یکی از روش‌های انتقال تجربه و دانش، تدوین زندگی‌نامۀ بزرگان و مشاهیر است. زندگی‌نامۀ شخصیت‌ها تأثیر چشمگیر در پیشرفت فرهنگی و اجتماعی دارد. جامعۀ نابینایان هم از این قاعده مستثنا نبوده و کسانی به تدوین زندگی‌نامۀ نابینایان فعال و مؤثر پرداخته‌اند و در بسیاری از جوامع، کتاب‌هایی دربارۀ آنان عرضه شده است.
اولین زندگی‌نامۀ نابینایان را مورخ مشهور، صلاح‌الدین صفدی، نوشت. او دو کتاب به نام‌های نکت الهمیان فی نکت العمیان و الشعور بالعور در سدۀ هشتم قمری تألیف و صدها نابینا و کم‌بینا را معرفی نمود.
بعدها چند کتاب هم در ایران دربارۀ شخصیت‌های نابینا تألیف و منتشر شد. درصدد هستم این آثار را در چند مقاله در همین مجله معرفی کنم، اما اولین کتاب دربارۀ نابینایان که از زبان فرانسوی به فارسی ترجمه و در ایران منتشر شد کتابی با این مشخصات است:
زندگی کوران، پیر هانری، ترجمۀ احمد شیمی، تهران، مؤسسه مطبوعاتی علمی، 1338، 128ص.
این کتاب نخستین اثری است که با معرفی جمعی از اروپاییان نابینا، آنها را به ایرانیان معرفی و از این طریق الگوسازی کرده است. زندگی کوران هفتاد و چهار سال قبل ترجمه و در ایران منتشر شده و هنوز مطالبش مهم و قابل مطالعه است. برای شناخت این کتاب و نویسندۀ آن به بررسی برخی جنبه‌های آن می‌پردازم.
لازم است یادآوری کنم در گذشته، مردم ایران به‌جای «نابینا» از واژه «کور» استفاده می‌کردند. برای حفظ اصالت کتاب، عین نوشتۀ نویسنده را آورده‌ام.
زندگی کوران کتابی دربارۀ وضع اجتماعی، فرهنگی و حقوقی نابینایان است. پییر هانری یا هنری، نویسندۀ فرانسوی، نابینا و متولد 1899 بود. او چند عنوان کتاب دربارۀ نابینایی و نابینایان نوشت و دکترای ادبیات از دانشگاه سوربن داشت. زندگی‌نامه و آثارش مهم و قابل مطالعه است.
متن فرانسوی کتاب زندگی کوران با مشخصات زیر چاپ شده:
La vie des aveugles, Paris, universitaires de France, 1948.
متن فرانسۀ این اثر حدود 75 سال پیش منتشر شده و دو سال بعد توسط احمد شیمی (1294 ـ 1392) از پزشکان و دانشمندان پُرکار ایرانی، به فارسی ترجمه و در سال 1328ش برای نخستین بار در تهران با مشخصات زیر منتشر شد:
زندگی کوران، پییر هانری، ترجمۀ احمد شیمی، تهران، امیرکبیر، 1328، 128ص .کتاب چاپ دوم هم با این مشخصات دارد:
زندگی کوران، پییر هانری، ترجمۀ احمد شیمی، تهران، مؤسسۀ مطبوعاتی علمی، 1341، 128ص. ژرژ دو هامل (1884 ـ 1966)، مدیر آکادمی فرانسه، بر آن مقدمۀ کوتاهی نوشته که نکات ارزشمندی است. در شماره‌های بعد، مطلب مستقلی در این باره خواهم نوشت.
انتشارات «مؤسسۀ مطبوعاتی علمی» آثار مهم را در مجموعه‌ای به نام «چه می‌دانیم»، چاپ می‌کرد. این کتاب هم یکی از این مجموعه است و شامل پنج فصل و این مباحث می‌شود:
فصل اول (طفولیت و زندگی تحصیلی کوران) شامل این مباحث: آمار، لزوم تربیت در دوران کودکی، سهم فرانسه در تعلیم و تربیت کوران، تقویت قوای دِماغی و برنامۀ دروس در مدارس کوران، موضوع زمان و اهمیت آن در تربیت کوران.
فصل دوم زندگی روحی کوران و روان‌شناسی آنها شامل این مباحث: متفاوت بودن وضع روحی در افراد و علل آن، امکان حصول رشد فکری طبیعی ـ «جایگزینی»، علاقه و نفرت ـ زیباپرستی.
