پیشخوان: مروری بر پادکست‌ها و نشریه‌های انگلیسی‌زبان ویژۀ افراد با آسیب بینایی
امید هاشمی: سردبیر
نخستین شمارۀ پیشخوان در سال سوم نسل مانا را با بریل آغاز خواهیم کرد؛ و چه شروعی مناسب‌تر از این مخلوق دوست‌داشتنی بشر! روز جهانی بریل را به‌تازگی پشت سر گذاشته‌ایم. به همین بهانه، در دنیا گشتی خواهیم زد و از ویژه‌برنامه‌ها و رویداد‌هایی که به مناسبت بریل برگزار شده است، گزارشی خواهیم داد. در ادامه، به سراغ دوربین‌های عکاسی و فیلم‌برداری مناسب برای استفادۀ نابینایان خواهیم رفت و یک رویداد موسیقایی ویژۀ نابینایان را بررسی خواهیم کرد و به این بهانه، مروری خواهیم داشت به فعالیت‌های برخی مراکز تخصصی آموزش موسیقی به نابینایان در کشور ایالات‌متحدۀ آمریکا.
یک جهان آگاهی زیر انگشتان نابینایان
از سالروز تولد لویی بریل عزیز ما، تنها کمی بیش از دو هفته گذشته است؛ مردی که ۲۱۵ سال پیش در فرانسه به دنیا آمد و گرچه کوتاه زیست، اما در همان حیات کوتاه، یادگاری چنان گران‌سنگ از خود به‌جای گذاشت که هنوز هم با گذشت دو قرن، کاخ بلندی که بنا نهاد، بی‌گزند باد و باران، برجا ایستاده و مأمن نابینایانی است که قدم در جادۀ علم‌آموزی می‌گذارند. چهارم و ششم ژانویه، برای نابینایان دنیا روز‌هایی بااهمیت هستند؛ اولی روز تولد لویی بریل است و دیگری روز مرگ او. پنج‌سالی می‌شود که سازمان ملل، روز تولدش را به‌عنوان «روز جهانی آگاهی‌بخشی در خصوص بریل» به تقویم دنیا اضافه کرده است و هرساله رویداد‌های مرتبط با دسترسی نابینایان به بریل به همین مناسبت در کشور‌های مختلف برگزار می‌شود.
امسال در کشور ما خبری از این قبیل رویداد‌ها نبود و به‌جز یکی‌دو خبرگزاری، جایی نامی از لویی عزیز ما برده نشد. در نبود رویداد‌های داخلی، شاید بد نباشد سری به آن‌سوی مرز بزنیم و ببینیم چشم‌رنگی‌های هم‌نژاد لویی تولدش را چطور گرامی داشته‌اند.
استیوی واندِر،[1] خواننده و آهنگساز نابغۀ آمریکایی، یکی از کسانی است که از دل و جان برای ترویج بریل و هر آنچه به تسهیل زندگی نابینایان کمک می‌کند مایه می‌گذارد. وبگاه سازمان ملل به مناسبت روز جهانی بریل، سری به بایگانی خود زده و تکه‌ای از سخنرانی استیوی واندر را که در سال ۲۰۱۶ به مناسبت دهمین سال تصویب کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت در محل این سازمان ایراد کرده، بازنشر کرده است. او که در سال ۲۰۰۹ به‌عنوان «سفیر صلح سازمان ملل» با تمرکز بر امور معلولین انتخاب شده، در این سخنرانی، بر حق دسترسی برابر نابینایان به منابع مطالعاتی تأکید و به این نکته اشاره می‌کند که در حال حاضر نابینایان در کشور‌های پیشرفته فقط به 5درصد از منابع مطالعاتی عمومی دسترسی دارند و این عدد در کشور‌های درحال‌توسعه، حتی از این هم کمتر است. او اجرای معاهدۀ مراکش را راه‌حل مناسبی برای رفع این فقر و فاقه می‌داند و می‌گوید تا اجرای تمام و کمال این معاهده از پا نخواهد نشست. استیوی واندر ازجمله نابینایانی است که هیچ فرصتی را برای آشنا کردن جهانیان با نیاز‌های نابینایان از دست نمی‌دهد. او با طبع طنزی که دارد، حتی صحنۀ جایزۀ گِرَمی را هم به مکانی برای تبلیغ بریل تبدیل کرده است.
