برخورد با دورهمی دوستانه معلولان تا تصاحب امکانات آنها از سوی مسئولان
امیر سرمدی: مدیر مسئول
این روزها تصاویر حیرت‌انگیزی در فضای مجازی دست‌به‌دست می‌شود که از افزایش مداخلات پلیس در بسیاری از امور زندگی شهروندان حکایت دارد؛ حیرتی که حاوی این پرسش است: آیا دستور از بالاست و حاکمیت برای برقراری امنیت در جامعه تا این اندازه باید مداخله کند یا برخی افراد خود چنین آتش‌به‌اختیار بر طبل مداخله در امور روزمره مردم می‌کوبند و عرصه را برای زندگی شهروندان تنگ‌تر کرده‌اند.
اشاره مشخص بالا، ویدیویی است که نشان می‌دهد مأمور نیروی انتظامی حتی دورهمی گروهی از افراد دارای معلولیت را هم تحمل نمی‌کند؛ افرادی که به دلیل شرایط سخت جسمانی و عدم دسترس‌پذیری مبلمان شهری، بعضاً مدت‌ها پا از خانه بیرون نمی‌گذارند. ویدئوی مورد اشاره مربوط به دورهمی گروهی از افراد دارای معلولیت جسمی و حرکتی و ناشنوا به همراه خانواده‌های‌شان است که روز جمعه پانزدهم اردیبهشت در پارک قائم واقع در منطقه یافت‌آباد شهر تهران، به قصد تفرج و شادی دور هم گرد آمده‌اند. اما این دورهمی دوستانه که با حضور حدود 200 نفر از افراد دارای معلولیت در حال برگزاری است، چندان دوام نمی‌یابد. یک درجه‌دار نیروی انتظامی با حضور در جمع پس از طرح این سؤال که «مجوزی دارید یا نه؟» با فریاد «جمع کنید و بروید»، افراد حاضر و ما تماشا‌کنندگان ویدئو را شگفت‌زده می‌کند. این دستور پلیس البته با اعتراض حاضرین روبه‌رو می‌شود. زنی که به‌نظر می‌رسد فرزند معلولش را در این دورهمی همراهی می‌کند، به اعتراض می‌گوید: «برای بچه‌های ما که کاری نمی‌کنید، حالا هم که کسی می‌خواهد برایشان کاری کند، شما نمی‌گذارید!» این زن همچنین ادامه می‌دهد فرزندش مدت‌هاست در خانه بوده و حال که بیرون آمده با چنین برخوردی مواجه شده است. مأمور که ظاهراً سرهنگ نیروی انتظامی است و گوشش به این حرف‌ها بدهکار نیست، در مواجهه با اعتراض معلولان، به ظاهر در تماسی خواهان حضور نیرو‌های امنیتی می‌شود؛ تماسی که به خشم و اعتراض بیشتر جمع حاضر منجر می‌شود. شخصی از میان جمعیت می‌گوید: «امنیت که جواب نمی‌ده، بگو گارد ویژه هم بیاد، یگان ویژه هم بیاد، بگو ون هم بیارن ما رو بکشن ببرن بهشت زهرا، نزدیک هم هست!» شخص دیگری به کنایه این‌گونه ادامه می‌دهد: «بگو تو پارک جمع شدند دارند اختلاس می‌کنند!» معترض دیگری به گلایه فریاد می‌زند «همه چیز را در این مملکت سیاسی و امنیتی کرده‌اید!»
پس از واکنش تند کاربران با بازنشر گسترده این ویدئو در فضای مجازی و پیگیری کمپین معلولان که برای دوازدهمین بار اقدام به برگزاری دورهمی معلولان در پارک قائم کرده است، شهرداری منطقه 18 قول پیگیری این موضوع و برخورد با خاطیان امر را داده است. ظاهراً به علت همراهی گروه موسیقی در این دورهمی، مأمور نیروی انتظامی به برگزار‌کنندگان این مراسم گفته‌اند باید از قبل مجوزهای لازم برای برگزاری این برنامه را اخذ می‌کردند. این در حالی است که کمپین معلولان یازده برنامه را مشابه دورهمی روز پانزدهم اردیبهشت با همین سبک و سیاق در سال‌های اخیر برگزار کرده بود. حال آیا قوانین در این ارتباط در سال 1402 تغییر کرده‌اند؟ اگر پاسخ مثبت است مصادیق آن در کدام روزنامه رسمی منتشر شده و یا توسط چه مرجعی مصوب شده است. اگر قوانین تغییر نکرده‌اند، مأموران نیروی انتظامی با مجوز کدام نهاد امنیتی مانع برگزاری دورهمی دوستانه معلولان شده‌اند؟ نکته تعجب‌برانگیز آنجاست که مسئولان شهرداری منطقه 18 از شناختن و حضور فرد مورد‌اشاره در ویدئو ابراز بی‌اطلاعی می‌کنند و می‌گویند اقدام ایشان غیر‌قانونی بوده است و اگر کسی هم بخواهد با تجمعات اینچنینی برخورد کند، گشت‌های خود پارک در این زمینه مسئول هستند. حال باید دید آن مأمور از سوی کدام نهاد برای به‌هم‌زدن اندک دلخوشی معلولان معذور بوده است.
