بریل‌بات؛ پروژه‌ای رایگان و منبع‌باز برای یادگیری بریل
گردآوری و ترجمه: میثم امینی
چهارم ژانویه، روز جهانی بریل، بود که از آن مدت زیادی نمی‌گذرد؛ بنابراین تصمیم گرفتیم در این شماره از نسل مانا در ستون فناوری کمی در مورد بریل بگوییم و با یک دستگاه رایگان و منبع‌باز آموزش بریل آشنا شویم.
دانستن بریل، به‌خصوص برای افراد نابینا و کم‌بینا که برای درک اطلاعات و ارتباط با دیگران به آن متکی‌اند، مهارت ارزشمندی است. صفحه‌کلیدها و نمایشگرهای بریل، دو نوع دستگاه دیجیتالی اصلی‌اند که افراد برای خواندن و نوشتن بریل از آنها استفاده می‌کنند.
دانستن بریل مزایای بسیاری دارد که در ادامه به بعضی از این مزایا اشاره می‌کنیم:
*یادگیری بریل به افراد نابینا و کم‌بینا اجازه می‌دهد چگونگی قالب‌بندی متن در یک صفحه را درک کنند. برخلاف گوش دادن به صفحه‌خوان، در سندهای بریل کاربران یاد می‌گیرند که متن در کجای صفحه‌های مختلف قرار دارد. این موضوع می‌تواند به تساوی بیشتر با افراد بینا منتهی شود، زیرا افراد دارای آسیب بینایی می‌توانند متن را در صفحه‌هایی مثل افراد بینا تجربه کنند. این تساوی بیشتر می‌تواند عزت‌نفس افراد دارای آسیب بینایی را افزایش دهد، زیرا آنها می‌توانند مثل بیشتر افراد دیگر با متن نوشته‌شده کار کنند و البته که صفحه‌کلید بریل اغلب برای ایجاد اسناد بریل استفاده می‌شود.
*بریل برای یادگیری محتواهایی که تا حد زیادی به دید بستگی دارند، مثل محتواهای ریاضی و علمی مفید است. در این زمینه‌های تحصیلی غالباً از نمادها برای نمایش مفاهیم و…استفاده می‌شود. نابینایان و کم‌بینایانی که بریل را یاد گرفته‌اند می‌توانند از آن برای یادگیری مطالبی که در این زمینه‌ها آموزش داده می‌شود استفاده کنند، درنتیجه بریل اغلب برای اینکه افراد دارای آسیب بینایی ریاضیات و سایر مطالب وابسته به دید را درک کنند ضروری است. ستون‌ها، جدول‌ها و نمودارها را هم می‌توان برای استفاده به خط بریل مناسب‌سازی کرد.
*علاوه‌بر ارائۀ دسترسی بیشتر به متن نوشته‌شده، دانستن بریل به نابینایان و کم‌بینایان استقلال بیشتری می‌دهد؛ برای مثال مکان‌های عمومی مثل فرودگاه‌ها و آسانسورها معمولاً نشانه‌های بریل را دارند؛ درنتیجه کسانی که بریل می‌دانند به‌جای اینکه شاید مجبور باشند برای راهنمایی به دیگران متکی باشند، می‌توانند خود از اینکه این نشانه‌های بریل مربوط به چه چیزی‌اند اطلاع پیدا کنند. همچنین داروها و تعداد رو به افزایشی از محصولات غذایی هم معمولاً برچسب بریل دارند. این به نابینایان و کم‌بینایان بریل‌خوان اجازه می‌دهد سریع محصولات را شناسایی کنند.
*صفحه‌کلیدهای فیزیکی بریل که از بلوتوث پشتیبانی می‌کنند، معمولاً بازخورد لمسی مناسبی را ارائه می‌دهند. بازخورد لمسی در درجۀ اول برای افراد نابینا و کم‌بینا مناسب است. استفاده از حواس، شامل ویبره و بازخورد لمسی به کاربران کمک می‌کند کلیدها را پیدا کنند و به آنها اجازه می‌دهد بدانند که کلیدهای خاصی فشرده شده است. صفحه‌کلیدهای بریل مجازی هم بازخورد لمسی ارائه می‌دهند که البته کمتر از این بازخورد در صفحه‌کلیدهای بریل فیزیکی کارآمد است. بریل چاپ‌شده شکل دیگری از بازخورد لمسی است که به نابینایان و کم‌بینایان اجازه می‌دهد متن نوشته‌شده را حس کنند.
