پیشخوان: مروری بر نشریات و پادکست‌های انگلیسی‌زبان ویژۀ آسیب‌دیدگان بینایی

در این شماره از پیشخوان، با راهکار جالب یک کم‌بینا برای خواندن نت‌های موسیقی در حین اجرا آشنا خواهیم شد و به اپلیکیشنی خواهیم پرداخت که یک ورزشکار پارالمپیکی آمریکایی برای آموزش فیتنس به هم‌نوعان نابینایش طراحی کرده و پای صحبت‌های یک زبان‌شناس نابینا خواهیم نشست و در آخر، با یک جهانگرد نابینا – ناشنوا آشنا خواهیم شد و جزئیات یک کنسرت بشردوستانه را واکاوی خواهیم کرد که نابینایان آن را برگزار کرده‌اند.

راه‌حلی ساده برای خواندن نت‌های موسیقی

موسیقی از جمله هنرهای پرخرج به‌حساب می‌آید؛ لذا، از اعدادی که در ادامه خواهید شنید، زیاد تعجب نکنید. آن‌ها که دستی بر آتش این هنر داشته باشند، یقیناً به پرداخت هزینه برای به‌دست‌آوردن ابزارهای تسهیلگر، عادت دیرینه دارند.

«سَم سیوی[1]»، صاحب کانال «بلایند لایف»[2] در یوتیوب در یکی از آخرین ویدئو‌هایش به سراغ یکی از چالش‌های قدیمی موسیقی‌دان‌های کم‌بینا رفته است. این گروه از موسیقی‌دان‌ها یا هنر‌آموزان همیشه از اینکه نمی‌توانند در حین نوازندگی، نت‌خوانی کنند و مثل سایر نوازندگان به‌اصطلاح دشیفراژ انجام دهند، شکایت داشته‌اند. حالا سم با دعوت از یک میهمان کم‌بینا که راهی برای این کار ابداع کرده، این راهکار را با سایر موسیقی‌دان‌های کم‌بینا هم به اشتراک گذاشته است.

«میچِل»[3] در این ویدئو توضیح می‌دهد که چطور به کمک یک آیپد می‌تواند نت‌خوانی کند. او برای این کار از اپلیکیشنی به‌نام «فورسکور»[4] استفاده می‌کند. قیمت این اپلیکیشن، ۲۰ دلار است و فقط هم روی سیستم عامل‌های دستگاه‌های اپل قابل اجرا است. کاری که میچل انجام می‌دهد این است که به کمک امکانات فورسکور، ابتدا برگه‌های نت را اسکن می‌کند. او البته می‌تواند نسخه پی‌دی‌افِ نت‌های موردنیازش را از اینترنت هم دانلود کند. سپس نت‌ها را به اپلیکیشن می‌شناساند و در ادامه هم با امکاناتی که فورسکور در اختیارش می‌گذارد، صفحات را به فراخور نیازش درشت می‌کند و حتی رنگ صفحات را هم به دلخواه تغییر می‌دهد. او حالا باید از تک‌به‌تک صفحات، «نما‌گرفت» یا اسکرین شات تهیه کند و بعد، تمام نما‌گرفت‌ها را دوباره به اپلیکیشن معرفی کند. قسمت هیجان‌انگیز ماجرا اما از این به بعد اتفاق می‌افتد؛ جایی که میچل می‌تواند به‌کمک یک پدال که از طریق بلوتوث به آیپد متصل شده، به‌راحتی در حین نوازندگی در میان میزان‌ها حرکت کند و نت‌ها را بخواند. در جست‌وجو برای پدال‌هایی که بتوانند امکان حرکت در بین میزان‌ها را در اختیار کاربران قرار دهند، با قیمت‌هایی از ۸۰ تا ۲۰۰ دلار مواجه شدم. پدالی که خودِ میچل از آن استفاده می‌کرد، پدالی با نام «ایرتِرن دوئو ۲۰۰»[5] است که در فروشگاه اینترنتی آمازون حدود ۱۱۰ دلار قیمت خورده است. در نسخۀ صوتی پیشخوان، هم صدای میچل را خواهیم شنید که دربارۀ نحوۀ کار این سامانه توضیح می‌دهد و هم جزئیات بیشتری از امکانات فورسکور را واکاوی خواهیم کرد.

