پیشخوان: مروری بر جدید‌ترین پادکست‌ها و نشریه‌های انگلیسی‌زبان ویژۀ آسیب‌دیدگان بینایی ا
امید هاشمی: سردبیر
این شماره را با یک نمایشگر بریل آغاز خواهیم کرد که از قابلیت نمایش تصاویر به‌صورت برجسته هم برخوردار است. نگاهی به آخرین نمونه از عینک هوشمند ویژۀ نابینایان خواهیم انداخت و در ادامه با یک برنامۀ ویژۀ آهنگ‌سازان نابینا آشنا خواهیم شد و سراغی هم از آخرین به‌روز‌رسانی‌های صفحه‌خوان محبوب و قدیمی جاز خواهیم گرفت.
نمایشگر بریل با قابلیت پشتیبانی از تصاویر برجسته
تلاش‌های گسترده‌ای در طول بیش از یک دهۀ گذشته معطوف آن شده تا نابینایان بتوانند در دسترسی به اطلاعات، پا را از حدود اطلاعات مکتوب کمی فراتر بگذارند و بتوانند به آنچه سایر کاربران دسترسی دارند دست یابند. بخشی از این تلاش‌ها، به فراهم کردن امکان دسترسی این افراد به تصاویر برجسته بازمی‌گردد.
همه‌گیر شدن استفاده از فناوری چاپ سه‌بعدی، این امکان را به وجود آورده تا مراکز آموزشی ویژۀ افراد با آسیب بینایی بتوانند اشکال گوناگون را در قالب سه‌بعدی چاپ کنند و در اختیار دانش‌آموزان نابینا قرار دهند. از سوی دیگر، برخی کمپانی‌های خارجی هم دست‌به‌کار شده‌اند تا فناوری‌های قدیمی چاپ حرارتی نظیر ترموفرم را به‌روز کنند تا بتوانند اشکال برجسته را روی کاغذ‌های مخصوص، به نابینایان عرضه کنند. در این میان، خانۀ چاپ آمریکا هم اقدام به راه‌اندازی یک کتابخانۀ برخط و رایگان کرده تا افراد از سراسر دنیا، نمونه فایل‌های مربوط به اشکال برجسته را بارگیری و چاپ کنند. این قبیل فعالیت‌ها فقط به چاپ تصاویر برجسته محدود نمی‌شود و متخصصان به دنبال راه‌های دیگری برای دسترسی نابینایان به شکل برجسته تصاویر هستند.
«مونارک»[1] نام دستگاه نمایشگر بریل جدیدی است که به‌زودی به بازار عرضه خواهد شد و احتمالاً می‌تواند آیندۀ دسترسی به تصاویر برجسته را متحول کند. یکی از نابینایانی که به نمونۀ آزمایشی این دستگاه دسترسی داشته، گزارشی از قابلیت‌ها و ویژگی‌های آن را برای پادکست «بلایندَبیلیتیز»[2] ضبط کرده که ما در ادامه بخش‌هایی از آن را باهم می‌خوانیم.
مونارک نمایشگر بریل چندخطی است. این دستگاه در ابعاد یک لپ‌تاپ گیمینگ طراحی شده و چیزی حدود دو کیلوگرم وزن دارد. در طراحی این نمایشگر بریل از ده خط ۳۲ سلولی استفاده شده است؛ خطوطی که در حالت عادی، نوشته‌های بریل را به نمایش می‌گذارند، اما وقتی قرار باشد تصاویر را نشان دهند، از قابلیت زوم برخوردارند و می‌توانند به هم نزدیک یا از هم دور شوند تا جزئیات تصاویر را بهتر نمایش دهند.
مونارک برای نمایش بریل، از سلول‌های تولیدشده در کمپانی «دات»[3]، مستقر در کشور کرۀ جنوبی استفاده می‌کند. نام این کمپانی را پیش‌تر در محصولاتی نظیر داتپَد و ساعت دات واچ شنیده بودیم. سیستم‌عامل اندروید برای دستگاه مونارک در نظر گرفته شده و همین ویژگی هم به کاربران کمک می‌کند بتوانند از صفحه‌خوان تاک‌بک در محیط برنامه استفاده کنند. کاربر به‌سادگی می‌تواند به‌وسیلۀ نرم‌افزاری که در سیستم‌عامل اندروید گنجانده شده، به کتابخانۀ تصاویر برجسته دسترسی پیدا کند و عکس‌های مورد نیاز خود را به نمایش بگذارد. کلید‌های پرکینزمانند، به کاربران امکان نوشتن می‌دهند و سایر دکمه‌ها هم بقیۀ نیاز‌های او را برآورده می‌کنند. سه دکمۀ «صفحۀ اصلی»، «بازگشت» و «موارد اخیر» در بالای دستگاه قرار گرفته و همچنین دکمه‌هایی برای کم و زیاد کردن حجم صدا، روشن و خاموش کردن دستگاه و مواردی از این دست هم لحاظ شده است. یک دکمه هم برای کم و زیاد کردن زوم یا وضوح تصویر در نظر گرفته شده است.
