روی تمیزکردن پشت شیشه‌ها وسواس نداشته باشیم؛ به جای تخته یا سنگ کابینت و لبۀ پنجره، از چهار‌پایه و نردبان استفاده کنیم؛ همچنین روی سیم‌ها و پریزهای برق، آب نریزیم و برای تمیزکردنشان از دستمال خشک‌تر، استفاده کنیم و دستکش و دمپایی پلاستیکی بپوشیم.
سرویس‌های بهداشتی
اول باید سقف و دیوارها را به‌نوبت با کمک دستمال و تی ماکارونی کفی، خیس و خشک تمیز کنیم و دریچه‌های هواکش و پادری‌ها را با آب داغ، تاید و فرچه بشوییم. بعد قفسه‌ها و سبدهای وسایل بهداشتی را خالی کنیم و دستمال بکشیم و مجدد بچینیم و حوله‌ها را بشوییم. دستشویی و توالت را با تاید و جرم‌گیر و با کمک فرچه‌های مخصوص، تمیز کنیم. کف سرویس‌ها را خیس کنیم و بعد با تاید و جرم‌گیر و با کمک جاروهای مو بلند و فرچه‌های دسته‌بلند زمین‌شور، بشوییم و تی بکشیم. می‌توانیم شیرها و شیلنگ‌های آب را با سرکۀ سیب برق بیاندازیم و خوب است فیلتر شیلنگ‌ها و شیرها و سردوش حمام را باز کنیم و رسوب آن‌ها را بگیریم. هر چند وقت یک بار سرویس‌های بهداشتی را سمپاشی کنیم. حواسمان باشد که روی پریز‌ها آب نریزیم و دستمال خیلی خیس نکشیم و برای جلوگیری از برق‌گرفتگی و سر‌خوردن، دمپایی‌های پلاستیکی آج‌دار بپوشیم و برق چراغ‌ها را هنگام تمیزکردن، قطع کنیم.
پذیرایی و اتاق‌ها
ابتدا باید وسایل بی‌فایده را دور بریزیم و وسایل غیرضروری را (مانند لباس‌های فصلی) جمع کنیم و آن‌ها را در کارتون و چمدان بچینیم و به کمد‌دیواری و انباری منتقل کنیم. بعد باید تختخواب، کمدها و بوفه را جا‌به‌جا کنیم و تمام فرش‌ها را جاروبرقی بکشیم و جمع کنیم و برای شست‌وشو به قالی‌شویی بفرستیم. در جاروزدن باید به گوشه‌های خانه و زیر و پشت وسایل توجه ویژه داشته باشیم و از گوشه‌گیر جاروبرقی استفاده کنیم و چند وقت یک بار این نواحی را سمپاشی کنیم. اگر فرش‌ها را لول کنیم، به آن‌ها کمتر آسیب وارد می‌شود و راحت‌تر می‌توانیم آن‌ها را جا‌به‌جا کنیم. خودمان هم می‌توانیم فرش‌های ماشینی و کوچک را با داشتن محیط مناسب (مانند حیاط) خیس کنیم و بعد با کمک جاروهای موبلند، فرچه‌های دسته‌بلند زمین‌شور، پودر صابون، تاید، صابون و آب داغ بشوییم و آب آن‌ها را با پارو بگیریم و بعد آن‌ها را لول کنیم و روی نرده یا دیوار پشت‌بام پهن کنیم تا خشک شوند. اگر رنگ درها، دیوارها و سقف، روغنی باشد، می‌توانیم به‌نوبت با کمک دستمال و تی ماکارونی کفی، خیس و خشک آن‌ها را تمیز کنیم. ساعت‌های دیواری و تابلو‌ها را باید با دستمال گردگیری کنیم و چراغ‌ها و لوستر را به‌نوبت با دستمال نرم کفی، خیس و خشک تمیز کنیم و حواسمان باشد که برقشان قطع باشد. شیشه‌های پنجره و آینه‌ها را با روزنامه، دستمال جادویی، شیشه‌پاک‌کن و سرکۀ سیب تمیز کنیم و قاب و لبۀ آن‌ها را دستمال بکشیم. کف زمین را هم باید جاروبرقی بکشیم و به‌نوبت با تی ماکارونی کفی، خیس و خشک تمیز کنیم. بعد می‌توانیم فرش‌ها را پهن کنیم. اگر آن‌ها را با چرخش 180 درجه‌ای بیندازیم، عمرشان بیشتر خواهد شد و تمیزتر به‌نظر می‌رسند. باید وسایل کمدها و بوفه را بعد از دستمال‌کشیدن طبقه‌ها و شستن و پهن‌کردن رویه‌ها، بچینیم. برای چیدن بوفه، باید در هر طبقه ظروف هماهنگ را قرار دهیم؛ ولی نباید هیچ‌یک از آن‌ها را سنگین، شلوغ و فشرده کنیم. وسایل بزرگ‌تر را در قسمت پشت و وسایل کوچک‌تر را جلو بگذاریم و قشنگ نیست که در یک طبقه تنها ظروف شبیه به هم را (مانند لیوان) قرار دهیم.
