فروش خیال به رسانه‌ها: نگاهی به ابعاد واقعی عنوان سومی ورزش نابینایان در دنیا
امیر سرمدی: مدیر‌مسئول
مسابقات جهانی نابینایان پس از هشت سال وقفه در شهر بیرمنگام انگلستان برگزار شد که با کسب شانزده مدال رنگارنگ و کسب عنوان سومی دنیا برای کاروان ورزشی کشورمان به پایان رسید؛ به همین بهانه در این یادداشت قصد داریم نتایج ورزشکاران کشورمان در رشته‌های تیمی و انفرادی، حواشی پیش‌آمده پس از این رقابت‌ها برای ورزشکاران جودو و مبحث کیفیت‌گرایی در اعزام‌های ورزشکاران معلول به مسابقات بین‌المللی را مورد بررسی قرار دهیم.
نگاهی به نتایج و مدال‌های کاروان ورزشی ایران در مسابقات جهانی بیرمنگام
کاروان چهل و دونفرۀ ایران با بیست و هفت ورزشکار در رشته‌های گل‌بال آقایان، فوتبال پنج‌نفره، جودو و پاورلیفتینگ در مسابقات جهانی نابینایان در شهر بیرمنگام حاضر شد. هفتاد و دو کشور دنیا در ده رشتۀ ورزشی به مصاف هم رفتند که اوکراین با سی و یک طلا، یازده نقره و سه برنز در جایگاه نخست جدول رده‌بندی توزیع مدال‌ها ایستاد، لهستان با هفت طلا، پنج نقره و سه برنز دوم شد و ایران با شش طلا، شش نقره و چهار برنز عنوان سومی را از‌آنِ خود کرد. در رشتۀ پاورلیفتینگ، جواد قانع یک طلا و یک نقره، مهدی بهارزاده یک نقره و یک برنز، احد جواهری دو نقره، آرش حسن‌پور دو برنز، روحان احمدی دو طلا و رسول نصیری دو نقره به دست آوردند. در مجموع، تیم پاورلیفتینگ کشورمان با سه طلا، شش نقره و سه برنز عنوان قهرمانی این رشته را به دست آورد. در رشتۀ جودو که دو جودوکار نابینا و دو جودوکار کم‌بینا راهی انگلستان شده بودند، وحید نوری، وحید جدی و موسی غلامی مدال طلا و میثم بنی‌طبا، به مدال برنز دست یافت.
ملی‌پوشان ایران در رشته‌های تیمی نتوانستند انتظارات را برآورده کنند؛ تیم ملی گل‌بال کشورمان در جایگاه هفتم دنیا قرار گرفت و تیم ملی فوتبال پنج‌نفره با کسب عنوان ششمی، سهمیۀ حضور در پارالمپیک ۲۰۲۴ پاریس را از دست داد.
سومی دنیا جایگاه واقعی ورزش نابینایان ایران در سطح جهان نیست
اگر به نتایج کاروان کشورمان از منظر مقامات مسئول فدراسیون نابینایان نگاهی بیندازیم، نتایج بسیار درخشانی کسب شده و جمهوری اسلامی ایران در میان هفتاد و دو کشور شرکت‌کننده، عنوان سومی جهان را از‌آنِ خود کرده است، اما کسب این عنوان، نشان‌دهندۀ کیفیت واقعی ورزش نابینایان ایران در حوزۀ ورزش حرفه‌ای و قهرمانی در دنیا نیست. در تورنمنتی که صدر‌نشینان جدول رده‌بندی توزیع مدال‌هایش چین، بریتانیای میزبان و آمریکا هیچ جایگاهی ندارند و اوکراین جنگزده و لهستان عناوین اول و دوم را ازآن خود می‌کنند، خود گویای سطح کیفی کشورهای شرکت کننده در این رویداد است. واقعیت آن است که دوازده مدال به دست آمده در این رویداد، در رشتۀ پاورلیفتینگ است که از دید کمیتۀ بین‌المللی پارالمپیک اصلاً در ورزش نابینایان هیچ جایگاهی ندارد و در رقابت‌های پاراآسیایی و پارالمپیک به رسمیت شناخته نمی‌شود. چرا که کشورهای کمی به این رشته می‌پردازند و همان تعداد اندک هم تابع قوانین و استاندارد‌های خواسته‌شدۀ کمیتۀ جهانی پارالمپیک (IPC) نیستند، پاورلیفتینگ تنها در مسابقات جهانی زیر نظر فدراسیون جهانی نابینایان (IBSA) شرکت داده می‌شود و از سال‌های دور، تیم کشورمان قهرمان بلامنازع این رشته در جهان بوده است. گفتنی است که علی‌رغم قهرمانی تیم پاورلیفتینگ ایران؛ آن‌هم با دوازده مدال، حتی در این رشته هم ما شاهد کاهش کیفیت مدال‌ها هستیم و این تیم فقط توانسته سه مدال طلا به دست آورد. لذا مانور تبلیغاتی از سوی مسئولان فدراسیون برای کسب عنوان سومی جهان، تنها فروش یک جایگاه خیالی به رسانه‌ها است و بیانگر سطح واقعی ورزش نابینایان ایران در دنیا نیست.