ز نیرو بود مرد را راستی

این روزها ورزش‌کردن هم مثل هر حوزه و رشتۀ دیگری رسم و سیاق خودش را پیدا کرده است. دیگر مثل قدیم نیست که صبح به صبح بروی توی حیاط و رادیو را روشن کنی و با نوای عباس شیرخدا، میل و دمبلی بالا و پایین کنی و چرخی بزنی. امروز دیگر دوره فیتنس و زیبایی و تناسب‌اندام است و هرکسی متناسب وزن و وضعیت بدنی‌اش ممکن است به نوع خاصی از حرکات ورزشی احتیاج داشته باشد. بسیاری از افراد برای داشتن یک برنامه ورزشی سالم، دست به دامان یوتیوب و سایر بسترهای اجتماعی اینترنتی می‌شوند. هستند ورزشکاران و متخصصانی که در شبکه‌های اجتماعی محتوای آموزشی تولید می‌کنند و به‌رایگان یا با پرداخت اندک هزینه‌ای آن را در اختیار عموم قرار می‌دهند. در این مورد خاص هم متأسفانه تا به اینجا سر ما بی‌کلاه مانده است؛ چه، عمدتاً توضیحاتی که در این قبیل محتواها ارائه می‌شود همگی مبتنی بر تصویر است و ما نمی‌توانیم آن‌طور که باید از آن‌ها استفاده کنیم. به‌تازگی اما انگار یک نفر در صدد پرکردن این خلأ بسیار بزرگ برآمده است.

«تایلِر مِرِن»[6] نام گل‌بالیستی است که عضو تیم ملی گل‌بال آمریکا بوده و در چهار پارالمپیک هم برای این تیم به زمین رفته است. او که تحصیلاتش را در رشته تربیت‌بدنی در دانشگاه میشیگان به پایان رسانده، اقدام به طراحی اپلیکیشنی جامع برای آموزش تمرینات فیتنس به نابینایان کرده است. او در پادکست «بلایندَبیلیتیز[7]» درباره اپلیکیشن «ری‌ویژن فیتنس»[8] توضیحات مبسوطی ارائه کرده است.

اپلیکیشنی که تالر ساخته از چند بخش تشکیل شده است که مهم‌ترین‌هایش یک کلاس درس است که حرکت‌های ورزشی و اصول بیومکانیک و آناتومی و فیزیولوژی را به کاربران نابینا می‌آموزد. او اعتقاد دارد کسی که می‌خواهد نتیجه مطلوبی از ورزش‌کردنش بگیرد، باید حتماً با این اصول آشنا باشد. او همچنین یک بخش را هم با نام «برنامه فیتنس» تعبیه کرده که کاربران بسته به اینکه می‌خواهند وزنشان را کم یا اضافه کنند، یک پلن یا برنامه تمرینی انتخاب می‌کنند. سپس اپلیکیشن، مزایا و زوایای پلن انتخابی‌شان را تشریح می‌کند و بعد هم توضیحات و آموزش‌ها را در اختیار کاربران می‌گذارد.

تمامی توضیحات و آموزش‌های این اپ، صوتی و با صدای تایلر است. او در طول یادگیری و انجام حرکات ورزشی، قدم‌به‌قدم همراه کاربران خواهد بود. تایلر بیش از دو سال و نیم برای پژوهش و تهیه و ضبط صداها و طراحی و پیاده‌سازی این اپلیکیشن زمان گذاشته است. جالب اینجا است که صفر تا صد طراحی این اپ را هم خود به‌تنهایی انجام داده است. کاربران می‌توانند توضیحات صوتی تایلر را به دلخواهشان، با یا بدون موسیقی پس‌زمینه بشنوند؛ همچنین رنگ‌بندی و انتخاب شکل دکمه‌ها هم به‌گونه‌ای انجام شده که کاربران کم‌بینا هم بتوانند به‌آسانی از ری‌ویژن فیتنس استفاده کنند. تایلر معتقد است دامنه کاربرانش فقط به نابینایان محدود نمی‌شود و بسیاری از کاربران بینا هم دوست دارند با یک راهنمای صوتی و بدون نیاز به نگاه‌کردن به صفحه‌نمایش، ورزش کنند.

اپلیکیشن ری‌ویژن فیتنس برای سیستم‌عامل‌های اندروید و آی‌او‌اس در دسترس است و افزون بر این امکانی هم فراهم شده که کاربران، در صورت نیاز بتوانند از نسخه وب هم استفاده کنند. امکانات این اپ در دو هفته نخست رایگان است و بعد از آن کاربران می‌توانند ماهانه با پرداخت شش دلار از آموزش‌های تایلر بهره بگیرند. او وعده داده که همچنان به توسعه اپلیکیشنش ادامه بدهد و بخش‌های تازه‌ای هم به آن بیفزاید. نمونه صدای تایلر و چگونگی ارائه آموزش‌ها را در نسخه صوتی پیشخوان خواهید شنید.

