پیشخوان: مروری بر وبگاه‌ها و پادکست‌های انگلیسی‌زبان ویژۀ افراد با آسیب بینایی
امید هاشمی، سردبیر
در طول بیش از دو سال گذشته، نشد ما دست‌به‌کار گردآوری مطالب پیشخوان بشویم و رد پایی از هوش مصنوعی و کمک‌هایش به تسهیل زندگی نابینایان در مطالب گردآوری‌شده پیدا نشود. این بار هم پیشخوان را با یک اتفاق شگفت‌آور در حوزۀ هوش مصنوعی آغاز خواهیم کرد. در ادامه، گزارشی از یک هم‌اندیشی مرتبط با بیماری دیابت را از نظر خواهیم گذراند و در انتهای این شماره از پیشخوان هم با یک کمدین نابینا آشنا خواهیم شد.
تولید ویدئو‌های توضیح‌دار به کمک هوش مصنوعی
چند سالی می‌شود که پای ویدئو‌های توضیح‌دار و ضبط توصیف صوتی برای ویدئو‌ها برای استفادۀ افراد با آسیب بینایی به ایران هم باز شده است و اغلب نابینایان و کم‌بینایان، با مشقت‌ها و هزینه‌های تولید نسخه توضیح‌دار از ویدئو‌ها، کمابیش، آشنایی دارند. با توجه به رشد فزایندۀ کاربرد هوش مصنوعی، دور از انتظار نیست که این حوزه هم تحت‌تأثیر هوش مصنوعی و قابلیت‌هایش قرار گیرد و فرایند تولید تسهیل شود. اتفاق‌هایی هم، جسته و گریخته، در ابزارهای مختلف در این راستا رقم خورده است و ما قبلاً هم درباره‌اش صحبت کرده بودیم، مثلاً قابلیتی در صفحه‌خوان جاز به وجود آمده است که کاربران عکسی از یک صحنۀ ویدئو را با آن به اشتراک بگذارند و برایش توصیفی دریافت کنند یا اینکه به‌سادگی می‌توان پیوند یک ویدئوی یوتیوب را به جِمینای داد و از او خواست تا توصیفی برایش ارائه دهد، اما آنچه می‌خواهیم درباره‌اش بنویسیم به‌کلی با همۀ اینها تفاوت دارد. «اودیبل سایت»[1] به معنای واقعی ویدئوی توضیح‌دار تولید می‌کند، یعنی خودش می‌تواند صفر تا صد تولید را برای شما انجام دهد.
این پروژه به این دلیل اهمیت دارد که قادر است هزینه‌های تولید نسخۀ توضیح‌دار را تقریباً به صفر برساند و زمان را هم آن‌قدر کاهش دهد که دیگر عامل تعیین‌کننده‌ای به شمار نیاید. سری به وبگاه پرکینز می‌زنیم که خبر عرضۀ چنین فناوری کارآمدی را معرفی کرده است تا اطلاعاتی درباره‌اش به دست آوریم، اما نتیجۀ خاصی در بر ندارد؛ چراکه این وبگاه فقط گزارش داده که چنین امکانی عرضه شده است. سپس به وبگاه پروژه سرک می‌کشیم. آنچه در ادامه می‌خوانید، اطلاعاتی است که از طریق وبگاه پروژۀ اودیبل سایت به دست آورده‌ایم.
روش کار اودیبل بر این قرار است که کاربر ابتدا باید فایل ویدئوی مورد نظرش را در وبگاهی که به همین منظور طراحی شده بارگذاری کند. حجم و کیفیت و زمان هم مهم نیست و کاربر می‌تواند هر ویدئویی را بارگذاری کند. اینجا است که هوش مصنوعی وارد عمل می‌شود و شات به شات و فریم به فریم، ویدئو را تحلیل می‌کند و نتیجه را در سربرگی که به همین منظور در صفحه ایجاد شده است درج می‌کند. از سوی دیگر، متن گفتگو‌های ویدئو را هم پیاده و توضیح‌ها را به متن اضافه می‌کند. پشت این کار این فکر نهفته است که کاربر بتواند توضیح‌ها را بر مبنای متن گفتگو‌ها جابه‌جا کند و در جای درستی قرار دهد.