به‌هر‌روی، معلولان بیش از هر قشر دیگری نیازمند حضور فعال در جامعه هستند. این حضور همه شئون زندگی معلولان را شامل می‌شود؛ از حضور فعال در اجتماع گرفته تا فعالیت‌های فرهنگی، هنری، تفریحی و ورزشی. اما چرا حضور معلولان در جامعه کمرنگ است و ظهور و بروز ندارد؟ در چهار دهۀ گذشته مسئولان جمهوری اسلامی ایران عزم و اراده‌ای برای حضور فعال افراد دارای معلولیت در جامعه نداشته‌اند؛ به‌همین‌دلیل امکانات لازم در راستای تحقق این امر را نیز توسعه نداده‌اند. به‌همین‌خاطر است که پس از گذشت 45 سال از پیروزی انقلاب اسلامی، علی‌رغم شعارهای فراوان در راستای حمایت از اقشار کم‌برخوردار، نه مبلمان شهری برای تردد آسان معلولان در سطح شهرها به میزان کافی دسترس‌پذیر شده است و نه مراکز اقامتی، بوم‌گردی، گردشگری و سیاحتی برای سفر کردن آنها مناسب‌سازی شده است.
تصاحب داشته‌های اندک معلولان از سوی مسئولان
بی‌توجهی مسئولان نسبت به افراد دارای معلولیت تنها به زیرساخت‌های مبلمان شهری، عدم اجرای قوانین بالادستی، عدم پرداخت مستمری در شأن این قشر، فراهم نکردن مسکن، عدم ایجاد اشتغال و ندادن تجهیزات توانبخشی موردنیاز به آنها خلاصه نمی‌شود؛ بلکه حتی مالکیت همین امکانات محدود و داشته‌های اندک جامعه معلولان خاصه نابینایان نیز یکی پس از دیگری از آنها سلب می‌شود. پس از تعطیلی ابابصیر و هفت‌تیر در اصفهان، تعطیلی مرکز شهید جلیلیان مشهد، نیمه‌تعطیلی مرکز خزانه و رودکی در تهران و گرفتن سالن ورزش نابینایان از هیئت نابینایان همدان، این بار نوبت به بزرگترین ورزشگاه تخصصی ویژه نابینایان در تهران رسیده است. مجموعه فرهنگی‌ورزشی شهید هرندی که بالغ بر 25 هزار مترمربع مساحت دارد و تمامی امکانات تخصصی ورزش نابینایان را داراست، طبق بیست سال اخیر طی تفاهم‌نامه‌ای در اختیار هیئت ورزش نابینایان استان تهران قرار داشت. حال امکانات فراوان این مجموعه باعث شده چشم طمع مسئولان به دنبال آن باشد. ابتدا با یک کودتا در اردیبهشت‌ماه سال گذشته دکتر سید کاظم شمس را از ریاست هیئت ورزش نابینایان تهران برکنار کردند و سپس این مجموعه به دست فدراسیون نابینایان و با سرپرستی اداره‌کل ورزش و جوانان استان تهران افتاد. درآمد استخر، زمین چمن، سالن ورزش‌های رزمی، سالن فوتسال، هتل و… که همگی باید در اختیار نابینایان و توسعه ورزش همگانی و قهرمانی این قشر قرار می‌گرفت، آنقدر به آقایان مزه کرد که مجموعه هرندی را در شمول ماده 88 قرار دادند. این ماده ناظر بر آن است که اماکن ورزشی باید به مزایده گذاشته شوند و بخش‌های مختلف هر مجموعه در مزایده، به بالاترین قیمت واگذار شوند. البته طبق قوانین مربوطه 10 درصد از درآمد حاصله نصیب اداره‌کل ورزش و جوانان استان‌ها می‌شود و 90 درصد از درآمد آن مجموعه نیز باید صرف هزینه‌های آن مرکز شود. برای مثال، 90 درصد از درآمد حاصله از مجموعه ورزشی شهید هرندی، در نهایت باید به هیئت ورزش نابینایان استان تهران تعلق گیرد اما تجربه دو‌سه‌ماهه گذشته نشان می‌دهد دست نابینایان از این درآمد سرشار کوتاه خواهد ماند. در‌حالی‌که قرار بود در سال گذشته پس از شش ماه، سرپرستی فدراسیون نابینایان اقدام به برگزاری مجمع انتخاباتی برای هیئت تهران کند، پس از گذشت یک سال این مجموعه همچنان با سرپرستی اداره‌کل ورزش و جوانان اداره می‌شود. وقتی رئیس اسبق هیئت تهران با رئیس فعلی فدراسیون نابینایان نتوانستند اختلافات و مسائل فی‌مابین را حل کنند، این مجموعه ارزشمند به چنگ اداره‌کل ورزش و جوانان استان تهران افتاد و جامعه نابینایان متحمل خسران بزرگی شده است. مجال این یادداشت، اجازه پرداختن به سایر داشته‌های جامعه نابینایان و چگونگی از‌دست‌رفتن آنها را نمی‌دهد و در فرصت دیگری به واکاوی آنها خواهیم پرداخت. مخلص کلام آنکه، مسئولان امر در دهه‌های اخیر، نه‌تنها ارزش افزوده جدیدی را به داشته‌های جامعه معلولان و نابینایان اضافه نکرده‌اند؛ بلکه همان امکانات قبلی، یا مستهلک شده است یا به بخش خصوصی واگذار شده و یا با یک مدیریت ناکارامد عملاً برای استفاده بهینه افراد دارای معلولیت به کار گرفته نمی‌شوند. چرایی رسیدن به این نقطه در این مقطع از تاریخ، علل و عوامل متعددی دارد که یکی از آنها عدم مطالبه‌گری به‌موقع و به‌هنگام جامعه معلولان است. به‌ویژه در حوزه آسیب‌دیدگان بینایی که عمده سازمان‌های مردم‌نهاد آنها واکنش چندانی به اتفاقات مهم پیرامون خود نشان نمی‌دهند و به یک بی‌تفاوتی مزمن دچار شده‌اند. ریشه‌یابی این مهم نیز بماند برای فرصتی دیگر که به تفصیل به آن خواهیم پرداخت.