فاصلۀ معنادار گل‌بال ایران با رقبای آسیایی
تیم ملی گل‌بال کشورمان هم نتوانست انتظارات را برآورده کند؛ هرچند پیش از اعزام نیز توقع کسب سهمیۀ پارالمپیک از این رویداد برای تیم ملی گل‌بال مردان متصور نبود، اما نوع بازی و نتایج به دست آمده توسط کشور ما چنگی به دل نزد و درنهایت با کسب عنوان هفتمی در میان چهارده کشور شرکت‌کننده در این رشته برای ایران به پایان رسید. تنزل جایگاه گل‌بال کشورمان در سال‌های اخیر از آن منظر قابل‌توجه است که تیم گل‌بال ایران در حدود ده سال پیش، رقبای آسیایی خود را به‌راحتی و با ده گل اختلاف ضربه‌فنی می‌کرد، اما این روند در یک دهۀ اخیر، آن‌چنان به‌صورت معکوس طی شده است که فینال مسابقات جهانی بیرمنگام در رشتۀ گل‌بال مردان میان دو تیم ژاپن و کرۀ جنوبی برگزار می‌شود و درنهایت با قهرمانی ژاپنی‌ها به پایان می‌رسد؛ همان ژاپن که درست ده سال پیش و در مسابقات پاراآسیایی 2013 جوانان در مالزی، مغلوب گل‌بال کشورمان شده بود! چون در مسابقات پاراآسیایی هانگژو سهمیه‌ای برای پارالمپیک در رشتۀ گل‌بال در نظر گرفته نشده است، ملی‌پوشان گل‌بال کشورمان باید تنها شانس باقی‌ماندۀ خود را در مسابقات آسیا پاسیفیک امتحان کنند.
انتظار برای حضور مجدد در پارالمپیک به دوازده سال رسید
تیم ملی فوتبال پنج‌نفره که با کسب عنوان ششمی از میان شانزده تیم حاضر در بیرمنگام به کار خود خاتمه داد، دیگر رشتۀ ناکام در مسابقات جهانی نابینایان بود. با کسب این جایگاه آخرین فرصت برای کسب سهمیۀ پارالمپیک برای فوتبال نابینایان کشورمان نیز از دست رفت. پیش از مسابقات جهانی بیرمنگام، کشورهای چین، مراکش، ترکیه و فرانسه سهمیۀ حضور در پارالمپیک ۲۰۲۴ پاریس را به دست آورده بودند. با توجه به نایب‌قهرمانی تیم چین در این رقابت‌ها، درصورتیکه تیم کشورمان در میان چهار تیم برتر دنیا قرار می‌گرفت، بلیت حضور در فرانسه را برای خود ذخیره می‌کرد، اما درنهایت سه تیم آرژانتین، برزیل و کلمبیا سه سهمیۀ دیگر پارالمپیک در فوتبال پنج‌نفره را به دست آوردند. فدراسیون نابینایان باید پاسخ دهد تیمی که در ۲۰۱۶ ریو عنوان نایب‌قهرمانی پارالمپیک را ازآن خود می‌کند، حال چطور حتی از کسب سهمیۀ پارالمپیک عاجز مانده است؟
ادعای نایب‌رئیس سابق فدراسیون می‌تواند باعث تعلیق فدراسیون نابینایان شود
تیم ملی جودوی نابینایان نیز که به علت اتخاذ نگاه کیفیت‌مدار تنها با چهار ورزشکار عازم انگلستان شده بود، با سه مدال طلا و یک برنز به کار خود پایان داد و در بخش مردان عنوان قهرمانی و درمجموع مسابقات زنان و مردان، عنوان دومی را به خود اختصاص داد، اما پس از پایان مسابقات جهانی بیرمنگام، بار دیگر حواشی دامن این رشته را گرفت و این بار سخنان فائزه توسلی، نایب‌رئیس و عضو هیئت‌رئیسه فدراسیون نابینایان، که به‌تازگی از سمت خود استعفا کرده، بسیار جنجال‌برانگیز شده است.
