پیشخوان: مروری بر نشریات و پادکست‌های انگلیسی‌زبان ویژه آسیب‌دیدگان بینایی
امید هاشمی: سردبیر
این ماه قرار است ابتدا درباره تاریخچه و خدمات انتشارات ملی بریل آمریکا بخوانیم و بعد با تازه‌ترین تغییرات نسخه جدید جاز آشنا شویم و جدید‌ترین امکانات گوگل میت را واکاوی کنیم و بعد هم سرکی در زندگی یک موسیقی‌دان نابینا بکشیم. همچنین در نسخه صوتی پیشخوان، میزبان یک رفیق نابینا خواهیم بود که تجربیاتش را درباره استفاده از یکی از گجت‌های پوشیدنی محبوب این روز‌ها، با ما به اشتراک گذاشته است.
حکایت ترویج استفاده از بریل در گفت‌وگو با مدیر انتشارات ملی بریل آمریکا
هرچند در طول بیش از دو قرن عمری که بر خط بریل گذشته، این خط توانسته راهگشای میلیون‌ها آسیب‌دیده بینایی در سرتاسر دنیا باشد؛ اما از حق نباید بگذریم که تولید محتوای مکتوب به بریل، همواره جزو چالش‌های لاینحل متولیان امور نابینایان بوده است. در طول سالیان گذشته، مشکلاتی نظیر دشواری‌های دسترسی به کاغذ‌های مخصوص و ماشین‌های تایپ ویژه و دستگاه‌های چاپ گران‌قیمت بود که متولیان امر را به زحمت می‌انداخت و حالا هم به فراخور پیشرفت‌های به‌وجود‌آمده در حوزه فناوری، گرانی نمایشگر‌های بریل است که در سر راه ترویج بریل سد می‌سازد. مرکز «انتشارات ملی بریل»[1] (اِن‌بی‌پی) در آمریکا یکی از قدیمی‌ترین مراکز مردم‌نهاد در دنیاست که از سال‌ها پیش تا به امروز سعی کرده در مسیر ترویج استفاده از بریل گام‌های مؤثری را برای نابینایان در سراسر دنیا بردارد. خوب است دمی با «برایان اِی مَک دونالد»[2] مدیر این مرکز، بنشینیم که در گفت‌وگو با پادکست «آیز آن ساکسِس»[3] از گذشته، حال و آینده این مرکز و وضعیت بریل در دنیا گفته است.
انتشارات ملی بریل که در سال ۱۹۲۷ در بوستون شروع به کار کرد، در بدو تأسیس مرکزی بود برای گردآوری مطالب خواندنی روزنامه‌ها و تبدیل آنها به بریل و رساندنشان به دست نابینایان در آمریکا و کانادا. دیر‌زمانی نگذشت که این مرکز فعالیت‌هایش را در سطح چاپ انواع کتاب‌های بریل هم گسترش داد و به یکی از مراجع چاپ بریل در آمریکای شمالی بدل شد. از‌جمله فعالیت‌هایی که هنوز هم در خاطر نابینایان کهنسال آمریکایی به‌جا مانده، چاپ کتاب‌های مناسب برای گروه سنی کودکان به شکل دوگانه است. در این طرح، متن بریل کتاب‌های مناسب کودکان، همزمان با متن و عکس بینایی بر روی کاغذ چاپ می‌شد تا والدین نابینا هم بتوانند مثل سایر پدر‌ها و مادر‌ها برای فرزندانشان کتاب بخوانند؛ بی‌آنکه بریل بودن کتاب‌ها باعث شود فرزندان بینایشان از لذت نگاه کردن به تصاویر کتاب‌ها محروم شوند. چاپ بروشور دستگاه‌های گوناگون و تدوین کتاب‌های آموزشی، از دیگر فعالیت‌هایی بود که در این مرکز انجام می‌شد و همچنان هم می‌شود.