جایزۀ گرمی معادل اسکار در موسیقی است و بزرگ‌ترین صحنۀ موسیقایی دنیا محسوب می‌شود. واندر از این صحنه برای جلب‌توجه میلیون‌ها تماشاچیِ این رویداد نسبت به اهمیت خط بریل برای نابینایان استفاده کرده است. اگر شنوندۀ نسخۀ صوتی پیشخوان باشید، می‌توانید شرح ماجرا و اسناد صوتی مربوط به این اتفاق را بشنوید؛ افزون بر این از یک وکیل نابینا خواسته‌ایم راجع‌به معاهدۀ مراکش و الزاماتش برایمان توضیح دهد و برایمان بگوید که ما را چه می‌شود که علی‌رغم اینکه جمهوری اسلامی یکی از امضاکنندگان این معاهده است، مفادش در ایران اجرا نمی‌شود؟! به این بهانه، یکی از ترانه‌های محبوب استیوی واندر را هم خواهیم شنید.
شاید بد نباشد سری هم به مقصد این روز‌های بسیاری از ایرانیان، یعنی کشور کانادا بزنیم و از حال و هوای روز جهانی بریل در این کشور بیشتر بدانیم. «مؤسسه ملی نابینایان کانادا»[2] در زمینۀ فعالیت‌های رسانه‌ای عملکردی کاملاً حرفه‌ای دارد؛ تا جایی که یک شبکۀ رادیویی،تلویزیونی و اینترنتی با عنوان «اِی اِم آی»[3] را راه‌اندازی کرده است تا انواع برنامه‌های مورد نیاز نابینایان را تولید کند. دو نفر از برنامه‌ساز‌های کارکشتۀ این شبکه به مناسبت روز بریل، برنامۀ زندۀ دو ساعته‌ای را روی آنتن بردند و در طول برنامه با چندین نابینا از کشور‌های انگلیسی‌زبان، صحبت و زوایای مختلف دسترسی نابینایان به بریل را بررسی کردند. موضوع‌هایی چون چگونگی آموزش بریل، نقش فناوری‌ها در دسترسی به محتوای بریل و منابع اینترنتی آموزش بریل، ازجمله بخش‌های این برنامۀ مفصل بود. معرفی یک صفحه‌کلید با قابلیت تایپ بریل هم از دیگر بخش‌های برنامه بود؛ صفحه‌کلیدی که به گوشی اندروید یا آیفون متصل می‌شود و کار با گوشی را برای نابینایان تسهیل می‌کند. یکی دیگر از بخش‌های جذاب برنامه، ترانه‌ای بود که جمعی از نابینایان آن را به‌صورت مجازی و در بستر نرم‌افزار زوم اجرا و ضبط کرده بودند. شما می‌توانید این ترانۀ فرح‌انگیز را که با مضمون اثرات بریل در زندگی نابینایان تولید شده است، در نسخۀ صوتی پیشخوان بشنوید.
دنیای بی‌مرز صفحه‌خوان‌ها: این بار دوربین دیجیتال
د
امنۀ پشتیبانی صفحه‌خوان‌ها حالا دیگر از گوشی و رایانه فراتر رفته است و سایر ابزار‌های رایج را هم در بر می‌گیرد. سونی یکی از شرکت‌هایی است که تلاش می‌کند در بیشتر محصولات دیجیتالی‌اش امکان استفاده از صفحه‌خوان‌ها را در اختیار کاربران نابینا قرار دهد. بعد از تلویزیون‌های هوشمند سونی، این بار نوبت به دوربین‌های دیجیتال این شرکت رسیده است که با افزودن یک صفحه‌خوان، قفل ورود نابینایان به دنیای عکاسی و فیلم‌برداری هم شکسته شود.