توسلی در نامه‌ای که رونوشت آن به سرپرست وزارت ورزش و رئیس کمیتۀ المپیک ارسال شده مدعی شده است: وحید نوری و جدی به‌ظاهر کم‌بینا هستند. این دو جودوکار به‌راحتی و با داشتن گواهینامه، رانندگی می‌کنند. پیش‌تر آرش میر‌اسماعیلی، رئیس فدراسیون جودو، هم صحبت‌های مشابهی را مطرح کرده بود؛ تا جایی که سال گذشته و پس از مسابقات جهانی باکو، فدراسیون جودو از فدراسیون نابینایان به دلیل اعزام ورزشکار بینای این رشته به رقابت‌های جهانی نابینایان انتقاد کرد. در بیانیۀ فدراسیون جودو اشاره شده بود: وحید جدی در چند سال گذشته در اردو‌های تیم ملی جودو مردان ایران به‌صورت منظم و در صحت و سلامتی کامل حضور داشته و همراه با تیم ملی جودو کشورمان نیز در سال ۱۴۰۱، در سه رویداد بین‌المللی شامل تورنمنت چندجانبۀ بغداد، تورنمنت چهارجانبۀ روسیه و بازی‌های همبستگی کشورهای اسلامی قونیه به‌عنوان نمایندۀ تیم ملی جودو ایران حضور داشته است، اما وحید جدی در واکنش به این تخلف گفت: با وجود حضور در تیم ملی جودوی افراد بینا، کلاس‌بندی من بی2 است و هیچ مشکلی برای مسابقه در بخش نابینایان ندارم.
علی‌اصغر هادی‌زاده، مسئول کمیتۀ فنی فدراسیون نابینایان، در واکنش به این حواشی، در یک تسامح آشکار گفت: بارها دیده‌ام ورزشکاران ازبکستانی با اتومبیل‌های خود برای کلاس‌بندی می‌آیند و کلاس‌بندها نیز می‌بینند که این افراد رانندگی می‌کنند، اما قرار نیست آنها با عینک و لنز مسابقه دهند. وقتی این ورزشکاران عینک و لنز را بردارند، دیگر نمی‌بینند. وی افزود: من هم می‌گویم که برخی از اینها می‌بینند، ولی پزشک و متخصص این کار نیستم.
مراجع ذی‌صلاح سکوت نکنند
آنچه جای تأسف دارد، عدم رسیدگی به ادعا‌های مطرح شده از سوی مقامات رسمی کشور نسبت به این تخلف احتمالی فدراسیون نابینایان است. یا رئیس فدراسیون جودو و نایب‌رئیس سابق فدراسیون نابینایان خلاف واقع می‌گویند یا فدراسیون نابینایان در اعزام این جودوکاران دست به تقلبی آشکار زده است. از مراجع ذی‌صلاح انتظار می‌رود از کنار مسائل مطرح‌شده به این راحتی عبور نکنند و اجازه ندهند حق و حقوق ورزشکاران نابینا بیش از این تضییع شود؛ هرچند برخورد با این مسائل بخواهد خطر تعلیق فدراسیون نابینایان و ورزش کشورمان را به همراه داشته باشد. در سال‌های اخیر، انتقادهای فراوانی نسبت به عملکرد رئیس فدراسیون نابینایان مطرح شده است و نفرات بسیاری، از ورزشکاران گرفته تا مربیان، به‌صرف انتقاد از ایشان در اوج دوران ورزشی و مربیگری، از صحنۀ ورزش نابینایان محو شده‌اند. برخی از آنها حتی به دنبال افسردگی‌های ناشی از اجحاف‌های روا داشته شده از سوی فدراسیون، در دام اعتیاد گرفتار شده‌اند.
