ایرادات بزرگ آزمون استخدامی معلولان: از سؤالات بریل نشده تا عدم پیش‌بینی زمان کافی برای نابینایان
رؤیا بابایی: خبرنگار حوزه معلولان
اولین آزمون استخدامی افراد دارای معلولیت که تجمیع سهمیه استخدام رعایت نشده دستگاه‌های مختلف در سال‌های اخیر بود، در خرداد ماه امسال با ایرادات خرد و کلان بسیاری برگزار شد.
این آزمون که ۱۲ هزار و ۸۰۰ شرکت‌کننده دارای معلولیت داشت و قرار است از طریق آن حدود ۴۳۰۰ نفر در ۴۶ دستگاه جذب شود، در جای خود اقدام مهم و دستاورد قابل‌اعتنایی بود که علاوه بر اینکه توانست حق استخدامِ از دست‌رفته معلولان در سنوات گذشته را زنده کند، به دستگاه‌های اجرایی نیز یادآوری کرد که قادر به تضییع حقوق افراد دارای معلولیت نیستند و وقت آن رسیده که جذب همکار معلول و دادن فرصت‌های شغلی برابر به آنها را بپذیرند و بیاموزند که فضای کار فقط مختص افرادی که جسم سالم دارند نیست. با این حال اشکالات و اهمال موجود در برگزاری آن را نمی‌توان نادیده گرفت.
عدم تبدیل سؤالات به نسخه بریل، عدم درشت‌نمایی سؤالات به میزان مورد نیاز افراد کم‌بینا، برگزاری آزمون در محل فاقد استانداردهای مناسب‌سازی شده در برخی شهرها، عدم تهیه صندلی‌های مناسب با شرایط معلولین جسمی و… از مهم‌ترین ایراداتی است که توسط جامعه هدف به برگزاری این آزمون وارد شده است.
بسیاری از این ایرادات، موارد کاملاً ساده، شناخته شده، قابل پیش‌بینی و در حوزه معلولان کاملاً عمومی هستند که سازمان بهزیستی با تکیه بر تجربه و شناخت چندین ساله خود می‌توانست این نکات را دسته‌بندی کرده و بخش‌های مربوط به خود را اجرایی کند و بخش‌های مربوط به نهادهای همکار از جمله جهاد دانشگاهی را به آنها اطلاع‌رسانی کرده و اجرای همه موارد را از آنها بخواهد.
دسترسی‌های مورد نیاز معلولان در نظر گرفته نشد
یکی از کارکنان بهزیستی کشور که دارای معلولیت است، با این استدلال که اگرچه کارمند بهزیستی هستم؛ اما خود را نماینده افراد دارای معلولیت می‌دانم، بیان می‌کند: در برگزاری این آزمون انتظار همه از سازمان بهزیستی بسیار بالا بود؛ اما نتیجه آنچه مورد نظر جامعه هدف بود، نشد.
وی با بیان این مطلب که من شخصاً در محل برگزاری آزمون حضور داشتم، ادامه می‌دهد: مهم‌ترین ایراد وارد بر فرایند آزمون این است که دسترسی‌های مورد نیاز گروه‌های مختلف معلولان چندان در نظر گرفته نشده بود.
او می‌افزاید: با تجربه و شناختی که سازمان بهزیستی از انواع معلولیت‌ها دارد، انتظار می‌رفت شرایط معلولان در این آزمون بهتر از سایر آزمون‌ها در نظر گرفته شود و نیازهای خاص آنها مورد توجه اکید قرار گیرد؛ اما چنین نشد.
این کارمند سازمان بهزیستی می‌گوید: با اینکه بهزیستی سال‌هاست با معلولان در ارتباط است و نیاز آنها را می‌شناسد؛ به ذهن کسی نرسیده بود که در آزمونی که به گفته خودشان «اختصاصی» است دفترچه سؤالات بریل و سؤالات برای افراد کم‌بینا با فونت مناسب درشت‌نمایی شود. سؤالات فقط یک فونت و یک سایز درشت شده بود و همه شرکت‌کنندگان کم‌بینا مجبور به استفاده از ذره‌بین شدند.
برای معلولین جسمی صندلی مناسب پیش‌بینی نشده بود
یکی از مسئولان حاضر در آزمون استخدامی معلولان در استان اصفهان نیز می‌گوید: صندلی‌ها برای معلولیت‌های جسمی مناسب نبود و برای این گروه، صندلی متناسب پیش‌بینی نشده بود.
به گفته او در طراحی سؤالات تصویری هم انتظار می‌رفت سؤال به‌گونه‌ای باشد که فرد نابینا بر اساس یک نمودار یا الگوریتم تعریف شده سؤال را حل کند. درست است که منشی سؤالات را برای شرکت‌کننده‌ها می‌خواند؛ اما سؤالات تصویری آن قدر پیچیده بود که منشی‌ها هم نمی‌توانستند مفهوم را به افراد منتقل کنند.