برای هر بخش از توضیح‌هایی که هوش مصنوعی می‌نویسد، دو دکمه تعریف شده است؛ اولی دکمه‌ای به اسم «توضیحات بیشتر» است که چنانچه کاربر بخشی از توضیح‌های ساخته شده با هوش مصنوعی را ناکافی بداند می‌تواند آن را بفشارد تا هوش مصنوعی اودیبل، جزئیات بیشتری را به توصیفش بیفزاید. دکمۀ دیگر اسمش «افزودن» است که چنانچه کاربر بخواهد توضیحی را به توصیف هوش مصنوعی اضافه کند، می‌تواند از این دکمه مدد بگیرد.
بخش دیگری که برای این ابزار در نظر گرفته شده، قابلیتی برای دریافت خروجی صوتی توضیح است. در اودیبل، ۶۵ صدای انسانی تعبیه شده است که کاربران می‌توانند در سربرگی که به همین منظور طراحی شده، نمونه‌ها را بشنوند و بر مبنای محتوای تصویر و سلیقۀ خودشان یکی را انتخاب کنند تا توضیح‌ها با آن صدا روی فیلم قرار بگیرد. درنهایت هم می‌توانند از ویدئو خروجی بگیرند و کار را تمام کنند.
امکانات اودیبل فقط به این مواردی که گفتیم خلاصه نمی‌شود. اگر به حوزۀ فیلم‌های توضیح‌دار علاقه دارید با من در نسخۀ صوتی پیشخوان همراه شوید. در حال حاضر کاربران می‌توانند هرماه زمان محدودی را به‌رایگان از این قابلیت استفاده کنند. در نسخۀ صوتی، راجع‌به هزینۀ عضویت این وبگاه هم توضیحاتی داده شده است؛ به‌علاوه جالب است بدانید که این قابلیتِ کاربردی نخستین بار در اجلاس موسوم به «اِیتیا»[2] ارائه شده است که هرساله در آمریکا برگزار می‌شود. ایتیا یکی از قدیمی‌ترین و معتبر‌ترین اجلاس‌ها در زمینۀ فناوری‌های کمکی در دنیا است. در نسخۀ صوتی راجع‌به پیشینه و منشأ این اجلاس هم توضیح‌هایی ارائه شده است.
دانش شیرین است
این فقط یک میان‌تیتر معمولی نیست، بلکه عنوان هم‌اندیشی‌ای است که فدراسیون ملی نابینایان آمریکا چند وقت پیش برگزار و حالا گزارشش را در آخرین شماره از بریل مانیتور منتشر کرده است. از این عنوان می‌توان حدس زد که «دیابت» موضوع اصلی این هم‌اندیشی را تشکیل می‌داده است.
دیابت از آن دست موضوع‌هایی است که در زندگی نابینایان بسیار اهمیت دارد؛ چراکه افراد بسیاری هستند که اساساً در اثر دیابت نابینا می‌شوند و نابینایان بسیاری هم هستند که مثل سایر شهروندان، دچار گونه‌های مختلف دیابت می‌شوند. آنچه این میان اهمیت دارد این است که فرد نابینا چطور تبعات این بیماری را مدیریت کند و بتواند نیاز‌های مراقبتی ناشی از دیابت را برطرف کند. این هم‌اندیشی هم به‌منظور اشتراک‌گذاری دانش دراین‌باره تشکیل شده بود. در هم‌اندیشی «دانش شیرین است»، افراد با آسیب بینایی که به دیابت مبتلا بودند، گرد هم آمدند تا از ارائه‌های مختلفی که هر یک به بخشی از زندگی یک فرد مبتلا می‌پرداخت بهره ببرند و دانش و تجربه‌شان دربارۀ این بیماری را باهم به اشتراک بگذارند.