یکی از قابلیت‌های بسیار جالب در نمایشگر بریل مونارک این است که اگر ابعاد عکس بزرگ‌تر از اندازۀ صفحۀ بریل باشد، کاربر می‌تواند با کلید‌هایی که به همین منظور طراحی شده، عکس را بخش به بخش ببیند؛ مثلاً ابتدا بخش بالایی و سپس پایین آن را لمس کند. به‌سادگی می‌توان به فشردن چند کلید، به بخش‌های گوناگون عکس دست پیدا کرد.
برای مونارک هنوز قیمت مشخصی اعلام نشده است، اما با توجه به تعداد بالای سلول‌های بریل، احتمالاً مدارس و مراکز آموزشی، عمده مشتریان آن را تشکیل خواهند داد. در تولید این دستگاه، کمپانی «هیومن‌و‌ِر»[4]، خانۀ چاپ بریل آمریکا و فدراسیون ملی نابینایان آمریکا دخیل بوده‌اند. قابلیت‌های مونارک به مواردی که در بالا ذکر شد، خلاصه نمی‌شود. علاقه‌مندان به نمایشگر‌های بریل می‌توانند برای شنیدن جزئیات بیشتر، با نسخۀ صوتی پیشخوان همراه شوند.
آخرین به‌روز‌رسانی‌های یک عینک بسیار هوشمند
با رایگان شدن نرم‌افزار کاربردی «اِنویژِن اِی آی»،[5] حالا تقریباً اغلب کاربران نابینای اندروید این نرم‌افزار را می‌شناسند، اما آنچه بسیاری از کاربران نمی‌دانند این است که این شرکت، علاوه بر اپ اندروید، یک عینک را هم برای کاربران نابینا طراحی کرده است که کار تشخیص نوشته‌ها و تصاویر را برای آنها بسیار آسان می‌کند؛ درواقع این عینک همان عینک گوگل است که برای استفادۀ نابینایان برنامه‌نویسی شده است. قابلیت‌هایی نظیر خواندن متن، تشخیص چهره، یافتن اشیا، شناسایی اسکناس و تشخیص رنگ، به کاربران این عینک اجازه می‌دهد در محیط خانه یا بیرون، بتوانند بدون دخالت دست، از کمک‌های انویژن بهره‌مند شوند.
«سَم سیوی»،[6] یوتوبر نابینا، جدید‌ترین نسخۀ عینک انویژن را در کانالش به نمایش گذاشته است. در این ویدئو از قابلیت جالبی به نام «اسک انویژن»[7] سخن رفته؛ قابلیتی که از تلفیق انویژن و هوش مصنوعی پدید آمده است. روش کار این امکان تازه از این قرار است که در زمانی که عینک از طریق وای‌فای به اینترنت متصل باشد، کاربر می‌تواند از یک نوشته عکس بگیرد و بعد از تبدیل عکس به متن، می‌تواند با نگه‌داشتن یک دکمه، سؤال‌هایی مربوط به متن را از چت جی‌پی‌تی بپرسد. موقعیتی را تصور کنید که عینک انویژن به چشم زده‌اید و از صورت‌غذای رستوران عکس گرفته‌اید و حالا می‌خواهید بدانید در میان غذا‌هایی که نامشان در صورت‌غذا آمده، کدامشان غذای مناسب گیاه‌خواران است. شما می‌توانید به‌سادگی همین سؤال را از چت جی‌پی‌تی بپرسید. این فقط یکی از مثال‌هایی بود که کارایی قابلیت اسک انویژن را نشان می‌دهد. دربارۀ تمام قابلیت‌هایی که در عینک انویژن وجود دارد، در نسخۀ صوتی پیشخوان، مفصل صحبت شده است. همچنین در نسخۀ صوتی در خصوص قیمت طرح‌های سه‌گانۀ عینک انویژن هم توضیحاتی ارائه شده است.
