دو سال از انتشار ماهنامۀ انجمن نابینایان ایران (نسل مانا) می‌گذرد؛ ماهنامه‌ای که در سال نخست فقط به شکل صوتی و الکترونیک و در سال دوم و پس از اخذ مجوز از معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، به صورت بریل در سراسر کشور منتشر شد و با نام نسل مانا رسماً فعالیت خود را آغاز کرد. در این یادداشت به چالش‌های پیش روی تنها ماهنامه سراسری ویژه نابینایان در ایران، عدم حمایت نهاد‌های مسئول از این نشریه و سرویس‌های جدیدی که از‌این‌پس به نسل مانا اضافه می‌شود، خواهیم پرداخت.
نسل مانا و یک تحریریه بیست‌‌نفره
بی‌راه نیست اگر بگوییم انتشار یک ماهنامه تخصصی برای نابینایان در ابعاد فعلی و یک تیم تحریریه منسجم اگر در تاریخ مطبوعاتی نابینایان ایران بی‌نظیر نباشد، قطعاً کم‌نظیر است. در‌حال‌حاضر بیش از بیست نفر از سر‌تا‌سر کشور در طول هر ماه درگیر تولید محتوای متنی و صوتی، ویراستاری بریل و بینایی، صفحه‌بندی و گرافیک جلد مجله، صحافی، چاپ بریل، انتشار نسخه صوتی و توزیع در سراسر کشور هستند. در شرایطی که خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا)، صاحب‌امتیاز تنها روزنامه ویژه نابینایان در کشور یعنی ایران‌سپید، آن را تنها به یک شماره در هفته و فقط دوازده صفحه و تقریباً به معنای واقعی کلمه بدون هیئت تحریریه و آن هم فقط برای نابینایان تهرانی تقلیل داده، تولید محتوای اختصاصی و تخصصی بعضاً تا 120 صفحه بریل در ماه کاری بس دشوار است که در حال حاضر با حمایت انجمن نابینایان ایران در کشور صورت می‌گیرد. در باور دست‌اندرکاران ماهنامه نسل مانا، این نشریه یک ماهنامه ملی برای نابینایان ایران است که امکان مشارکت جمعی و حضور تمامی نابینایان دست‌به‌قلم در آن فراهم است. نسل مانا بدون در‌نظر‌گرفتن حب و بغض‌های مرسوم و رقابت‌های بعضاً بی‌حاصل میان انجمن‌های نابینایی، آمادگی دارد صدای تمامی نابینایان کشور باشد. این امکان در ماهنامه فراهم شده که سمن‌های ویژه نابینایان در کشور اقدامات و عملکرد خود را به اطلاع همگان برسانند. نسل مانا از ایده‌های نو، افکار پویا و هرگونه انتقاد و پیشنهاد در راستای بهبود کیفیت مطالب خود استقبال می‌کند.
خط مشی ماهنامه
نسل مانا خود را در چارچوب رسانه‌های دولتی و حکومتی و محدودیت‌های تحمیلی در این رسانه‌ها تعریف نمی‌کند؛ نسل مانا نگرشی تحول‌گرایانه و اصلاح طلبانه نسبت به امور نابینایان و معلولان دارد و همواره سعی کرده مطالب و نقد‌های خود را صریح و بی‌پرده و بدون مماشات و محافظه‌کاری بیان کند. تحریریه نسل مانا تمایلی به تکرار تجربه ایران سپید -که سعی می‌کرد دست‌به‌عصا حرکت کند و همین امر موج انتقادات و بعضاً اعتراضات گسترده جامعه نابینایان را در پی داشت- ندارد. ما معتقدیم در شرایط فعلی که معلولان از سوی نهاد‌های حاکمیتی شهروند درجه‌دوم و در برخی امور سوم محسوب می‌شوند، مطالبات جامعه نابینایان را باید با صدای بلند و بدون پرده‌پوشی بیان کرد؛ هر‌چند ممکن است این رویکرد به مذاق برخی خوش نیاید. البته ترسیم خط مشی فعلی، به معنای محدود شدن این ماهنامه به جریانی خاص نیست؛ بلکه هر فکر و سلیقه‌ای جایی در نسل مانا دارد و هرکس می‌تواند نگاه تحلیلی خود را نسبت به مسائل روز جامعه نابینایان در این ماهنامه منعکس کند؛ چرا که بی‌تردید، برون‌رفت از شرایط فعلی ممکن نخواهد بود، مگر با اتکا به چند‌صدایی و گفت‌وگو و تضارب افکار. همان‌طور که در بالا اشاره شد، انجمن فقط بار میزبانی را در این ماهنامه به دوش می‌کشد و مدیران این انجمن صمیمانه معتقدند این ماهنامه به کل جامعۀ نابینایان و انجمن‌های آنها تعلق دارد.