اگر به محتوای سخنرانی‌های ارائه‌شده بپردازیم، بخشی از آنها مسائل پزشکی را در بر می‌گرفت، ازجمله اینکه آخرین پژوهش‌هایی که در زمینۀ دیابت انجام شده کدام‌اند و چه تحول‌هایی در این زمینه به وقوع پیوسته است. دو سخنرانی را هم دو نابینای مبتلا به دیابت انجام دادند و تجربه‌شان از استفاده از تجهیزات پزشکی مرتبط با دیابت را ارائه کردند. آنها به این موضوع پرداختند که اغلب پمپ‌های انسولین موجود در بازار برای نابینایان قابل استفاده نیستند و با توجه به اهمیت نظم در تزریق انسولین، در این شرایط چطور می‌توان به‌عنوان یک نابینا اطمینان حاصل کرد از اینکه انسولین دقیق و منظم به بدن می‌رسد؟ روان‌شناسی دیابت، بحث‌‌های مربوط به مراقبت از کلیه، اهمیت مراقبت از چرخۀ خواب در سلامت مبتلایان به دیابت و بسیاری موضوع‌های دیگر هم در این هم‌اندیشی مطرح شد. با توجه به اهمیت این موضوع، بد ندیدیم جزئیات بیشتری از این هم‌اندیشی را در نسخۀ صوتی پیشخوان هم مطرح کنیم.
تماشای سمت بامزه ماجرا
«جیک دونالدسون»[3] تنها کمدین نابینای دنیا نیست. غیر از او کمدین‌های نابینای دیگری هم در سراسر دنیا مشغول فعالیت‌اند، اما او تنها کمدینی است که در فستیوال فرینج در ادینبروی اسکاتلند روی صحنه خواهد رفت. این فستیوال را بی‌اغراق می‌توان «بزرگ‌ترین دورهمی هنری دنیا» نامید؛ جایی که در طول کمتر از یک ماه، از همۀ اقشار هنرمندان در ادینبرو جمع می‌شوند و به اجرای برنامه می‌پردازند و بیش از سه میلیون نفر از اجراهای آنها بازدید می‌کنند. امسال هم حدود شصت‌هزار اجرا از تئاتر و موسیقی گرفته تا نمایش
و سایر هنرها در معرض دید سه میلیون بازدیدکننده قرار خواهد گرفت. جیک هم قرار است در طول این چهار هفته، اجراهایی در زمینۀ استند‌آپ‌کمدی تجربه کند.
جیک دربارۀ بینایی‌اش می‌گوید: «من خودم را نیمه‌بینا یا نیمه‌نابینا می‌دانم. بستگی دارد از کدام سمت به قضیه نگاه کنید!» او سی‌ساله و اهل نیوکاسل انگلستان است و می‌خواهد در طول این اجراها راجع‌به باورهای غلطی که دربارۀ نابینایی وجود دارد شوخی کند تا شاید بتواند تصورات اشتباه مخاطبانش را اصلاح کند. این اولین بار نیست که جیک صحنه‌های بزرگ را تجربه می‌کند. او در سال ۲۰۲۲ هم یک تور سراسری در انگلستان برگزار کرده که بسیار موفقیت‌آمیز بوده است و همین حالا هم فیلم‌های اجرایش در آمازون پرایم به فروش می‌رسد.
جیک از نوجوانی به کمدی علاقه داشته و در زمانی که هم‌سن و سال‌هایش پول‌هایشان را برای لباس و تفریح هزینه می‌کردند، او ترجیح می‌داده است که به سالن‌های اجرای کمدی برود. جیک در دانشگاه کمدی را جدی‌تر دنبال می‌کند و سر‌انجام هم به‌عنوان یک کمدین جایگاه خود را تثبیت می‌کند. دربارۀ این کمدین نابینا در وبگاه سازمان ملی سلطنتی نابینایان بریتانیا مطلبی منتشر شده و جزئیاتی از اجراهایش و نوع نگاهش به اجرا در این خبر بازگو شده است. اگر شنوندۀ نسخۀ صوتی پیشخوان باشید، این جزئیات را با شما در میان خواهیم گذاشت. همچنین در نسخۀ صوتی پیشخوان، مطالب دیگری را هم در خصوص مسائل روز نابینایان در دنیا خواهید شنید که از حوصلۀ این نوشته خارج است. شما برای شنیدن نسخۀ صوتی پیشخوان می‌توانید به وبگاه نسل مانا یا کانال‌ها و صفحه‌های این ماه‌نامه در شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها مراجعه کنید.
[1]. Audible Sight
[2] ATIA
[3] Jake Donaldson
