در بیست و یکمین نمايشگاه جهانی آسانسازهای ديجيتال برای نابينايان، هوش مصنوعی حضور پررنگی داشت.
نمايشگاه جهانی سايت سيتی[1] امسال از ۱۵ تا ۱۷ مه ۲۰۲۴ در محل نمايشگاه‌های فرانكفورت برگزار شد.
۱۳۰ غرفه از بیست كشور، تازه‌های خود را در زمينه‌های جهت‌يابي، كار و آموزش، نيازهای روزمره در خانه و آگاهی از فضای پيرامون، به نمايش گذاشته بودند كه بيشتر آنها بهينه‌سازی دستگاه‌هايی بود كه پارسال هم در نمايشگاه عرضه شده بودند.
عينك‌های هوشمند
شركت گواندونگ[2]، از شانگهای چين، دوربين گويايی به اندازۀ يك انگشت ساخته است كه به عينك عادي نصب مي‌شود و كاربر را راهنمايی مي‌كند كه نوشته را صاف جلوی چشم دوربين بگيرد تا برايش بخواند. اين دستگاه شبيه عينك اوركم[3] از اسرائيل است كه پيش‌تر هم عرضه شده بود و امسال در نمايشگاه هوش مصنوعی مجهز شده است. وقتی كاربر نوشته‌ای را مي‌خواند، مي‌تواند از عينك بپرسد كه آيا مطالب ديگری دربارۀ نوشته مي‌داند؟ عينك با تکیه‌بر داده های «چت جی‌پی‌تي» و «جِميناي» گوگل، پاسخ مفصل‌تری دربارۀ نوشته به كاربر مي‌دهد، مثلاً مي‌گويد: از قرار، اين نوشته بخشی از مجلۀ اشپيگِل اين هفته منتشر‌شده در آلمان است.
چيني‌ها دوربين روميزی بزرگ‌تری هم همپای عينكشان ارائه كردند كه متن خوانده را به چندين زبان دلخواه ترجمه مي‌کند.
شركت اِنويژن[4]، از هلند، عينكی به همين نام ساخته است كه افزون بر متن‌خواني، فضای پيرامون را برای كاربر نابينا تشريح مي‌كند، باركدهای كالاها را مي‌خواند و كالا را تشخيص مي‌دهد. عينك همچنين رنگ‌ياب است و ارزش اسكناس چندين كشور را به نابينا مي‌گويد.
شركت نيرا، از اسپانيا، عينكی ساخته است كه مانع‌ها و موضع آنها را به كاربر نشان مي‌دهد و افزون بر اين از فضای پيرامون مي‌گويد. اين دستگاه نياز به يك قطعۀ نسبتاً سنگين دارد كه نابينا بايد هميشه در دست داشته باشد. اينكه بشود با چنين عينك و دستگاهی در خيابان‌های شلوغ، خوب و ايمن راه رفت، سخن ديگری است.
شركت هِلپتِك، از جنوب آلمان، به‌جای عينك، يك دوربين به دست كاربر نابينا داده است كه با تكيه‌بر هوش مصنوعي، نقش رنگ‌ياب، نورياب، توصیفگر تصاوير و متن‌خوان را ايفا مي‌كند. فوكسيويژن[5] افزون بر اين ضبط‌صوت هم است و متن‌های صوتی را به نوشتار تبديل و اگر كاربر بخواهد ترجمه مي‌كند.
سوتيراكيس در پاسخ اين پرسش كه چرا كاربر برای اين كارها چنين دستگاه‌های گرانی بخرد و از گوشی استفاده نكند، می‌گوید: «برای بسياری از نابينايان، كار با گوشي‌های هوشمند آسان نيست. تازه! دستگاه‌هايی از اين دست، بدون اينترنت هم كار مي‌كنند؛ در‌صورتی‌كه گوشي‌های هوشمند برای كارهای يادشده حتماً بايد به‌اصطلاح برخط باشند».