برایان مک دونالد، از سال ۲۰۰۸ همکاری خود را با این مرکز آغاز کرده است. او خود نابینا نیست و تا قبل از شروع به کار در این مرکز، فقط با یک نفر نابینا در زندگی مواجه شده بود و او کسی نبود جز مادر‌بزرگش. برایان روایت می‌کند که مادر‌بزرگ، وقتی برایان هفت سال بیشتر نداشته، او را روی پایش می‌نشانده و سعی می‌کرده بریل را به او بیاموزد؛ چیزی که بعد‌ها باعث ایجاد انگیزه برای برایان شد که با وجود عدم تطابق رشته تحصیلی‌اش با حوزه نابینایان، در این حوزه مشغول به کار شود. برایان بعد از اینکه مدیریت ان‌بی‌پی را به عهده گرفت، مسیر فعالیت‌های این مرکز را دگرگون کرد. از‌جمله اقدامات تأثیر‌گذار او، یکی تأسیس یک واحد مستقل با عنوان «مرکز نو‌آوری‌های بریل»[4] (سی‌بی‌آی) است که از نتیجه‌اش، نابینایان در اقصای دنیا بهره‌مند شده‌اند. از یک سال قبل از ورود برایان به این مرکز، جایزه‌ای برای طرح‌های خلاقانه در زمینه بریل در ان‌بی‌پی ایجاد شده بود؛ جایزه‌ای به مبلغ ده هزار دلار که قرار بود همه‌ساله به افراد یا مجموعه‌هایی تعلق بگیرد که کار تأثیر‌گذاری با محوریت بریل صورت داده بودند. بعد از ورود برایان، این جایزه ابزار خوبی شد تا او بتواند با دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی ارتباط برقرار کند و محققان را تشویق کند که درباره بریل، ایده‌پردازی کنند.
اولین محصول این تعامل، در سال ۲۰۱۳ به ثمر نشست؛ جایزه ده هزار دلاری ان‌بی‌پی به فردی تعلق گرفت که یک خطکش بریل، مجهز به یک نمایشگر بریل مکانیکی طراحی کرده بود؛ خط‌کشی که برای اندازه‌گیری‌های دقیق قابل استفاده است و می‌تواند اندازه را با دقت تقریبی یک و نیم میلیمتر اندازه‌گیری کند و نتیجه را در قالب نقاط بریل نمایش دهد. البته ذکر این نکته هم ضروری است که این دستگاه بدون نیاز به برق و باتری کار می‌کند و قیمتش هم فقط چیزی حدود ۳۵ دلار است.
یکی دیگر از دغدغه‌های برایان در ان‌بی‌پی این بود که بتواند شرایطی را فراهم آورد که نابینایان با صرف هزینه‌ای اندک به نمایشگر‌های بریل دسترسی داشته باشند. در روزگاری که هر نمایشگر بریل بیش از شش هزار دلار قیمت داشت، پژوهشگرانی که برایان با آنها تعامل می‌کرد، توانستند بعد از شش سال عملیات تحقیق و توسعه، دستگاهی به قیمت ۲۵۰۰ دلار را در سال ۲۰۱۶ به بازار عرضه کنند. همین دستگاه سه سال بعد به قیمت ۱۲۰۰ دلار هم عرضه شد. «بریل می»[5] دیگر پروژه‌ای بود که با حمایت ان‌بی‌پی و با درایت برایان به نتیجه رسید؛ نمایشگر بریلی که به دست متخصصان هندی ساخته شد و با قیمت ۵۰۰ دلاری‌اش توانست عنوان ارزان‌ترین نمایشگر بریل دنیا را از آن خود کند. فعالیت‌های ان‌بی‌پی در زمینه ترویج بریل به اینها خلاصه نمی‌شود و پرداختن به آن فرصتی مبسوط می‌طلبد؛ از‌همین‌رو بخش ویژه‌ای را در نسخه صوتی پیشخوان به معرفی این مرکز اختصاص داده‌ایم. همچنین درباره آینده پیش روی بریل هم که موضوع بخش دیگری از صحبت‌های برایان در این پادکست بود، توضیحاتی ارائه شده که شنیدنش برای علاقه‌مندان به بریل خالی از جذابیت نخواهد بود.