مجرب‌ترین نوازندگان در خدمت آهنگ‌سازان نابینا
ساختن و نواختن موسیقی یکی از سرگرمی‌هایی است که «پیت تورپی»[8]، گردانندۀ پادکست «آیز آن ساکسِس»[9]، در زندگی خود دارد. او یک گروه سه‌نوازی «تریو» دارد و گاهی برای این گروه قطعاتی می‌نویسد و باهم اجرا می‌کنند. او حالا در دو شمارۀ اخیرِ پادکستی که تولید کرده، به نرم‌افزاری پرداخته است که از آن برای ساخت موسیقی استفاده می‌کند؛ نرم‌افزاری که دقیقاً برای کسانی طراحی شده است که نمی‌خواهند در نوشتن قطعات موسیقی مو را از ماست بیرون بکشند و هدفشان این است که یک قطعۀ دَم دستی و راحت بسازند و از آن استفاده کنند.
«بَند این اِ باکس»[10]نام نرم‌افزاری است که پیت در دو شماره به معرفی آن پرداخته است. آهنگ‌سازان می‌توانند آکورد‌های مورد‌نظرشان را در برنامه وارد کنند و سپس برای برنامه مشخص کنند که می‌خواهند آهنگشان در چه ژانر یا سبکی نواخته شود. صدها سبک و زیرسبک موسیقی در این برنامه گنجانده شده است و آهنگ‌سازان می‌توانند به‌دلخواه یکی را انتخاب کنند. آنها حتی این امکان را دارند تا انواع سبک‌ها را بشنوند تا نمونۀ دلخواهشان را بیابند.
آنچه این نرم‌افزار را جالب‌تر کرده این است که صدا‌هایی که آهنگ‌های مد‌نظرِ آهنگ‌سازان با آنها نواخته می‌شود، به دست بهترین نوازندگان نواخته و در برنامه ضبط شده است. آهنگ‌سازی که با این برنامه کار می‌کند، از تکه‌هایی استفاده می‌کند که بهترین نوازندگان درامز، گیتار، بیس، پیانو و ساز‌های بادی و زهی آنها را نواخته‌اند. این برنامه همچنین قابلیت اتصال به سایر برنامه‌های آهنگ‌سازی را دارد و آهنگ‌ساز می‌تواند در صورت نیاز، بخش‌هایی از کار نظیر ضبط صدای خواننده و سایر ساز‌هایی را که در «بند این اِ باکس» وجود ندارد، در سایر برنامه‌ها انجام دهد.
نکتۀ جالب‌توجه دیگری که در این دو شماره از پادکست مذکور مطرح شد، این است که این برنامه برای صفحه‌خوان‌ها قابل‌دسترس نبوده، اما پیت تورپی توانسته است به کمک دانش ساخت اسکریپت جاز، اسکریپت‌هایی برای برنامه بنویسد تا آن را در دسترس نابینایان قرار دهد. او این اسکریپت‌ها را به‌رایگان در وبگاهش قرار داده است. قابلیت‌های این برنامه بسیار فراوان است و ذکر همۀ آنها در این مجال کوتاه نمی‌گنجد.
اگر شنوندۀ نسخۀ صوتی پیشخوان باشید، می‌توانید ضمن شنیدن توضیحات کاملی در خصوص برنامه، نمونه‌ای از چگونگی عملکرد برنامه و نوع پشتیبانی صفحه‌خوان جاز در این برنامه را هم بشنوید؛ به‌علاوه به بهانۀ دست به کیبورد شدن پیت تورپی و اسکریپت‌نویسی او، اطلاعاتی دربارۀ شیوۀ عملکرد اسکریپت‌های جاز و چگونگی ساخت این اسکریپت‌ها را هم در اختیار علاقه‌مندان قرار خواهیم داد. همچنین با توجه به اینکه اخیراً نسخۀ کرک‌شده از صفحه‌خوان جاز ۲۰۲۴ در اختیار کاربران نابینا قرار گرفته، به‌تفصیل به تغییرات این نسخه و امکانات جدیدی که به آن افزوده شده است خواهیم پرداخت. شما می‌توانید نسخۀ صوتی پیشخوان را ذیل این نوشته در وبگاه نسل مانا یا شبکه‌های اجتماعی ما دریافت کنید.
[1] Monarch
[2] Blindabilities
[3] DOT Incorp
[4] Humanware
[5] EnvisionAI
[6] Sam Seavey
[7] Ask Envision
[8] Pete Torpey
[9] Eyes On Success
[10] Band in a box
