نواک: نوای کتاب در گفتگو با صاحب‌نظران نابینا
رقیه شفیعی: کارشناس بخش نابینایان نهاد کتابخانههای عمومی ایلام
در این مجال میزبان حسین شیرخانی، فارغ‌التحصیل ادبیات هستیم تا برایمان راجع به نحوۀ آشنایی و مطالعه در موضوع فلسفه صحبت کند. وی از کسانی است که فلسفه را آکادمیک نخوانده ولی به‌دلیل علاقه‌ای که داشته، توانسته سال‌ها مطالعه در مباحث مختلف فلسفی داشته باشد.
شیرخانی توضیح می‌دهد که آشنایی‌اش با فلسفه از طریق گوش کردن به برنامه‌های رادیو بوده و در دوران نوجوانی، سال‌های 73 و 74، از طریق برنامه هفت‌گنبد، فلسفه غرب را از یکی از شاگردان مرحوم فردید با تفسیر جمله‌ای از هایدگر شنیده و علاقه‌مند به پیگیری از رادیو و بعد‌ها از معلم خود شده است. وی علاقه‌مند به فلسفۀ علم است و می‌گوید فلسفه علم او را حیران خود ساخته است. در‌عین‌حال معتقد است که تا بدنه و شاخه‌های اصلی فلسفه مطالعه نشود، نمی‌توان درک درست و جامعی از حوزه‌ای مثل فلسفۀ علم داشت.
حسین شیرخانی بیان می‌کند که فلسفه خواه ناخواه فرد را به هر جایی که حرف جدیدی زده می‌شود می‌کشاند و راجع به فلسفۀ تحلیلی و فلسفۀ پدیدارشناسی و فلسفۀ پست مدرنیست توضیحاتی می‌دهد که برای علاقه‌مندان به آغاز مطالعه فلسفه می‌تواند مفید باشد.
شیرخانی در پاسخ به این سؤال که شروع خواندن فلسفه از کجا و با چه موضوعی می‌تواند باشد، می‌گوید که بهتر است که با کتاب‌های ساده و گفت‌و‌گو‌محور که نقش فلسفه و جایگاه فلسفه و ارتباط فلسفه با دیگر نظام‌های فکری و حتی مسائل روزمره انسانی را توضیح می‌دهند، شروع کند. افراد زیادی آمده‌اند که دغدغه‌شان این بوده که فلسفه را همه‌فهم، همه‌پذیر و همه‌آشنا کنند و ادامه می‌دهد که کسانی چون «پل استراترن» با مجموعه کتاب‌هایی به نام «آشنایی با فیلسوفان» و «آلن دوباتن» که از دریچه‌های مختلف به موضوعات فلسفی نگاه می‌کند و یکی از مشهور‌ترین کتاب‌های او «تسلی‌بخشی‌های» فلسفه است، در این زمینه تلاش‌های مفیدی داشته‌اند. کتاب‌هایی چون «گفتوگو با فیلسوفان تحلیلی» از اندرو پایل، «تاریخ فلسفه‌ها» از راسل و کاپلستون و راتلج، کتاب «ویتگنشتاین، پوپر و ماجرای سیخ بخاری» تألیف دیوید ادموندز و جان آیدینو با ترجمه حسن کامشاد از جمله کتاب‌هایی هستند که شیرخانی معرفی کرده و خواندن آنها را برای علاقه‌مندان به مطالعه فلسفه توصیه می‌کند. برای کسانی هم که فلسفه را در قالب رمان و داستان می‌پسندند، کتاب «دنیای سوفی» اثر یوستین گردر با ترجمه حسن کامشاد می‌تواند جذاب باشد.
مهمان نواک در ادامه راجع به جوهر و تعریف آن و همچنین اهمیت شناخت جوهر اشیاء و اهمیت شناخت جوهر در زندگی توضیحاتی ارائه می‌دهد و سپس به معرفی هدف فلسفه می‌پردازد. وی توضیح می‌دهد که فلسفه شناخت ما را تسهیل می‌کند و به ما می‌گوید که قانون کلی بر هستی حاکم است یا نه؛ شیرخانی ادامه می‌دهد که تمام این مقوله‌ها، دسته‌بندی‌ها، تلاش‌ها، فرموله‌کردن‌های قضایای عقلانی، چون و چراها و گفتمان‌هایی که افراد و نظام‌های فکری در چارچوب فلسفه با هم دارند، برای چنین هدفی است که ما بتوانیم شناخت خود را تسهیل کنیم و بفهمیم که آیا می‌شود از راه بهتر و سر‌راست‌تری به شناخت دست پیدا کرد یا نه و سپس در باب معرفی شناخت نیز بیان می‌کند که شناخت یعنی ما به آنجایی برسیم که دیگر در هستی برایمان سؤالی باقی نماند. این مرحله عالی‌ترین مرحله و بالاترین مرحله دانش فلسفه است که فعلاً دسترسی به آن بنا به دلایل مختلف میسر نیست.
در ادامه حسین شیرخانی در باب اینکه اول تخم‌مرغ بوده یا مرغ، از دیدگاه فلسفه صحبت‌هایی می‌کند و راجع به اهمیت و جایگاه این بحث در باب عقل توضیحاتی ارائه می‌دهد. مهمان نواک در نهایت این بحث اضافه می‌کند که فلسفه با اصلاح و بهبود و تکمیل روش‌های علمی به ما کمک می‌کند تا سرمنشأ جهان را بشناسیم و ببینیم که آیا اول مرغ بوده یا تخم‌مرغ.
حسین شیرخانی در پایان این بحث ابراز امیدواری می‌کند که نقطه شروع مناسبی برای علاقه‌مندان به شروع مطالعه فلسفه رقم خورده باشد و این شروع، پایانی بر فلسفه و فلسفه‌ورزی نباشد. وی تأکید می‌کند که فلسفه‌دانی بیهوده نیست و حتی برای زندگی روزمره نیز فواید بسیار دارد و ادامه می‌دهد که اگر به طریق فلسفی فکر کنید، حتی ممکن است از پرداختن به نزاع‌های فردی کوچک هم خودداری کنید؛ زیرا فلسفه بخشی از خرد را در بطن خود دارد و انتخاب هر راهی برای پایان دادن به هر نزاعی چون استفاده از روش درست و عقلانی را در پی دارد؛ لاجرم پختگی از طرف فلسفه ره‌آورد آن انتخاب خواهد بود که باید با افراد مرحله به مرحله برخورد کرد.
کتاب‌هایی که نامی از آنها در این گفتوگو برده شده، از طریق کارشناسان نابینای مستقر در نهاد کتابخانههای عمومی در دسترس علاقه‌مندان خواهد بود. همچنین می‌توانید گفت‌وگوی صوتی نسل مانا با حسین شیرخانی را که از‌قضا بسیار هم شنیدنی از کار در آمده، ذیل همین نوشته در وبسایت ماهنامه نسل مانا یا در کانال‌های ما در شبکه‌های اجتماعی دریافت کنید و بشنوید.