نگاه هوشمند جاز به صفحات اینترنتی
حتماً برای شما هم بار‌ها پیش آمده که در یک صفحه اینترنتی، به دنبال مطلب خاصی باشید؛ اما در شلوغی ناشی از تعدد عناصر موجود در صفحه سرگردان شوید و زمان زیادی را صرف فشردن جهت‌نما‌های بالا و پایین و سایر دکمه‌ها کنید تا مطلب مورد نظرتان را بیابید. سرنوشتار‌ها[6] از‌جمله ابزار‌های رایج برای نشان دادن اهمیت یک بخش از یک صفحه اینترنتی هستند؛ اما همیشه هم این‌گونه نیست که طراح سایت، بخش‌های مهم مورد‌نظرش را از این طریق در معرض دید مراجعان بگذارد. بعضی وقت‌ها طراحان صرفاً با ضخیم‌تر کردن قلم یا تغییر رنگ و کار‌هایی از این قبیل، نگاه بازدید‌کنندگان را به بخش‌های خاصی از صفحه جلب می‌کنند. مراجعان بینا می‌توانند با یک نگاه سریع به کل صفحه، بخش‌های مهم‌تر را از سایر قسمت‌ها تمیز دهند؛ اما نابینایان از چنین امکانی بی‌بهره‌اند. حالا جاز در نسخه ۲۰۲۳ خود قرار است این مشکل را از سر راه کاربران نابینا بردارد. «رایان جونز»[7] از دست‌اندر‌کاران جاز در آخرین شماره از پادکست «اِف‌اِس‌کَست»[8] از قابلیت تازه‌ای پرده‌برداری کرد که قرار است در نسخه ۲۰۲۳ در اختیار کاربران نابینا گذاشته شود. «اسمارت گلَنس»[9] نام قابلیت جدیدی است که صفحه را بازبینی می‌کند و بخش‌های مهم را که به شکل سرنوشتار از سایر بخش‌ها متمایز نشده‌اند، به اطلاع کاربران می‌رساند. این قابلیت در نسخه بتای جاز هم گنجانده شده و کاربران می‌توانند آن را امتحان کنند. در جاز شاهد تغییرات دیگری هم خواهیم بود که قطعاً در نسخه صوتی پیشخوان به آنها اشاره‌ای خواهد شد. به‌علاوه می‌توانید نمونه کار اسمارت گلنس را هم در نسخه صوتی پیشخوان بشنوید.
تسهیل حضور کاربران نابینا در جلسات گوگل میت
بعد از همه‌گیری، گوگل میت به یکی از محبوب‌ترین ابزار‌ها برای برگزاری جلسات برخط بدل شده است. گوگل خوشبختانه همیشه حواسش جمع دسترس‌پذیر بودن امکاناتش است و حالا هم امکاناتی را اضافه کرده که قطعاً به محبوب‌تر شدن میت در میان نابینایان کمک خواهد کرد. از‌آن‌جمله اینکه چنانچه کاربران با رایانه در جلسات میت حضور پیدا کنند، حالا دیگر خواهند توانست از دکمه فاصله برای خاموش و روشن کردن میکروفونشان استفاده کنند. چندین میانبر جدید هم به میت اضافه شده است؛ از‌آن‌جمله اینکه کاربران می‌توانند با فشردن کنترل و آلت و حرف اِس، نام گوینده فعلی را بشنوند. خاموش و روشن کردن دوربین و زیرنویس، بالا یا پایین بردن دست و نمایش دادن یا مخفی کردن اسامی حضار هم از دیگر قابلیت‌هایی است که برایشان میانبری تعبیه شده است. در نسخه صوتی پیشخوان، فهرست این میانبر‌ها را با هم مرور خواهیم کرد. راه‌اندازی این میانبر‌ها از هفت سپتامبر آغاز شده و گوگل وعده داده بوده که تا دو هفته برای همه کاربران فعال شود؛ بنابر‌این، حالا دیگر همه کاربران نابینا باید بتوانند از این میانبر‌ها استفاده کنند.
اگر با نسخه صوتی همراه شوید، در پایان، قصه زندگی یک پیانیست نابغه نابینا را خواهید شنید؛ پیانیستی که خوانندگی هم می‌کند و توانسته بر روی بزرگ‌ترین صحنه‌ها و در کنار نامداران موسیقی جهان به اجرای برنامه بپردازد و آهنگ‌هایش هم بار‌ها در جدول پر‌فروش‌ترین‌های آمریکا در رده‌های بالا ایستاده است. موسیقی او را خواهیم شنید و از جزئیات زندگی‌اش خواهیم گفت. نسخه صوتی پیشخوان را از طریق کانال ما در پیام‌رسان‌های واتس‌اپ و تلگرام یا ذیل همین نوشته در وبسایت نسل مانا دانلود کنید.
[1]. National Braille Press
[2]. Brian A. Mac Donald
[3]. Eyes on Success
[4]. Center for Braille Innovation
[5]. BrailleMe
[6]. Headings
[7]. Ryan Jones
[8]. FSCast
[9]. Smart Glance