كمك‌ابزارهای سخنگو در خانه
شركت انگليسی كوبولت[6] «آشپز بی روغن» را عرضه كرده كه البته يك دستگاه چينی است، ولی اين شركت افزونۀ گويا را به آن اضافه كرده است. تسهيلات ديگر خانه مانند ترازو، دماسنج، اجاق و جز اينها هم توسط اين شركت گويا شده‌اند.
شركت سوئدی انوايِرد تينگز[7] به‌جای گويا كردن كمك‌ابزارها، كنترل از راهِ دوری ساخته كه با دستگاه‌های ساخت اين شركت ارتباط مي‌گيرد و پيام‌های دستگاه و كليدها و نتيجۀ كار با آنها را مي‌خواند.
ناگفته نماند كه به‌تازگی بسياری از كمك‌ابزارهای خانگی با گوشي‌های هوشمند ارتباط مي‌گيرند و كافی است كاربر نابينا بتواند با اپليكيشن‌های ويژۀ اين كمك‌ابزارها كار كند.
افزونه‌ها
چون نوشتن روی صفحۀ گوشي‌های هوشمند برای بسياری از نابينايان چالش بزرگی به‌شمار مي‌آيد، چند شركت آلماني، فرانسوی و هلندي صفحه‌كليدهای كوچكی ساخته‌اند كه به گوشي‌ها مي‌چسبند و نوشتن را برای كاربر آسان مي‌كنند.
مارسِل روش[8]، از سوئیس، صفحه‌كليدی به نام شركتش، تايپ تو تكست[9]، طراحی كرده كه مغناطيسی به پشت گوشی هوشمند مي‌چسبد. مارسل روش نابيناست. او با سرعت كم‌نظیری با اين صفحه‌كليد كار مي‌كرد و در پاسخ به اين پرسش كه چرا كاربر بايد اين صفحه‌كليد را تهيه كند گفت: «برای اينكه بتوانید بي‌صدا پيام‌های عاشقانه‌تان را بنويسيد و كسی متوجه نشود».
شركت فرانسوی گو سِنس[10] عصای نابينايان را به يك قطعۀ لیزری مجهز مي‌كند كه با آن مي‌شود مانع‌های پيش رو را تشخيص داد. اگر زمانی برسد كه افزون بر اين كاربر بتواند فرورفتگي‌ها را حس كند، تغيير بنيادينی در ايمنی نابينا به هنگام حركت و جهت‌يابی پديد آمده است.
برجسته‌نگارهای آينده
امسال هم تلاش چند شركت آلماني، هلندی و كانادايی ديدنی بود كه برجسته‌نگارها يا چاپگرهای تصويرخوان و تصويرگر ساخته‌اند. تاكنون برجسته‌نگارها مانيتورها را خط‌به‌خط به كاربر نابينا نشان مي‌دادند، اما سال‌هاست كه طراحان اين دستگاه‌ها در پی تبديل تصويرها و نوشته‌های ديجيتال بر يك صفحۀ كامل نشانگر هستند؛ به اين ترتيب كاربر مجبور نيست نوشته‌های يك مطلب را خطی زير انگشتان خود بياورد، بلكه در یک‌آن يك صفحۀ كامل را زير دست دارد. افزون بر اين طرح‌ها و شكل‌هايی كه كاربران روی مانيتور مي‌بينند، به همان صورت، به‌طور برجسته، زير انگشتان نابينايان نشان داده مي‌شوند.
شركت آلمانی تاكتونوم[11] امسال با دستگاه تازه‌تری از اين‌گونه به نمايشگاه آمده بود و شركت هلندی وی‌یو پلاس[12] اين كار را با چاپگر انجام مي‌داد.
