تحریم پشت تحریم: نگاهی به آثار فیلترینگ بر فعالیت‌های نابینایان
رؤیا بابایی: خبرنگار حوزۀ معلولان
چند سالی بود که اینترنت، شبکه‌های مجازی و پلتفرم‌های مختلف توانسته بودند تا حد زیادی آموزش، تدریس، مشاوره، اشتغال، دسترسی به منابع علمی و… را برای افراد دارای معلولیت و در رأس آنها برای نابینایان تسهیل کنند.
نابینایان با استفاده از این امکان تا حدود زیادی از دردسرهای تبدیل نوشتار به بریل، دریافت ویدئوهای آموزشی، وابستگی به اطرافیان در تبدیل محتوای کتاب‌ها به صدا و… آسوده شده و در دنیای بی‌انتهای اینترنت قادر شده بودند به محتوایی بیش از محتوای موجود در وبگاه‌ها و پلتفرم‌های داخلی که در ابتدای این راه طولانی قرار داشت، دست پیدا کنند. اکنون بیشتر از یک سال از فیلترینگ پلتفرم‌های مختلف می‌گذرد و این رویداد بیش از هر گروه دیگری نابینایان را محدود کرده است.
فیلترینگ یا تخریب روحی
هاله حقیقی، دانشجوی رشتۀ حقوق در مقطع کارشناسی ارشد، می‌گوید: عواقب فیلترینگ همان اندازه که روی دسترسی‌ها تأثیر گذاشته، همان اندازه هم تخریب روحی و روانی به همراه دارد.
این دانشجوی نابینا ادامه می‌دهد: سایت یوتیوب یکی از سایت‌هایی است که دست‌کم برای بچه‌های نابینا در همۀ زمینه‌ها محتوای عالی و آموزشی دارد و همۀ مباحث با ویدئو و صدا در اختیار بیننده قرار می‌گیرد و بسیار خنده‌دار است که حتی دسترسی به یوتیوب محدود می‌شود و همراه با آن بخش مهمی از زندگی ما باید از هم بپاشد.
وی اضافه می‌کند: تصمیم‌گیرندگان فیلترینگ یا باید پیش از اقدام خود از تحقق کامل خواسته‌های نابینایان و همۀ گروه‌های معلولان مطمئن می‌شدند و اطمینان حاصل می‌کردند که این تصمیم تبعاتی برای ما نخواهد داشت و یا از عملی کردن تصمیم خود منصرف می‌شدند. کمترین انتظار آن است که فیلترینگ موقتی اجرا می‌شد و پس از آن زندگی به حالت عادی خود برمی‌گشت. حقیقی ابراز می‌کند: الآن ما باید چه کنیم؟ آیا باید تمام آموزش‌ها و محتوایی را که دنیا ویژۀ نابینایان تهیه و مناسب‌سازی کرده بود نادیده بگیریم و یا برویم و همه راه‌های رفته را از نو طی کنیم؟
تحریم سرگرمی‌های نابینایان، غیرانسانی است
محسن حسینی، جوان کم‌بینای تهرانی، می‌گوید: ما، نابینایان، جسم کاملاً سالمی داریم، اما به علت محدودیت در بینایی نمی‌توانیم مانند سايرين بدویم، ورزش کنیم و انرژی‌مان را تخلیه کنیم؛ بنابراین بازی‌های اینترنتی و آنلاین جایگزین و سرگرمی مناسبی برای ما به‌خصوص در مواقع تنهایی و کلافگی و مواقعی که ساعت نمی‌گذرد، هستند.
او گِله می‌کند: اما در جریان فیلترینگ اخیر حتی برخی مراکز بازی آنلاین که امکان سرگرمی و حتی ارتباط نابینایان را باهم فراهم می‌کردند، فیلتر شدهاند و این اقدام با عواقبی که در زندگی ما دارد؛ اصلاً انسانی و منصفانه نیست.
لبه‌‌های تند یک قیچی
یک استاد دانشگاه بیان می‌کند: تحریم و فیلترینگ مانند دو لبه قیچی، شاکلۀ زندگی عادی نابینایان را بریده‌اند. دکتر سید ابراهیم احمدی می‌گوید: درحالی‌که در همه جای دنیا دسترسی‌های معلولان و نابینایان رو به افزایش است، در ایران بسیاری از سایت‌های غنی خارجی که فعاليت بین‌المللی دارند، از دسترس افراد نابینا خارج شدهاند و آنها به‌جای آنکه در مسیر رشد قرار گیرند به عقب رانده می‌شوند و این با هیچ با منطقی سازگار نیست.