هوای تازه در ساحت خط بریل

آیا بریل یک خط مستقل است یا این خط را صرفاً باید نوعی بازنمایی برای خط بینایی به‌حساب آورد؟ نقش علوم‌شناختی در آموزش بریل کدام است؟ آیا از نظر شناختی، تفاوتی میان بریل خوان‌هایی که سواد را از ابتدا به کمک بریل آموخته‌اند و آن دسته از افراد دیر نابینایی که پیش از نابینایی توانایی خواندن و نوشتن به بینایی داشته‌اند وجود دارد؟ چه فرایندی رخ می‌دهد که افراد دیر نابینا عمدتاً از نظر سرعت و دقت در خواندن بریل، نسبت به نابینایان مادرزاد کندتر هستند؟ پاسخ این سؤالات را می‌توان در گفت‌وگویی که پادکست «اِف اِس کست»[9] با دکتر «رابرت اِنگِلبرِتسون»[10]، زبان‌شناس نابینا و استاد دانشگاه رایس آمریکا انجام داده پیدا کرد. او در این گفت‌وگو ضمن ارائه یک تعریف کلی از علم زبان‌شناسی و چگونگی گرایش خودش به این شاخۀ علمی، نخست درباره یکی از مهم‌ترین چالش‌های نابینایان علاقه‌مند به زبان‌شناسی یعنی خواندن و نوشتن علائم الفبای بین‌المللی آوانگاری (IPA) به‌شکل بریل توضیح می‌دهد و دستاوردهایی را که از سال‌های آغازین قرن بیستم تابه‌حال دراین‌خصوص وجود داشته مرور می‌کند. رفع این چالش به نابینایان کمک می‌کند بتوانند آواهای موجود در تمام زبان‌ها و لهجه‌ها را بخوانند و بنویسند. آشنایی با این علائم البته به حال کسانی که در هنرهایی نظیر بازیگری یا آواز فعالیت دارند هم مفید خواهد بود. در نسخۀ صوتی پیشخوان به جواب سؤالات بالا و چگونگی دسترسی به علائم بریل آی‌پی‌ای، به‌تفصیل پرداخته شده است.

یکی دیگر از بخش‌هایی که در نسخۀ صوتی پیشخوان به آن پرداخته شده، معرفی جهانگرد نابینا – ناشنوایی است که تاکنون به‌تنهایی به بیش از صد کشور دنیا سفر کرده و خاطراتش را در قالب چند فیلم مستند و کتاب در اختیار عموم قرار داده است. او همچنین وبگاهی را هم به‌منظور انتشار روزنوشته‌هایش به راه انداخته است. این جهانگرد نابینا در حال حاضر در پاکستان به سر می‌برد و در نسخۀ صوتی پیشخوان، آخرین یادداشت‌های او از سفرش به پاکستان را مرور خواهیم کرد. همچنین اتفاق جالبی هم درست چهار روز پیش در دنیای نابینایی رقم خورده و آن هم کنسرت خیریه آنلاینی است که عده‌ای از موسیقی‌دان‌ها و نوازندگان و خوانندگان نابینا در حمایت از هم‌نوعانشان در اوکراین آن را برگزار کردند. اغلب کمپانی‌ها و سمن‌های شناخته شده نابینایان در آمریکا و اروپا حامی این رویداد بودند و بسیاری از نام‌های آشنا هم به اجرای برنامه پرداختند. شنوندگان هم با پرداخت مبالغی در قالب همت عالی، با مردم و به‌خصوص نابینایان اوکراینی و آن‌ها که احتمالاً در پی جنگ خانمان‌سوز جاری نابینا خواهند شد، ابراز همدردی کردند. این برنامه، تقریباً از اغلب رادیوهای اینترنتی ویژۀ نابینایان در دنیا به‌شکل زنده پخش شد.

[1] Sam Seavey

[2] The Blind Life

[3] Mitchell

[4] Forscore

[5] AirTurn Duo 200

[6] Tyler Merren

[7] Blindabilities

[8] ReVision Fitness

[9] FSCast

[10] Dr. Robert Englebretson