خدمات بيش از تسهيلات تكنيكی
آنچه بيش از سال‌های گذشته جلب نظر مي‌كرد، افزايش غرفه‌های عرضۀ خدمات در رشته‌های آموزشي، ترتيب گردشگري‌های ويژۀ نابينايان و خدمات كاريابی و حتی پزشكی بود كه در سال‌های نخست برگزاری نمايشگاه از برنامه‌ها و غرفه‌های فوق‌العاده به‌شمار مي‌آمدند. در برخی از اين غرفه‌ها دوره‌های آموزشی از كامپيوتر و برنامه‌نويسی گرفته تا دوره‌های پزشكی جايگزين، برای علاقه‌مندان تشريح مي‌شدند.
شركت تورـدِـسانس، از اشتوتگارت، ماكت‌هايی از بناهای مشهور جهان را توسط چاپگرهای سه‌بُعدی تهيه كرده بود و برنامه‌های گردشگری ويژۀ نابينايان را معرفی مي‌كرد. خانم لاورا كوته[13]، سخنگوی اين شركت، در پاسخ اين پرسش كه منظور از گردشگری ويژۀ نابينايان چيست، گفت: «ما ثابت مي‌كنيم كه سفر و ديدار از شهرها و محل‌های جالب، تنها به ديدن محدود نمي‌شود و مي‌توان در زمينۀ گردشگری به حواس ديگر هم توجه كرد و لذت برد. در گردشگري‌های ما افراد بينای دور ديده بناها و مكان‌های جالب را طوری برای همراهان نابينای خود توصيف مي‌كنند كه مشتريان نابينای ما بتوانند همه‌چيز را در ذهن خود مجسم كنند. ما در ضمن هميشه به مختصات شنيداري، خوراكی و لمس‌پذير هر محل توريستی توجه ويژه داريم».
يكی ديگر از شركت‌های عرضۀ خدمات، شركت غير انتفاعی «جنب و جوش در مسكن»[14] بود كه با بيش از يك‌هزار كارمند به نابينايان نيازمند در انجام كارهای خانه كمك مي‌كند. اين شركت با حرفه‌ای كردن ياري‌رسانی به نابينايان مي‌كوشد نيازمندان را در پخت و پز، تميز كردن خانه، خواندن متن‌های روزمره و مانند اينها یاری دهد.
نمونۀ قابل توجه ديگر سازمان آكتو[15] بود كه در غرفۀ خود توضيح مي‌داد كه سخنراني‌ها و نشست‌های گفتگو و تبادل نظر نمايشگاه را چگونه گزينش و سازمان‌دهی كرده است.
سخن پايانی
امسال در بيست و يكمين نمايشگاه سايت سيتی شاهد يك پديدۀ نوين بنيادين نبوديم، اما تلاش طراحان آسان‌سازها نشان از توجه به پديده‌های نوين زمانه مانند بهره‌گيری از هوش مصنوعی برای نابينايان داشت. محمدرضا نباتی، از ديداركنندگان نمايشگاه، به بخش فارسی دويچه وله گفت: دستگاه‌های جالبی هستند، ولی اگر خريدشان ممكن باشد! در كشورهايی مانند كشور خودمان، ايران، كسی چنين پولی ندارد كه يك برجسته‌نگار يا چاپگر به بهای ده‌هزار يورو بخرد.
بيش از سه‌هزار علاقه‌مند بينا و نابينا از اين نمايشگاه ديدار كردند و افزون بر مشاهدۀ دستگاه‌های تازه و بهينه‌سازی‌شده در سخنرانی‌ها و گفتگوهای جنبی نمايشگاه شركت كردند. يكی از جالب‌ترين سخنراني‌ها دربارۀ آيندۀ خط بريل و اين بود كه چگونه مي‌شود كاربران را از بي‌توجهی به خط بريل و روآوری صِرف به صداسازها بر حذر داشت.
[1]. Sight City
[2]. Guan Dong
[3]. Orcam
[4]. Envision
[5]. Voxivision
[6]. cobolt
[7]. unwired things
[8]. Roesch
[9]. Type-#b-text
[10]. Go Sense
[11]. Taktonom
[12]. View Plus
[13]. Laura Kutte
[14]. Gemeinnuetzige Zuhause mobil
[15]. A’cto