روکش رختخواب‌ها، رومبلی‌ها، رو‌انداز‌های پشتی و میز را می‌توانیم با لباس‌شویی بشوییم. پتو‌ها را می‌توانیم به خشک‌شویی بدهیم یا خودمان صابون بزنیم و در تشتی از آب و تاید لگد کنیم و بعد آب بکشیم یا مشابه فرش با فرچه بشوییم. پرده‌ها چون دوده می‌گیرند، خوب است دو بار آن‌ها را در تشت آب سرد خیس کنیم و آبشان را خالی کنیم؛ بعد در آب و پودر صابون بیندازیم و صابون بزنیم و در لباس‌شویی بریزیم؛ در نهایت هم نمناک، نصب کنیم تا نیاز به اتو زدن نداشته باشند و خاک میل‌پرده‌ها را با دستمال بگیریم. برای تمیزکردن مبل و فرش می‌توانیم اول آن‌ها را جاروبرقی بزنیم؛ بعد رویشان دستمال آغشته به شامپو‌فرش بکشیم و در نهایت با دستمال خیس یا بخارشوی آن‌ها را تمیز کنیم. تا خشک‌شدن کامل نباید کسی روی آن‌ها راه برود یا بنشیند. باید وسایل برقی را (مانند تلویزیون و تلفن) با دستمال‌های نرم و نمناک تمیز کنیم.
سخن آخر
ما افراد نابینا و کم‌بینا برای انجام کارهای خود نیاز به زمان بیشتری داریم و باید کارهای خانه‌تکانی را زودتر شروع کنیم. باید بدانیم وقتی چیزی کثیف است، به‌طور معمول چرب، لیز، چغر، نوچ یا بدبو می‌شود و ما با لمس‌کردن یا بوییدن می‌توانیم این موارد را تشخیص دهیم. بهتر است برنامۀ منظم تمیزکردن و شست‌وشو در خانه داشته باشیم. برای جاروزدن و تمیزکردن سطوح باید کار خودمان را از یک جا شروع کنیم و ردیف به ردیف جلو برویم و این نظم خطی را حفظ کنیم و به گوشه‌ها توجه ویژه داشته باشیم و این کارها را دو بار و با جهت‌های متفاوت (عمودی و افقی) انجام دهیم و با نشانه‌هایی (مانند میخ تابلو یا پریز برق) مرز کار انجام شده و نشدۀ خود را مشخص کنیم. برای محافظت از پوست دست‌هایمان خوب است وقتی با مواد شوینده کار می‌کنیم، از دستکش استفاده کنیم. می‌توانیم با کمک حضوری یا مجازی یک فرد بینا نقاط ضعف خود را شناسایی کنیم. می‌توانیم با جست‌وجو در اینترنت و پرسش از دیگران شیوه‌ها و ابزارهای جدید را برای تمیزکردن خانه، پیدا کنیم. بسیاری از فعالیت‌های بالا را هم می‌توانیم با کمک شرکت‌ها (مانند اتوشویی یا قالی‌شویی) یا افراد انجام دهیم و باید این شرکت‌ها و افراد معتمد و درستکار را با پرس‌و‌جو پیدا کنیم.
از میان صدا‌هایی که در پاسخ به سومین فراخوان محک تجربه ارسال کردید، پیام ارسالی سرکار خانم فاطمه یاری‌نژاد برگزیده شد و یادگاری نسل مانا را دریافت کردند. صحبت‌هایشان هم زیر این مقاله در وب‌سایت نسل مانا آمده است؛
همچنین دربارۀ موضوعات بالا با دو تن از نابینایان مجرب به گفت‌وگو نشستم که حاصلش یک فایل صوتی است. می‌توانید در انتهای این نوشته به آن هم گوش بدهید.
