واکس‌لنز: یک خط کد برای دسترس‌پذیری نمودارها و گراف‌ها
مترجم: میثم امینی
چه آمار مربوط به کرونا، اطلاعات بودجه یا هر داده عددی یا آماری دیگری باشد، به‌طور روزافزون از نمودارها و گراف‌ها برای ارائه اطلاعات به‌شکلی مشتری‌پسندتر استفاده می‌شود. اَتِر شِریف، یک دانشجوی دکترا در دانشکده علوم رایانه و مهندسی پال جی. آلن در دانشگاه واشنگتن می‌گوید: «تحقیقات نشان می‌دهد که مردم نمی‌خواهند متن بخوانند. تنها چیزی که آنها می‌خواهند، یک تجسم دیداری خلاصه در یک نمودار یا گراف جذاب است.»
تجزیه و تحلیل یک نقشه حرارتی از میزان مشارکت در انتخابات، بسیار آسان‌تر از یک جدول پانصد‌‌خانه‌ای با همان مجموعه داده است. شِریف می‌گوید: «وقتی من دارم به چنین نقشه حرارتی نگاه می‌کنم، می‌توانم هر اطلاعاتی که دوست دارم را از آن استخراج کنم. شاید این اطلاعات مربوط به مشارکت در ایالت محل زندگی من یا شاید هم تمایل کلی مقادیر بیشینه باشد.
یک جدول متنی شاید داده خام را به کاربری که از صفحه‌خوان یا بریل استفاده می‌کند، ارائه دهد؛ اما در ارائه اطلاعاتی که کاربر باید از این داده درک کند ضعیف عمل می‌کند. شِریف می‌گوید: «وقتی شما یک جدول را در اختیار کسی قرار می‌دهید، تا جایی‌که به اطلاعات مربوط است، تساوی را رعایت کرده‌اید؛ اما تصور کنید که این جدول ده‌هزار سطر یا بیشتر دارد.»
وقتی طراحان وب به همراه نمودارها و گراف‌ها جداول داده‌ای را ارائه می‌دهند که فقط برای صفحه‌خوان‌ها قابل مشاهده است، محاسبه ذهنی حداقل، حداکثر، میانگین و متوسط به عهده کاربر قرار می‌گیرد؛ اطلاعاتی که برای افراد بینا مشهود است. و اگر نمودار یک منحنی زنگی باشد که انحرافات استاندارد را نشان می‌دهد، غیر از اینکه جدول را دانلود کنید و آن را در یک نرم‌افزار صفحه‌گسترده باز کنید، اصولاً شانسی برای درک اطلاعات موجود در نمودار ندارید. شِریف می‌گوید: «توسعه‌دهندگان غالباً این را در نظر نمی‌گیرند که استفاده از جدول داده چه بار ذهنی سنگینی را روی دوش کاربر می‌گذارد. آنها داده‌ای را به کاربران نابینا ارائه می‌دهند که با داده ارائه‌شده در نمودار مساوی است؛ ولی عدالت کمی در تجربه استفاده از متن تک‌بعدی نسبت به نمودار وجود دارد.»
جِیکُوب اُو. وابراک، یک استاد در دانشکده اطلاعات دانشگاه واشنگتن، اضافه می‌کند: «در متن تک‌بعدی یک شروع و پایان جمله وجود دارد و بقیه اطلاعات، بین این دو می‌آید.» شِریف ادامه می‌دهد: «اما به محض اینکه اطلاعات را به یک فضای دوبعدی می‌برید، مثلاً تجسم تصویری داده در یک نمودار، شروع و پایان روشنی وجود ندارد. اطلاعات اصولاً به همان شکل سازمان‌دهی نشده است که یعنی نقطه ورود یا ترتیب خاصی برای صفحه‌خوان‌ها وجود ندارد. اگر دو نفر به یک نمودار نگاه کنند، آنها معمولاً دو تجربه متفاوت از آن نمودار دارند. یک نفر ممکن است روی متوسط یا میانگین تمرکز کند و فرد دیگری ممکن است یک پراکندگی غیرعادی یا یک مورد نامعمول خاص را پیدا کند. بنابراین چطور ما می‌توانیم فقط یک برچسب متن معادل را برای آن نمودار کافی بدانیم؟ متاسفانه به کاربران صفحه‌خوان‌ها و بریل گفته شده است که جدول داده برای آنها بهترین گزینه است و تعداد کمی از آنها از خود پرسیده‌اند که آیا ممکن است چیزی بهتر از بهترین هم باشد؟»
شِریف و هم‌تیمی‌هایش فکر می‌کنند که راه‌حلی را برای این مشکل یافته‌اند. این راه‌حل واکس‌لِنز نام دارد و به این شکل کار می‌کند. شِریف می‌گوید: «ما می‌خواستیم برای کاربران صفحه‌خوان‌ها این امکان را ایجاد کنیم که بتوانند اطلاعات مورد‌‌نیاز بیشتری را از نمودارها دریافت کنند؛ بدون اینکه مجبور باشند در جداول و متون معادل بسیار بلندی بگردند که اکثر توسعه‌دهندگان به هر حال آنها را ارائه نمی‌دهند. ما می‌خواستیم پیاده‌سازی دسترس‌پذیری و یک‌پارچه نگه‌داشتن آن را در پلتفرم‌های مختلف برای توسعه‌دهندگان تا جایی‌که ممکن است ساده کنیم. همچنین کاربران صفحه‌خوان‌ها و بریل برای دسترسی به اطلاعات نمودارها نباید نیازی به تکیه بر روی یک نرم‌افزار یا افزونه خاص داشته باشند.»