چالش‌های انتشار یک ماهنامه دو‌ساله و عدم حمایت نهاد‌های مسئول
پس از پیگیری‌های فراوان که بعد از گذشت یک سال منتج به اخذ مجوز از وزارت ارشاد شد، نسل مانا از همان شماره نخست از دی‌ماه 1400 به خط بریل منتشر شد. به مشکلات و محدودیت‌های چاپ بریل ماهنامه در شماره نخست نسل مانا به تفصیل اشاره شده است؛ اما از همان روز نخست خوش‌بینانه تصور می‌کردیم چند ماه که از انتشار نشریه بگذرد و ارزش و جایگاه ماهنامه که تثبیت شود، می‌توانیم بر روی حمایت‌های نهاد‌های دولتی که در این زمینه وظایفی هم به عهده دارند حساب کنیم. معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت تعاون و سازمان بهزیستی، نهاد‌هایی هستند که باید از تنها نشریه اختصاصی حال حاضر نابینایان ایران که به‌صورت منظم منتشر می‌شود و وارد سومین سال فعالیت خود شده است، حمایت کنند؛ اما متأسفانه علی‌رغم وعده‌های بسیار، تا کنون هیچ‌گونه حمایتی از انجمن نابینایان ایران برای انتشار نسل مانا صورت نگرفته است. در خصوص یارانه کاغذ که مشخصاً در حیطه مسئولیت‌های وزارت ارشاد است، هیچ حمایتی تاکنون انجام نشده است. این در حالی است که کاغذ بریل نسل مانا، این روز‌ها با افزایش قیمت ارز، رشد قیمت چهل‌درصدی نسبت به سال گذشته داشته است. به‌واقع چنانچه در زمینه تأمین کاغذ بریل نسل مانا از انجمن نابینایان ایران حمایت نشود، هیچ بعید نیست این ماهنامه هم به سرنوشت موارد مشابه پیشین در سال‌ها و دهه‌های اخیر گرفتار آید. انجمنی که بودجه دولتی ندارد و با توجه به قانون سازمان‌های مردم‌نهاد در ایران امکان فعالیت تجاری هم ندارد، مجبور است هزینه‌های خود را صرفاً از طریق خیرین و مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی تأمین کند. با‌توجه به اوضاع نابسامان اقتصادی حاکم، طبیعتاً حمایت آنها نیز در زمینه مسئولیت اجتماعی در ماه‌ها و سال‌های اخیر کاهش یافته است. دلسوزانه و همدلانه اگر بگوییم، نه فقط انجمن نابینایان ایران؛ بلکه هر انجمنی که بخواهد در راستای بهبود کیفیت زندگی نابینایان دست به اقدامات فرهنگی مشابه بزند، اگر از سوی دولت حمایت نشود، محکوم به شکست است.
چالش دیگری که برای توزیع نسخه بریل با آن مواجه بودیم، افزایش دو برابری هزینه‌های پستی بود؛ درحالیکه ابتدا نسل مانا به‌عنوان یک نشریه مجوزدار، در قالب پست مطبوع به سراسر نقاط کشور ارسال می‌شد، از ابتدای امسال این قانون از طرف شرکت پست جمهوری اسلامی لغو و اعلام شد هرگونه مرسوله پستی بارکد‌دار باید در قالب پست پیشتاز یا سفارشی ارسال شود. تغییر قوانین این‌چنینی و تصمیمات خلق‌الساعه مسئولان باعث شد فقط در یک قلم، هزینه ارسال ماهنامه از طریق پست پیشتاز به بیش از پنج‌میلیون تومان در ماه برسد. از‌آنجا‌که این مسئله باعث افزایش قابل‌توجه هزینه اشتراک شخصی ماهنامه می‌شد، تصمیم بر آن شد که از آبانماه سال جاری، نسل مانا در قالب پست سکوگرام ارسال شود که این شیوه ارسال هم به جهت عدم صدور کد رهگیری، چالش‌های خاص خود را دارد. درحالیکه شرکت پست جمهوری اسلامی به سادگی می‌تواند با یک بخشنامه داخلی، نسل مانا را به سبب ماهیتی که دارد، مستثنی کند و برای پست سکوگرام که طبق قانون برای نابینایان رایگان است، بارکد صادر کند. سازمان بهزیستی نیز که بودجه‌هایی در زمینه امور فرهنگی دارد، تاکنون نه‌تنها هیچ حمایتی از نسل مانا به عمل نیاورده است؛ بلکه معاونت توانبخشی پیشین سازمان در واکنش به انتشار نسخه بریل این نشریه گفته بود خط بریل دیگر در دنیا منسوخ شده و ضرورتی برای انتشار یک نشریه به خط بریل در ایران نیست. ذکر این نکته ضروری است که نسل مانا، با تمام مشکلات و موانعی که به رسم درد‌دل روایت شد، قدردان کسانی است که به این مجموعه اعتماد کردند و اشتراک شخصی را تهیه کرده‌اند. ما خود را نسبت به تولید و ارسال منظم ماهنامه قویاً متعهد می‌دانیم.
