مهمانی و میزبان نابینا یا کم‌بینا
مسعود طاهریان: کارشناس ارشد روان‌شناسی کودکان استثنایی
مقدمه
تا حالا فکر کرده‌اید با وجود آسیب بینایی، چطور می‌توانید از پس یک مهمانی بر‌آیید؟ آیا شده است که وقتی دور‌تا‌دور‌تان را مهمان گرفته، از خودتان بپرسید شما که نابینا یا کم‌بینا هستید، باید در این شلوغی چه کنید؟ پیش آمده به‌خاطر آسیب بینایی، نخواهید به مهمانی بروید یا مهمانی بگیرید؟ اگر حتی یکی از مسائل بالا دغدغۀ شما باشد، خوب است تا آخر این مطلب، همراه من، مسعود طاهریان باشید؛ چون سعی کردم در اولین قسمت از سری یادداشت‌های محک تجربه، جواب‌هایی برای این سؤال‌ها پیدا کنم.
فراهم‌کردن مقدمات
اولین قدم برای داشتن یک مهمانی درخور، در نظر گرفتن تعداد و شرایط مهمان‌ها است. باید بدانیم چند مهمان داریم؛ وضعیت بینایی آن‌ها چطور است و چه سن‌و‌سالی دارند، تا بتوانیم فضای مهمانی را متناسب آن‌ها کنیم. اگر بیش از ظرفیت خانۀ خودمان مهمان دعوت کنیم، فضای کافی برای نشستن و رفت‌و‌آمد وجود نخواهد داشت و سر‌و‌صدای زیادی در خانه ایجاد می‌شود که این موارد، اشتباهات و آسیب‌های ناشی از محدودیت‌های بینایی ما را (مانند تنه‌زدن، انداختن، له‌کردن، شکستن یا واژگون‌کردن) افزایش می‌دهد. باید نیازهای افرادی را که محدودیت‌های دیداری دارند، در نظر بگیریم. برای مثال، محل نشستن مناسبی از نظر روشنایی به افراد کم‌بینا پیشنهاد دهیم یا موانع موجود در مسیر رفت‌و‌آمد مهمان‌های نابینا را به حداقل برسانیم؛ همچنین باید فضای راحت و مفرحی برای هریک از مهمان‌ها با هر شرایط و سن‌و‌سالی فراهم کنیم و بخشی از مهمانی را به آن‌ها اختصاص دهیم. برای مثال، افراد سالمند به جایی راحت برای نشستن، افراد مذهبی به مکان مناسبی برای خواندن نماز، افراد سیگاری به محل مجزایی برای کشیدن سیگار و کودکان به محیطی مناسب برای بازی نیاز دارند. برخی از افراد هم ذائقه یا ممنوعیت‌های غذایی خاصی دارند و بهتر است این محدودیت‌ها را از مهمان‌ها بپرسیم. علاوه بر این، خوب است قبل از شروع مهمانی، جارختی و جاکفشی خانه را خالی کنیم و از مهمان‌ها بخواهیم کفش و لباس‌های خود را آنجا قرار دهند تا از شلوغی خانه و جا‌به‌جاشدن وسایل جلوگیری شود. اگر هم فردی با آسیب بینایی در بین مهمان‌ها هست، می‌توانیم وسایل او را بگیریم و در مکان‌های مناسب بگذاریم؛ ولی باید محل قرارگیری وسایل را به او بگوییم تا در نبود ما هم بتواند آن‌ها را پیدا کند. خوب است با توضیح و نشان‌دادن بخش‌های مختلف خانه (مانند دستشویی، محل نشستن سایر مهمان‌ها و آشپزخانه) برای فرد نابینا یک تصور نسبی از فضا ایجاد کنیم تا بیشتر احساس راحتی کند.