فصل سوم (زندگی شغلی و حرفه‌ای) شامل این مباحث: کوران مفید، کوران و موسیقی، تعمیر و میزان کردن پیانو، کارهای دستی، ارزش کوران در صنایع جدید.
فصل چهارم (زندگی خانوادگی و اجتماعی): شرایط عمومی ازدواج، مرد خانه و رئیس خانواده، کدبانوی خانه و مادر کور، عمل (جایگزینی) و زندگی خانوادگی.
فصل پنجم (کمک اجتماعی و قوانینی که در کشور فرانسه برای جبران کوری وضع گردیده) شامل پنج مبحث است: تشویق به کار، فعالیت یک مؤسسۀ بزرگ، گدایی و نابینایان بنگاه کنزون، قوانین مربوط به کمک به نابینایان و جبران کوری و جلوگیری از کوری.
این کتاب نخستین اثری است که ایرانیان را با تحقیقات و اندیشه‌های جدید و مدرن دربارۀ مسائل اجتماعی و فرهنگی نابینایان آشنا می‌سازد. متأسفانه به دلایل مختلف، انتقال تجربه‌ها و دستاوردهای دنیای پیشرفته به ایران با موانع و مشکلات مواجه بوده و کتاب‌ها یا مقاله‌های اندکی هم که درصدد معرفی راهکارهای مدرن برآمده، مثل همین اثر کمتر معرفی شده و مغفول و ناشناخته مانده‌اند.
اطلاعات ما دربارۀ زندگی پییر هانری بسیار کم است. هانری در سوربن، در رشتۀ ادبیات تحصیل کرد و با تلاش و پشتکار دکترا گرفت که این موضوع در تاریخ نابینایان جایگاه مهمی دارد. او علاوه‌بر تدریس به روزنامه‌نگاری و همکاری با مؤسسه ملی جوانان نابینا پرداخت و در دهۀ پنجاه میلادی، در این مؤسسه، به‌عنوان استاد و مدرس افتخاری مشغول بود. او بیشتر با روزنامه کُرِس پوندَنت کار می‌کرد.
پییر هانری با تمام وجود به فرهنگ‌سازی برای جامعۀ نابینایی باور داشت و از جوانی به‌خاطر اینکه خودش نابینا بود، شروع به بررسی مسائل مهم و حاد نابینایان و تدوین مقاله و کتاب و انتشار آنها کرد. رویکرد او شخصیت‌نگاری و معرفی شخصیت‌های نابینا به‌عنوان الگو بود؛ از این رو چند کتاب در این زمینه نگاشت. اکنون به‌صورت مختصر به معرفی آثارش می‌پردازم:
ـ زندگی و کار لویی بریل، انتشارات دانشگاه فرانسه، 1952، 154ص.
ـ والنتین هاوی، نخستین مؤسسۀ نابینایان، پاریس، مؤسسۀ والنتین هاوی، 1952، 31ص.
ـ انطباق افراد کم‌بینا با زندگی اجتماعی و حرفه‌ای؛ پایان‌نامۀ تکمیلی برای دکتری ادبیات، دفتر آمار دانشگاه، سرویس‌دهی اسناد و مدارک بررسی، 1957، 110ص.
ـ زندگی نابینایان، پاریس، انتشارات دانشگاه فرانسه، 1948. تجدید چاپ 1962.
ـ نابینایان و جامعه: کمک به روان‌شناسی اجتماعی نابینایی، پاریس، انتشارات دانشگاه فرانسه، 1958، 465 ص (این کتاب تکمیل پایان‌نامۀ دکتری پییر هنری است).
ـ زندگی و فعالیت والنتین هاوی، پاریس، انتشارات دانشگاه فرانسه، 1984، 208ص.
این شش عنوان کتاب در کارنامۀ او آمده است. هانری مقاله‌هایی هم دارد.
از این آثار فقط کتاب زندگی نابینایان به فارسی ترجمه و با عنوان زندگی کوران در تهران منتشر شده است.
هانری در سال 1986 درگذشت. او از مدافعان بهزیستی فرهنگی بود و باور جدی داشت که نابینایان فقط از طریق فرهنگ و اقدام فرهنگی به زندگی بهتر و رفاه می‌رسند.
منابع
ـ زندگی کوران، پییر هانری، ترجمۀ احمد شیمی، تهران، مؤسسۀ مطبوعاتی علمی، 1341.
ـ«چه می‌دانیم، زندگی کوران»،
www.antiquestore.ir
ـ «زندگی کوران»، www.lib.ir
ـ «زندگی کوران»، www.esam.ir