نگاهی به سرویس‌های جدید نسل مانا در سال پیش رو
در طول دو سال گذشته، افراد زیادی در این تحریریه برای ما و شما قلم زده‌اند که حضور تک‌تک آنها برای ما مایه مباهات است. صفحه آشنای به قلم شما، همچنان در سال دوم نسل مانا نیز در اختیار تمامی نابینایانی است که قصد دارند دلنوشته‌ها و اشعار خود را منتشر کنند. ستون یادداشت مهمان هم به کسانی اختصاص می‌یابد که در‌نظر دارند با نگاه تخصصی، مسائل مبتلابه جامعه نابینایان را نقد و واکاوی کنند. از سال دوم و از این ماه، در ستون اقدامات انجمن نابینایان ایران، آمادگی بازتاب فعالیت‌ها و ارائه گزارش عملکرد سایر انجمن‌های نابینایی در کشور وجود دارد. ستون اطلاع‌رسانی نیز به تبلیغات و فراخوان‌های جامعه نابینایان اختصاص دارد.
در میان سرویس‌های ماهنامه نیز شاهد تغییراتی هستیم و تغییرات دیگری هم در راه خواهد بود. ستون کتاب‌های صوتی که به قلم رقیه شفیعی منتشر می‌شود، چند ماهی است که دچار تغییراتی شده و در سال دوم نسل مانا نیز با عنوان نواک به صورت متنی و به همراه پادکست منتشر می‌شود. رویکرد این ستون بررسی حوزه‌های مختلف مطالعاتی با نگاهی عمومی و مبتنی بر کتاب‌های در دسترس نابینایان است که علاقه‌مندان حوزه کتاب و کتابخوانی می‌توانند از آن بهره‌مند شوند. بخش طنز با شمایلی تازه منتشر خواهد شد و از‌این‌پس در ستون خاطرات آقای موشکاف، شاهد پرداختن به آسیب‌ها و مشکلات جامعۀ نابینایان در قالب خاطره‌نویسی خواهیم بود. در سرویس «بگو چیست کار» که هدف آن پرداختن به مشاغل ویژه نابینایان بود، شاهد تغییرات گسترده‌ای خواهیم بود. ابتدا به سراغ کارفرمایانی که افراد نابینا را استخدام کرده‌اند می‌رویم تا از زاویه دید آنها مسائل مربوط به اشتغال نابینایان را مورد‌بررسی قرار دهیم و در سال آینده با رویکردی جدید به اشتغال نابینایان خواهیم پرداخت. در سال دوم، دو عضو جدید به تحریریه نسل مانا اضافه شده‌اند: سرکار خانم رؤیا بابایی، خبرنگار نام‌آشنای حوزه معلولان، در ستون یادداشت با موضوعیت مسائل فرهنگی و اجتماعی فعالیت خواهد کرد و حسین عبد‌الملکی، از پژوهشگران نابینا، سلسله یادداشت‌هایی را با محوریت نیاز‌های اطلاعاتی نابینایان منتشر می‌کند. مسعود طاهریان که تاکنون ستون محک تجربه را در اختیار داشت، این‌بار با پادکست زندگی با چشمان بسته، با نسل مانا همکاری می‌کند. انتشار این پادکست و نسخه متنی آن با مشارکت مؤسسه بیماران چشمی آرپی مهیا شده و مخاطب آن نابینایانی‌اند که به تازگی دچار آسیب بینایی شده‌اند یا به هر دلیل از تبعات آسیب بینایی رنج می‌برند. سایر سرویس‌های ماهنامه نیز به روال سابق و با ایجاد تغییراتی در محتوا ادامه خواهد یافت.
کوتاه‌سخن آنکه نسل مانا به راهی که در پیش گرفته، باور قلبی دارد و با قدرت به مسیر خود ادامه خواهد داد. صمیمانه امیدواریم موانع بعضاً مأیوس‌کننده فعلی از سر راه برداشته شوند تا تحریریه نسل مانا بدون دغدغه به کار خود ادامه دهد.