مرتب‌کردن خانه
با توجه به محدودیت‌های بینایی، خوب است سعی کنیم همیشه خانه‌مان به‌طور نسبی منظم باشد و بعد از هر فعالیتی (مانند آشپزی یا بازی کودکان با اسباب‌بازی‌ها) همه‌چیز را مرتب کنیم؛ چراکه از اتفاق‌هایی مثل خورده‌شدن وسایل با جاروبرقی یا شکستن ظروف بد‌جا جلوگیری می‌شود. وقتی چیزی کثیف است، به‌طور معمول چرب، لیز، چغر، نوچ یا بدبو می‌شود که ما با لمس‌کردن یا بوییدن می‌توانیم این موارد را تشخیص دهیم؛ ولی بهتر است که برنامۀ منظم تمیزکردن و شست‌وشو در خانه داشته باشیم. برای جاروزدن و تمیزکردن سطوح، باید کار را از یک گوشه شروع کنیم و ردیف‌به‌ردیف جلو برویم و این نظم خطی را حفظ کنیم. بهتر است حین انجام این کارها، از دمپایی یا دستکش استفاده نکنیم تا بتوانیم با کمک پاها و دست‌های خود، کثیفی‌های جامانده را شناسایی و رفع کنیم. همیشه به تمیزکردن چوب‌های وصل‌کنندۀ پایه‌ها
به هم، زیر میزها و گوشه‌های مبل و فرش توجه بیشتری داشته باشیم؛ چراکه محل خوبی برای تجمع گردوغبار و آشغال هستند و حتماً از گوشه‌گیر جاروبرقی برای تمیزکردن این قسمت‌ها استفاده کنیم یا این نواحی را بیشتر دستمال بکشیم. برای گردگیری مبل، طاقچه یا میز، باید تمام وسایل را از روی آن‌ها برداریم تا اشتباهی چیزی را نیندازیم؛ همچنین باید رواندازها را (مانند رومبلی و رومیزی) بتکانیم و چند وقت یک‌بار آن‌ها را بشوییم. برای تمیزکردن پارچۀ مبل‌ها، باید از دستمال نم‌دار یا آغشته به شامپو‌فرش و برای براق‌شدن آن‌ها، از فرچۀ جاروبرقی استفاده کنیم. حتماً قبل از مهمانی باید حمام و دستشویی را با فرچه و تی مخصوص بشوییم و در آن‌ها، از تمیزی حوله‌ها مطمئن شویم و سطل‌های آشغال را خالی کنیم و بودن دستمال کاغذی و مایع صابون را بررسی کنیم و دمپایی کوچک برای خردسالان بگذاریم. در نهایت هم می‌توانیم با بررسی و کمک دوستان بینای خود به‌صورت حضوری یا اینترنتی از تمیزبودن بخش‌های خانه مطمئن شویم.
تهیه‌کردن ملزومات
بهتر است ملزومات مهمانی را از یک روز قبل تهیه کنیم. این کار را می‌توانیم هم در فروشگاه‌های اینترنتی و هم به‌شکل خرید حضوری در فروشگاه‌های آشنا انجام دهیم. اگر برای خرید ملزومات خود از فروشگاه‌های مشخصی خرید کنیم، بعد از مدتی فروشندگان این مراکز ما را می‌شناسند و می‌آموزند چطور با ما برخورد کنند و می‌توانیم از کمک و راهنمایی‌هایشان استفاده کنیم. در خریدهای حضوری، استفاده از چرخ و ساك خرید نیز مفید است که حمل‌کردن خریدها را با وجود عصای
سفید ساده‌تر می‌کند؛ فقط باید خریدهای مقاوم‌تر را پایین‌تر و اجناس آسیب‌پذیرتر را بالاتر بگذاریم. در خرید می‌توانیم از کمک دوستان بینای خود هم استفاده کنیم.
پذیرایی
با توجه به نابینا یا کم‌بینا بودنمان می‌توانیم اقلام پذیرایی را به حالت سلف‌سرویس بچینیم و از مهمان‌ها بخواهیم خودشان خوراکی‌هایی را که دوست دارند، بردارند یا علایق آن‌ها را بپرسیم و بعد، اقلام پذیرایی را به‌صورت پرسی آماده کنیم و ظروف چیده‌شده را جلوی آن‌ها قرار دهیم. اگر افراد با آسیب بینایی در بین مهمان‌هایمان هستند، باید به آن‌ها محل و نوع وسایلی را که جلویشان قرار می‌دهیم، بگوییم تا بتوانند آن‌ها را به‌راحتی پیدا کنند. خوب است اقلام پذیرایی را با کمک سینی‌های دسته‌دار و لبه‌دار ولی بدون پایه جا‌به‌جا کنیم تا موارد داخل آن را نریزیم. جنس سینی‌هایی که استفاده می‌کنیم باید مقاوم باشد تا در حین جا‌به‌جایی شکم ندهد و ظروف چیده‌شده در آن سُر نخورند و به‌ویژه برای سینی‌های شیشه‌ای از روانداز استفاده کنیم تا لغزندگی سینی را بگیرد. برای آماده‌کردن نوشیدنی‌های مناسب، باید مایع نوشیدنی را مانند چای یا شربت، به‌اندازه‌ای که از قبل امتحان و مشخص کرده‌ایم، در لیوان‌ها بریزیم.