با کنار گذاشتن ورزشکاران، داوران و مربیان نخبه، ورزش نابینایان دچار خسارت‌های جدی شده است؛ به‌طوری‌که نایب‌رئیس مستعفی فدراسیون نابینایان نیز در مصاحبه با روزنامۀ اعتماد بر این ادعا‌ها صحه می‌گذارد و می‌گوید: گل‌بال رشتۀ اصلی نابینایان محسوب می‌شود، اما در حال حاضر جایگاه این رشته در بخش زنان و مردان کجاست؟ بهترین ورزشکاران و مربیان این رشته کنار گذاشته شده‌اند؛ بدون اینکه کسی علت آن را بیان کند. رئیس انجمن گل‌بال شخص آقای مظلومی است که نه نایب‌رئیس دارد و نه دبیر! او رشتۀ گل‌بال را با خودخواهی‌های خود به نابودی کشانده است. طی پنج سال اخیر سعی کردیم تخلفاتی را که توسط آقای مظلومی در سه حوزه صورت گرفته است، به‌صورت آبرو‌مندانه حل‌و‌فصل کنیم. چرا باید رئیس فدراسیون سی و هفت میلیون تومان حقوق بگیرد، اما همکاران من در فدراسیون دریافت‌های حداقلی داشته باشند؟ در تمام اعزام‌ها ایشان همراه تیم حضور دارند. وقتی می‌خواستم استعفا بدهم درِ اتاق من را قفل کرده بودند تا امکان دسترسی به سیستم نداشته باشم.
افراط در کیفیت‌گرایی آفت ورزش معلولان در سال‌های اخیر
یکی دیگر از مواردی که در یک دهۀ اخیر ورزش معلولان، خاصه نابینایان را دستخوش اتفاق‌های تلخ کرده و باعث از بین رفتن انگیزه در میان بسیاری از ورزشکاران حرفه‌ای شده، توجه افراط‌گونه به مبحث اعزام کیفی به رویداد‌های جهانی است. مسئولان کمیتۀ ملی پارالمپیک و فدراسیون نابینایان به‌اندازه‌ای در این بحث دچار افراط شدند که به دلایل واهی از اعزام تیم ملی فوتبال نابینایان به پارالمپیک ۲۰۲۰ توکیو، علی‌رغم کسب سهمیه و عنوان نایب‌قهرمانی در ۲۰۱۶ ریو جلوگیری کردند و خسارت‌های زیان‌بار آن تصمیم و دوری هفت‌سالۀ تیم ملی فوتبال نابینایان از رویداد‌های جهانی، باعث کسب نکردن سهمیه در ۲۰۲۴ پاریس شد. چه کسی باید پاسخ‌گوی شرکت نکردن دوازده‌سالۀ فوتبال نابینایان ایران در پارالمپیک و نابودی یک نسل باشد؟ در یک مثال دیگر فدراسیون نابینایان به دلیل کیفیت‌گرایی از اعزام کامل تیم ملی جودوی نابینایان به رقابت‌های جهانی بیرمنگام خودداری کرد؛ درصورتیکه تیم ایران می‌توانست با هشت جودوکار در این رقابت‌ها حاضر شود و حتی در مسابقات تیمی نیز شرکت کند. اعزام ناقص تیم ملی جودو؛ آن‌هم با دو ورزشکار تقلبی، تنها یک معنا دارد؛ توسعۀ ورزش قهرمانی نابینایان برای آقایان کوچک‌ترین اهمیتی ندارد، بلکه تنها چیزی که از نظرشان اهمیت دارد، کسب انواع مدال‌ها است که به این وسیله رزومۀ مدیریتی آقایان را غنی‌تر کنند و بر تحقق نیافتن سیاست‌های زیربنایی ازجمله استعدادیابی در ردۀ پایه، پیشرفت رشته‌های تیمی و حضور فعال ورزشکاران در کلاس بی1، سرپوش بگذارند.
این در حالی است که در سایر کشورها، نگاه به ورزش معلولان بسیار متفاوت است. آنها در وهلۀ نخست ورزش را برای معلولان به‌عنوان یک ابزار توان‌بخشی و در اولویت‌های بعدی، شرکت در رویداد‌های جهانی را به‌منزلۀ یک دورهمی فرهنگی‌ورزشی برای معلولان قلمداد می‌کنند و کسب مدال، اولویت آخر آنها است. متأسفانه رویکرد کیفی‌گرایی همچنان در مسابقات پاراآسیایی پیش‌رو که در شهر هانگژو چین برگزار خواهد شد برای کاروان جانبازان و معلولان کشورمان لحاظ شده و کاروان نابینایان کشورمان با 62 ورزشکار در 6 رشته ورزشی اواخر مهرماه به مصاف حریفان خود خواهند رفت و به ادعای رئیس فدراسیون، جایگاه ورزشکاران نابینا و کم‌بینا که در دوره گذشته این مسابقات در جاکارتای اندونزی موفق به کسب 15 مدال طلا، 14 نقره و 19 برنز شده بودند، افت نخواهد کرد.