*دانستن بریل مزایای شغلی نیز دارد. نابینایان و کم‌بینایانی که می‌توانند بریل بخوانند و بنویسند، علاوه‌بر اینکه می‌توانند از دستگاه‌هایی مثل یادداشت‌بردار بریل برای یادداشت‌برداری از سخنرانی‌ها و جلسه‌ها استفاده کنند، نسبت به کسانی که بریل نمی‌دانند، شانس بیشتری برای پیدا کردن شغل دارند. بر اساس آمار فدراسیون ملی نابینایان ایالات‌متحدۀ آمریکا حدود ۸5درصد آمریکایی‌های بزرگ‌سال که می‌توانند بریل بخوانند شاغل‌اند. این موضوع می‌تواند به این دلیل باشد که مثلاً سریع نوشتن بریل روی یک‌تکه کاغذ از نوشتن متن روی رایانه کارآمدتر است. کارفرمایان ممکن است در فرایند استخدام برای این نوع مهارت‌ها ارزش قائل شوند.
با وجود مزایایی که ذکر شد، یادگیری بریل برای بسیاری از افراد دشوار است. همچنین یکی از نقطه‌ضعف‌های بریل این است که به‌عنوان یک سیستم نوشتاری لمسی، ارائۀ متن پویا مثل کاری که صفحه‌های نمایش دیجیتالی مثل پنل‌های ال‌سی‌دی برای نویسه‌های دیداری و تصاویر انجام می‌دهند مشکل است.
برای تغییر یک نویسۀ بریل به نویسه‌ای دیگر به نوعی سیستم الکترومکانیکی احتیاج است تا نقطه‌ها را بالا و پایین ببرد. این دقیقاً چیزی است که مخترعی به نام «موکِش سَنخلا» ساخته است. این دستگاه که «بریل‌بات» نام دارد، روی سطح بالایی خود شش سوراخ دارد و می‌تواند میله‌های کوچکی را از این سوراخ‌ها خارج کند تا هر نویسه بریلی را تشکیل دهد. بریل‌بات در ترکیب با یک سیستم صوتی که این نویسه‌ها را اعلام می‌کند، دستگاهی عالی برای یادگیری بریل است.
مانند برنامه‌های آموزش زبان محبوب، بریل‌بات می‌تواند هنگام تکرار نویسه‌هایی که قبلاً معرفی شده‌اند تا کاربر آنها را بهتر بیاموزد، به‌تدریج نویسه‌های جدید را معرفی کند و با گذشت زمان پیچیدگی آموزش را افزایش دهد تا وقتی‌که کاربر به خواندن بریل مسلط شود.
مغز بریل‌بات یک برد توسعۀ دی‌اف‌روبات رومیو ای‌اس‌پی۳۲ ـ اس۳ است که نسبت به سایر بردهای توسعه قابلیت‌های بیشتری دارد. مهم‌تر اینکه این برد توسعه شامل درایورهای سِروُو برای کنترل شش موتور سروو است که بریل‌بات از آنها برای بالا و پایین بردن نقطه‌های بریل استفاده می‌کند. یک دی‌اف‌روبات دی‌اف‌پلِیِر مینی نیز پیوسته پرونده‌های ام‌پی‌تری حاوی نام نویسه‌ها را ذخیره و پخش می‌کند. کاربران می‌توانند با یک جفت حسگر لمسی با بریل‌بات تعامل داشته باشند. همۀ این اجزا در محفظه‌ای ساده و نسبتاً جمع و جور که چاپ سه‌بعدی می‌شود قرار گرفته‌اند.
بردهای توسعه بردهای الکترونیکی‌اند که بیشتر برای مقاصد آموزشی و تهیۀ نمونۀ اولیه در زمینه‌های روباتیک و مهندسی الکترونیک و همچنین برای سرگرمی ارائه شده‌اند و معمولاً حاوی یک میکروکنترلر یا پردازشگر کوچک و قطعات الکترونیکی دیگری‌اند که این میکروکنترلر را پشتیبانی می‌کنند. موتورهای سروو هم قطعاتی الکترونیکی‌اند که بخش‌هایی از یک دستگاه را با دقت می‌چرخانند یا به جلو و عقب حرکت می‌دهند.
سنخلا برای نشان دادن عملکرد بریل‌بات برای آن چند ثابت‌افزار ساده نوشته است، اما این دستگاه توانمندی بسیار بیشتری دارد که اگر با یک برنامۀ درسی جامع جفت شود، می‌توان این توانمندی را محقق کرد، حتی می‌توان بعد از اینکه کاربر یادگیری بریل را به پایان رساند، از بریل‌بات به‌عنوان یک نمایشگر بریل استفاده کرد و متنی را که روی مانیتور نمایش داده می‌شود، به خط بریل با بریل‌بات نمایش داد.
بریل‌بات پروژه‌ای رایگان و منبع‌باز است؛ بنابراین توسعه‌دهندگان و آموزگاران آزادند که بریل‌بات را گسترش و بهبود دهند.