محل نشستن
بهتر است در طول مهمانی، محل نشستن مهمان‌ها را روی زمین، صندلی یا مبل به‌گونه‌ای بچینیم که نه خیلی از هم فاصله بگیرند که احساس تنهایی کنند و نه چنان
فشرده بنشینند که پذیرایی بین آن‌ها دشوار شود. باید حواسمان باشد که مانعی در مسیر رفت‌و‌آمدمان به‌عنوان
میزبان وجود نداشته باشد و از مهمان‌ها هم بخواهیم که وسایلشان را سر راه نگذارند و بد‌جا ننشینند. خوب است
میزهای عسلی را بعد از ورود و نشستن افراد، جلوی مهمان‌ها قرار دهیم تا جا‌به‌جایی اولیه راحت‌تر شود.
سفرۀ غذا
غذاها و دسرها را می‌توانیم روی دیس وسط سفره یا میز بگذاریم تا مهمان‌ها هر‌چقدر که می‌خواهند، بکشند و بخورند؛ ولی بهتر است برای مهمان‌های نابینا، خوراکی‌های موجود را معرفی کنیم و بپرسیم چه می‌خواهند و آن‌ها را در ظرف‌هایشان بکشیم. وجود ظروف شخصی برای انواع خوراکی‌ها (مانند خورش، سالاد، ماست و ترشی) و گذاشتن قاشق جداگانه باعث می‌شود کسی احساس رودربایستی نکند و چیزی دست‌خورده نشود. گوشت، مرغ و ماهی غذا را هم بهتر است در تکه‌های کوچک بپزیم که مهمان‌ها برای تقسیم‌کردن و خوردن، به زحمت نیفتند. بد نیست که برای جداکردن استخوان‌ها، از انگشتان‌مان هم استفاده کنیم. باید دستمال‌کاغذی و دستمال‌پارچه‌ای برای انداختن روی پا هم در سفره بگذاریم. بهتر است سوپ را با قاشق‌های گود سوپ‌خوری بخوریم و مسئولیت تقسیم‌کردن نوشیدنی‌ها را هم به یک نفر بسپاریم؛ یا از نوشیدنی‌های تک‌نفرۀ کارخانه‌ای استفاده کنیم. در مجموع، در خوردن غذا باید راحت باشیم و زیاد دست در سفره نچرخانیم و برای پیداکردن چیزهایی که می‌خواهیم، از دیگران بدون رودربایستی کمک بگیریم.
فضای مفرح
برای صمیمیت بیشتر، خوب است با هریک از مهمان‌ها گفت‌وگو کنیم. می‌توانیم برای سرگرم‌کردن آن‌ها موسیقی یا فیلم پخش کنیم. باید ابزارهای بازی فکری و گروهی را برای خودمان مناسب‌سازی کنیم و با افراد
بازی کنیم. وجود تخمه و آجیل هم فضا را دوستانه‌تر می‌کند. باید برای کودکان وسایل بازی و سرگرمی داشته باشیم. استفاده‌کردن از عکس‌ها و ظرف‌های کارتونی، کودکان را خوشحال می‌کند. انجام فعالیت‌های غافل‌گیرانه و انواع بازی‌ها و برپایی مسابقات، مهمانی را جالب‌تر می‌کند. در کنار این‌ها، باید قسمت آرام‌تری هم برای استراحت‌کردن افراد فراهم کنیم.
سخن آخر
خوب است مهمان‌ها گروه‌گروه خانه را ترک کنند تا اشتباهی پیش نیاید. اگر افراد بینا در جمع‌کردن وسایل مهمانی به ما کمک می‌کنند، باید آن‌ها را به‌نحوی که ما می‌گوییم، جمع کنند و در مکانی که مشخص می‌کنیم، قرار دهند. در پایان بدانیم که کار هرکسی می‌تواند اشکال داشته باشد و نباید گرفتار کمال‌گرایی و اضطراب شویم.
از اینکه تا انتهای مطلب همراه من بودید، متشکرم. هر پیشنهاد، انتقاد و سؤالی داشتید، از طریق واتساپ به شماره‌تلفن 09203950210 ارسال کنید. من هر ماه یک موقعیت چالش‌برانگیز جدید را معرفی می‌کنم و منتظر تجارب و نظرات ارزشمند شما هستم.
گفتنی است از میان صدا‌هایی که در پاسخ به نخستین فراخوان محک تجربه برایمان ارسال کرده بودید، صدای ارسالی سرکار خانم فاطمه ظرافت‌انگیز برگزیده تشخیص داده شد و ایشان می‌توانند یادگاری ناقابل نسل مانا را دریافت کنند. شما هم می‌توانید این صدا را ذیل همین پست بشنوید. همچنین موضوعاتی را که در این نوشته خواندید، با دو تن از نابینایانی که در مهمانی رفتن و دادن جزو مجرب‌ها محسوب می‌شوند هم مطرح کرده‌ام که حاصلش یک فایل صوتی مفصل است که می‌توانید ذیل همین نوشته در وبسایت نسل مانا آن را بشنوید.
Podcast: Play in new window | Download