محرومیت به هوش مصنوعی رسید
احمدی همچنین می‌گوید: یکی دیگر ابزارهایی که از دسترس نابینایان و همۀ گروه‌های معلولین دور نگه‌داشته شده، هوش مصنوعی است. امروز دنیا با استفاده از هوش مصنوعی انواع پلتفرم‌ها را عرضه می‌کند تا به طرق مختلف تسهیلات بیشتری به زندگی آنها بدهد، اما در ایران نابینایان در نتیجۀ تحریم‌ها از امکانات روز دنیا و از پلتفرم‌هایی مانند چت جی‌بی‌تی، بارد و… محروم مانده‌اند.
او اضافه می‌کند: بسیاری از اپ‌هایی که در تحویل تصویر و توزیع ویدئوها برای افراد نابینا و کم‌بینا به دلیل محدودیت در بینایی کارگشا هستند و می‌توانند آنان را به برابری آموزشی و تحصیلی برسانند، به دلیل تحریم خارج از دسترس آنها هستند.
تبعیض علنی علیه نابینایان
یک کارشناس آی‌تی می‌گوید: فیلترینگ به‌جز تأثیراتی که روی عموم جامعه دارد، در مورد معلولان، به‌ویژه نابینایان تبعیضی علنی است. وحید منصوری بیان می‌کند: نابینایان در سال‌های اخیر بخش مهمی از نیازمندی‌های روزمره خود، به‌ویژه در زمینۀ تحصیل و درآمدزایی را از اینترنت و شبکه‌های مجازی تأمین می‌کردند و فیلترینگ همۀ این دسترسی‌ها را مسدود کرد. تقریباً هیچ مسئول و کارشناسی نیست که از این موضوع ناآگاه باشد، پس وقتی این آگاهی از تداوم فیلترینگ بازدارنده نیست می‌توان این رویداد را تبعیضی علنی علیه نابینایان دانست.
پیام‌رسان‌های داخلی، برای نابینایان مناسب‌سازی نیست
منصوری می‌گوید: مسئولین در پاسخ به چگونگی پایان دادن به تبعات فیلترینگ در زندگی معلولان، استفاده از منابع و پیام‌رسان‌های داخلی را توصیه می‌کنند. این در حالی است که پیام‌رسان‌های داخلی امکان تبدیل نوشتار به صدا را ندارند و برنامۀ آنها با بسیاری از گوشی‌های موبایل انطباق ندارد.
وی می‌افزاید: همچنین وب‌سایت‌های داخلی مثل آپارات استانداردهای دسترس‌پذیری ویژۀ نابینایان را ندارند و این نکته‌ای است که از دید کارشناسان دور مانده است.
این کارشناس حوزۀ آی‌تی ادامه می‌دهد: از طرفی عمر تولید محتوای ویژۀ نابینایان در فضای اینترنت در دنیا به سه دهه می‌رسد و نمی‌توانیم یک گنجینۀ سی‌ساله را از دسترس نابینایان خارج کنیم و از آنها بخواهیم به سی سال پیش بازگردند و از ابتدا چرخ را اختراع کنند.
مستمری معلولان صرف خرید فيلترشکن می‌شود
یحیی بردبار، یکی از دانشجویان نابینا، نیز توضیح می‌دهد: مستمری که سازمان بهزیستی به معلولان می‌پردازد، بسیار ناچیز است و از عهدۀ هزینه‌های اولیۀ آنها هم برنمی‌آید، اما در شرایط کنونی همین مبالغ ناچیز که می‌توانست صرف تأمین بخشی از نیازهای واقعی معلولان شود، صرف تهیۀ فیلترشکن می‌شود و این بستر معیوب را مسئولان برای معلولان فراهم کرده‌اند.
تحریم پشت تحریم
درحالی‌که عدم مناسب‌سازی فضاهای شهری در اوج تبعیض این گروه از جامعه را از هر نظر محدود و منزوی کرده، حالا محدودیت دسترسی به پلتفرم‌ها و شبکه‌های مجازی هم آنان را که چند سالی بود طعم خوش استقلال و دسترسی به انواع محتوا را چشیده بودند، بیش از پیش محدود کرده است.
این در حالي است که هنوز کارشناسان حوزۀ ارتباطات و فناوری به این نکته که فضای اینترنت، به‌جز کاربردهای همگانی برای نابینایان جنبۀ کمک زیستی هم دارد اهمیتی نداده و به آن اعتراف نکرده‌اند.