این فرد حاضر در آزمون استخدامی معلولان تأکید می‌کند: برخی کوتاهی‌ها را می‌توان به پای بی‌تجربگی بهزیستی در برگزاری آزمون اختصاصی گذاشت؛ اما اگر این آزمون واقعاً اختصاصی بود، که بود پس نیازها و مشکلات افراد دارای معلولیت هم باید پیش‌بینی می‌شد تا حجم خدمت ارائه شده با نمایش و مانوری که از این آزمون داده شده مطابقت یابد.
داوطلبان نابینا و کم‌بینا وقت کم آوردند
یکی از کارکنان بهزیستی استان فارس نیز بیان می‌کند: برخی از متقاضیان نابینا و کم‌بینا در آزمون وقت کم آوردند. قانوناً در آزمون‌ها باید به افراد نابینا و کم‌بینا زمان بیشتری برای پاسخگویی به سؤالات داده شود؛ اما اینکه دقیقاً چقدر باید زمان بیشتر داده شود هنوز مشخص نیست. برخی می‌گویند دو برابر سایر شرکت‌کنندگان و برخی می‌گویند نصف به علاوه یک زمان آزمون. نیندیشیدن به پروتکل مربوط به زمان مورد نیاز افراد نابینا و کم‌بینا در پاسخگویی به سؤالات آزمون و عدم پیش‌بینی و اعلام آن از مهم‌ترین بی‌دقتی‌های صورت گرفته در این آزمون بود.
محمد . ع از افراد نابینای مطلق که در آزمون مذکور شرکت کرده بود نیز می‌گوید: ایراد مهم آزمون این بود که سؤالات بریل نبود. مورد دیگر هم این است که در آزمون سازمان سنجش برای افراد نابینا حداقل ۲ ساعت زمان بیشتر در نظر گرفته می‌شود؛ اما در این آزمون که اختصاصی هم بود این اقدام صورت نگرفت و بسیاری از افراد نابینا و کم‌بینا وقت کم آوردند.
تسلط منشی‌های معلولان سنجش شود
فاطمه . ن از نابینایان شرکت‌کننده در آزمون مذکور از استان گیلان می‌گوید: یکی از مشکلات ما در آزمون‌ها میزان تسلط منشی‌هاست. اصولاً گرفتن منشی به ابتدایی‌ترین روش ممکن یعنی فراخوان عمومی انجام می‌شود و افراد بدون اینکه تصور و تجربه‌ای از نیاز معلولان داشته باشند اقدام به معرفی خود می‌کنند و تازه سر جلسه آزمون متوجه می‌شوند که منشی معلولان بودن یعنی چه؟
او بیان می‌کند: منشی من به زبان انگلیسی تسلط نداشت و چون شکل‌های به کار رفته در سؤالات تصویری را نمی‌شناخت نمی‌توانست به من بگوید سؤال چه چیزی خواسته، همین باعث شد بریل نبودن سؤالات بیشتر مرا عصبی کند و در نهایت در پاسخگویی به سؤالات وقت کم بیاورم.
فاطمه تأکید می‌کند: بهتر است هنگام فراخوان برخی شرایط برای اعلام آمادگی منشی‌ها قید شود و یا قبل از آزمون طی جلسه‌ای، هم میزان تسلط منشی‌ها مورد سنجش قرار گیرد و هم نکات لازم به آنها آموخته شود.
اجازه استفاده از سرویس بهداشتی دانشگاه علامه را به نابینایان ندادند
علی . م نیز از دیگر افراد نابینایی که از استان تهران در آزمون استخدامی معلولان شرکت کرده بود، می‌گوید: محل برگزاری آزمون دانشگاه علامه بود. من از فرایند برگزاری رضایت دارم. منشی‌ها خوب بودند و کادر دانشگاه به ما احترام می‌گذاشتند. حتی در پکیج‌هایی که به ما داده شد پاک‌کن و تراش هم قرار داشت و این مورد استقبال افرادی که پاک‌کن و تراش همراهشان نبود قرار گرفت. تنها موردی که مرا معذب کرد این بود که در این دانشگاه اجازه استفاده از سرویس‌های بهداشتی به ما داده نشد و این در آن شرایط استرس‌زا غیر قابل تحمل بود. من تا آخر آزمون فقط تحمل کردم و بخشی از تمرکزم را از دست دادم.
محل آزمون دور از دسترس بود / تعداد افراد راهنما کم بود
زهرا. الف هم از شرکت‌کننده آزمون استخدامی معلولان می‌گوید: یک مورد که مورد نقد اغلب افراد دارای معلولیت قرار داشت این بود که دانشگاه علامه به عنوان محل برگزاری آزمون دور از مترو بود و فقط یا با خودروی شخصی و یا با اسنپ می‌شد به آن دسترسی یافت.
او ادامه می‌دهد: ایراد دیگر هم بی‌نظمی و کافی نبودن افراد راهنما بود. من برای پیدا کردن صندلی‌ام ۶ بار بین طبقه اول تا پنجم رفتم و برگشتم و در این بین کسی نبود مرا راهنمایی کند.