برنامه در کل سه عمل را انجام می‌دهد: یکی تعامل صوتی با نمودار است که با استفاده از آن می‌توانیم سوالات مختلف مربوط به نمودار را به‌زبان انگلیسی بپرسیم و پاسخ آنها را دریافت کنیم؛ امکان دیگر دریافت یک خلاصه متنی از نمودار است که اطلاعاتی کلی را در مورد نمودار به ما ارائه می‌دهد؛ نهایتاً یک نمای صوتی از نمودار را داریم که با استفاده از یک صدای بوق با زیر و بمی متفاوت برای ارائه یک دیدی کلی از نمودار استفاده می‌شود.
شِریف می‌گوید: «ما داده را از نمودار استخراج می‌کنیم و سپس اطلاعات را از این داده درمی‌آوریم. برای استفاده از واکس‌لنز کاربران صفحه‌خوان‌ها نیازی به نصب هیچ برنامه یا انجام فرایند اضافه‌ای ندارند. برنامه فقط کار می‌کند. ما همچنین بار را از دوش توسعه‌دهندگان برداشته‌ایم. واکس‌لنز فقط به یک خط کد جاوا‌اسکریپت نیاز دارد و ما بقیه‌اش را انجام می‌دهیم. برای اینکه این برنامه کار کند، نمودار باید با استفاده از کتاب‌خانه‌های جاوا‌اسکریپتی مثل دی۳، چارت دات جِی اِس یا گوگل شیتس ایجاد شده باشد. در سمت کاربر، واکس‌لنز تا‌به‌حال فقط روی مرورگر کروم به‌طور کامل آزمایش شده است؛ اما تیم ما در حال کار روی گسترش برنامه به نمودارسازهای محبوب و مرورگرهای دیگر است.
یکی از محدودیت‌های دیگر واکس‌لنز در حال حاضر این است که این امکان فقط با تجسم داده تک‌بعدی کار می‌کند. برای مثال، این برنامه می‌تواند یک نمودار مربوط به موجودی روزانه انبار را تجزیه و تحلیل کند و بالاترین و پایین‌ترین مقادیر، میانگین‌های کلی و… را به کاربر ارائه دهد؛ اما در حال حاضر نمی‌تواند مثلاً با یک خط قیمت در مقایسه با یک میانگین متحرک از قیمت‌های پایانی روزانه کار کند.
در حال حاضر واکس‌لنز از این دستورات پشتیبانی می‌کند: حداقل، حداکثر، متوسط، میانگین، میانه، مد، انحراف استاندارد و جمع کل. شِریف می‌گوید: «مهم‌تر از این، شما می‌توانید یک نقطه داده خاص را استخراج کنید. مثلاً می‌توانید بگویید مقدار مربوط به کالیفرنیا چند است. شما همچنین می‌توانید بیشتر از یک نقطه داده را درخواست کنید. مثلاً مقدار مربوط به کالیفرنیا و ایلینوی چند است. اگر به کمک نیاز دارید، می‌توانید بگویید دستورالعمل یا نحوه کار یا راهنما تا دستورالعمل نحوه کار با برنامه را بشنوید. شما همچنین می‌توانید بگویید دستورات تا لیست همه دستوراتی که برنامه از آنها پشتیبانی می‌کند را بشنوید.»
فعلاً واکس‌لنز فقط در صفحات وب قابل استفاده است و این برنامه از مواردی مثل کتاب‌های الکترونیکی و پرونده‌های پی‌دی‌اف پشتیبانی نمی‌کند. شِریف می‌گوید: «ما امیدواریم که همان‌طور که پیش‌می‌رویم، این امکانات و امکانات بیشتری را به برنامه اضافه کنیم.»
می‌توانید پروژه واکس‌لنز را به‌صورت منبع باز در این صفحه در گیت‌هاب مشاهده کنید. برای آزمایش واکس‌لنز می‌توانید به این صفحه مراجعه کنید. نهایتاً می‌توانید مقاله تحقیقاتی مربوط به این پروژه را به زبان انگلیسی و در قالب پی‌دی‌اف از اینجا دریافت کنید.