دربارۀ دوربین‌های سری آلفای شرکت سونی، قبلاً هم در همین سلسله‌نوشته‌ها چیزکی نوشته بودیم. این بار هم مثل دفعۀ قبل، سَم سیوی، یوتیوبر نابینا، به سراغ نسل تازۀ این دوربین‌ها رفته تا عملکرد صفحه‌خوان را در آنها بررسی کند. به گفتۀ سم، نسخۀ جدید صفحه‌خوان که حالا روی دوربین‌های سری آلفا نصب شده است، در مقایسه با صفحه‌خوان قبلی، به‌مراتب پشتیبانی بهتری را ارائه می‌کند. حالا کاربران امکان تغییر تنظیمات صفحه‌خوان نظیر میزان سرعت یا پرگویی را در اختیار دارند. همچنین صفحه‌خوان حالا می‌تواند بیشتر فهرست امکانات و تنظیمات دوربین را بخواند؛ افزون بر این گزینه‌های موجود در صفحۀ نرم‌افزار پخش‌کنندۀ دوربین مثل پخش، مکث، حرکت به جلو و عقب هم حالا به‌وسیلۀ صفحه‌خوان خوانده می‌شوند؛ به‌علاوه کاربران نابینا حالا به اطلاعات و آمار‌های دقیقی در خصوص لنز دوربین دسترسی دارند که می‌توانند بر مبنای آن تا حدودی ویژگی‌های تصویری را که می‌خواهند ثبت کنند، شخصی‌سازی کنند. در کل هنوز صفحه‌خوان در برخی بخش‌های دوربین ساکت است، اما با تغییراتی که در امکانات آن به وجود آمده است، به‌خصوص کاربران کم‌بینا با سهولت بیشتری قادر خواهند بود از امکانات دوربین‌های سری آلفا استفاده کنند. با من در نسخۀ پیشخوان همراه شوید تا نمونۀ صدای صفحه‌خوان دوربین‌های دیجیتال سونی را بشنوید.
جشنوارۀ جهانی نوازندگی برای نابینایان
بنیاد غیر انتفاعی موسیقی بلّا برای نابینایان[4]، در نیوجرسی آمریکا، از سال ۲۰۱۹ به نابینایان فعال در زمینۀ موسیقی خدمات‌رسانی می‌کند. برگزاری رویداد سالانۀ مسابقۀ نوازندگی، یکی از فعالیت‌های این بنیاد است. این مسابقه در ژانر موسیقی کلاسیک و در سه گروه سنی ۱۰ تا ۱۹، ۲۰ تا ۳۰ و بالای ۳۱ سال برگزار می‌شود و روال کار به این ترتیب است که ابتدا نوازندگان نابینا فیلمی از نوازندگی خود را به‌عنوان قطعۀ ورودی برای این بنیاد ارسال می‌کنند و در ادامه داوران آثار را بررسی و برندگان را اعلام می‌کنند. برندگان این مسابقه، از این شانس برخوردار می‌شوند که ضمن دریافت جایزۀ نقدی و یک بستۀ کامل نرم‌افزار نت‌نویسی دَنسینگ داتس، سفری هم به نیوجرسی داشته باشند و به‌عنوان سولیست ارکستر، در کنار ارکستر سمفونیک بنیاد نوازندگی کنند؛ فرصتی که کمتر ممکن است برای یک نوازندۀ نابینا فراهم باشد. امسال قرار است برندگان این مسابقه، در روز ۲۸ آوریل ۲۰۲۴ برای دریافت جایزه و اجرا در سالن معتبری که به همین منظور در نیوجرسی در نظر گرفته شده است، گرد هم آیند.
حمایت‌های این بنیاد غیر انتفاعی از موسیقی‌دانان نابینا به این رویداد سالانه خلاصه نمی‌شود. این بنیاد بار‌ها در طول این چهارسال فعالیتش، امکان برگزاری کنسرت را برای نوازندگان نابینا از سراسر دنیا فراهم کرده است. گرد‌آوری اطلاعات در خصوص منابع و مراکز آموزش موسیقی به نابینایان نیز از دیگر فعالیت‌های بنیاد بلّا است. در نسخۀ صوتی پیشخوان، با سایر فعالیت‌های بلّا بیشتر آشنا خواهیم شد. از مرکز دیگری هم سراغ خواهیم گرفت که با حمایت مالی «جاش گروبان»، یکی از نامدار‌ترین خوانندگان حال حاضر آمریکایی برای نابینایان علاقه‌مند به موسیقی خدمات‌رسانی می‌کند. «آکادمی موسیقی برای نابینایان» بیش از بیست سال است که در شهر لس‌آنجلس به جوانان و نوجوانان نابینا خدمات آموزشی ارائه می‌کند. این مرکز اخیراً امکان ارائۀ آموزش‌های برخط را هم برای نابینایان آمریکایی در سراسر دنیا فراهم کرده است. دربارۀ جزئیات آموزش‌های برخط این آکادمی بیشتر خواهیم شنید.
شما می‌توانید نسخۀ صوتی پیشخوان را ذیل همین نوشته در وبگاه نسل مانا یا از طریق کانال‌ها و صفحات ما در پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی دریافت کنید.
[1] Stevie Wonder
[2] Canadian National Institute for the Blind (CNIB(
[3] Accessible Media Inc
[4] Bella Music Foundation for the blind
