نواک: نوای کتاب در گفتگو با صاحب‌نظران نابینا
رقیه شفیعی: کارشناس بخش نابینایان نهاد کتابخانه‌های عمومی ایلام
مهمان لحظات شما می‌شویم و باهم بار دیگر تاریخ را ورق می‌زنیم و پای صحبت‌های عرفان کاظم‌پور راجع‌به انقلاب مشروطه و تأثیر آن بر جامعۀ ایران و منابع مطالعاتی این بخش از تاریخ می‌نشینیم.
قبل از هر حرفی یادآوری می‌کنم که برای دستیابی به منابع مطالعاتی معرفی‌شده توسط مهمان نواک و هر منبع صوتی مطالعاتی دیگر به بخش‌های نابینایان و کم‌بینایان کتابخانه‌های عمومی در سراسر کشور مراجعه فرمایید.
عرفان کاظم‌پور دانش‌آموختۀ تاریخ ایران اسلامی از دانشگاه خوارزمی تهران و معلم آموزش و پرورش است. او صحبت‌های خود راجع‌به انقلاب مشروطه را این‌چنین آغاز می‌کند: انقلاب مشروطه نقطۀ عطفی در تاریخ ایران است. هدف این انقلاب تغییر سیستم پادشاهی استبدادی به پادشاهی مشروطه بود.
کاظم‌پور ادامه می‌دهد که این انقلاب زمینه‌های گوناگونی دارد و به یک‌باره اتفاق نیفتاده است. او می‌افزاید: انقلاب مشروطه درکل به دلیل برخورد ایران با تمدن غرب در دورۀ قاجار شکل گرفته است، یعنی ایرانی‌ها از همان آغاز دورۀ قاجار که با تمدن غرب در زمینه‌های سیاسی، نظامی، فرهنگی و … برخورد کردند، متوجه عقب‌ماندگی کشور خود شدند و تلاش کردند تا این عقب‌ماندگی را ریشه‌یابی و بعد چاره‌جویی کنند که چگونه خود را از این وضعیت برهانند. وی ادامه می‌دهد: چاره‌جویی نخبگان برای خروج از چنین وضعیتی و همچنین شرایط نابسامان سیاسی و اجتماعی کشور، همگی، به انقلاب مشروطه منجر شد، اما این انقلاب یک انقلاب ناکام بود. کاظم‌پور علت‌های ناکامی ایرانیان در انقلاب مشروطه را در ادامۀ گفتگو توضیح می‌دهد و پیامدهای مثبت انقلاب را نیز ذکر می‌کند. او راجع‌به ریشۀ مشروطه هم توضیحاتی ذکر می‌کند که شنیدن آن در پادکست برای شنوندگان خالی از لطف نخواهد بود.
عرفان کاظم‌پور در پاسخ این پرسش که انقلاب مشروطه چه تأثیری بر نوشته‌های نویسندگان در زمینه‌های مختلف در آن دوران داشته است؟ ابتدا به دسته‌بندی منابع می‌پردازد و سپس ادامه می‌دهد که ما باید برای شناخت انقلاب مشروطه کتاب‌های مختلف را بخوانیم تا از فضای سیاسی و اجتماعی دورۀ قاجار آگاهی پیدا کنیم. این آگاهی به ما کمک می‌کند تا اثر انقلاب بر جامعۀ سیاسی و اجتماعی آن دوران را بهتر درک کنیم.
کاظم‌پور منابعی چون تاریخ مشروطۀ ایران، اثر احمد کسروی؛ تاریخ بیداری ایرانیان، اثر ناظم‌الاسلام کرمانی؛ واقعات اتفاقیه، اثر محمدمهدی شریف کاشانی؛ حیات یحیی، اثر یحیی دولت‌آبادی و اختناق ایران، اثر مورگان شوستر آمریکایی را به‌عنوان منابع دسته اول و مهم مطالعۀ انقلاب مشروطه نام می‌برد و به معرفی هریک می‌پردازد.
او در ادامه منابع دیگری را ذکر می‌کند و به اهمیت این کتاب‌ها در شناخت ماهیت انقلاب مشروطه می‌پردازد، ازجمله کتاب‌های نوشته‌شده توسط فریدون آدمیت که به زمینه و عوامل و علل پیدایش انقلاب مشروطه اختصاص دارد، منابع و مآخذ مهمی هستند که عرفان کاظم‌پور راجع‌به آنها سخن می‌گوید. وی همچنین به معرفی کتاب انقلاب مشروطیت ایران از مهدی ملک‌زاده، فرزند ملک‌المتکلمین یکی از واعظانی که به دست محمدعلیشاه کشته شد، می‌پردازد. کتاب دیگری که کاظم‌پور نام می‌برد، مشروطۀ ایرانی، اثر ماشاء‌الله آجودانی است که در آن دیدگاه روشن‌فکران و روحانیان نسبت به مشروطه توضیح داده می‌شود و بدفهمی‌های مردم نسبت به انقلاب را مطرح می‌کند و معتقد است که ایرانی‌ها نسبت به انقلاب مشروطه بدفهمی‌هایی داشته و هیچ گروهی نتوانسته‌اند به‌درستی معنی انقلاب را درک کنند و در واقع هرکس انقلاب مشروطه را به‌زعم خود تفسیر به رأی کرده است. او همچنین به معرفی رمان و کتاب‌های داستان دربارۀ آن دوره می‌پردازد و از دید ادبیات داستانی نیز انقلاب مشروطه را به خوانندگان معرفی می‌کند.
مهمان نواک در صحبت‌های پایانی خود ذکر می‌کند که اگر کسی به تاریخ علاقه دارد، باید نگاه ویژه‌ای به انقلاب مشروطه داشته باشد، زیرا این مسئله همچنان باقی است که چرا انقلاب مشروطه در مسیر خود درست پیش نرفت و همچنان دعوای بین روحانیان که انقلاب مشروطه را مشروعه می‌خواستند و روشن‌فکران که دنبال مشروطۀ مطلق بودند، باقی است. در انتها ماجرای امامزادۀ بی‌غیرت در قزوین ذکر می‌شود که خوانندگان می‌توانند شرح آن را در پادکست بشنوند. برای دریافت پادکست نواک، به وبسایت نسل مانا و صفحات ماهنامه در پیامرسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی مراجعه کنید.
