پیشخوان: مروری بر نشریات و پادکست‌های انگلیسی‌زبان ویژه افراد با آسیب بینایی
امید هاشمی: سردبیر
در این شماره ابتدا با یک نویسنده و کنشگر قدیمی در حوزۀ افراد با آسیب بینایی آشنا خواهیم شد. سپس به سراغ صفحه‌خوان محبوب جاز خواهیم رفت که امکانی تازه و کاربردی را در اختیار کاربران نسخۀ آینده‌اش گذاشته است و در پایان هم دو فناوری تازه را بررسی خواهیم کرد که به نابینایان در خرید کردن و مدیریت مایحتاج منزل کمک می‌کند.
دسترس‌پذیری در نوک انگشتان شماست
جملۀ بالا، در پیشانی صفحۀ اصلی وبگاه شخصی خانم «جودی دیکسن»[1] حک شده است. او که در نهمین روز از تولدش نابینا تشخیص داده شده، از قدیمی‌های کنشگری در حوزۀ آموزش به نابینایان در ایالات‌متحده است. جودی تقریباً چهل سال است که در زمینۀ آموزش بریل، جهت‌یابی و حرکت و فناوری‌های جدید به افراد با آسیب بینایی فعالیت می‌کند. او از کنشگران قدیمی در زمینۀ دسترسی‌پذیری اینترنت برای نابینایان هم محسوب می‌شود. جودی ازجمله معدود نابینایانی است که در آغازین روز‌های انفجار اینترنت، لزوم دسترسی نابینایان به این امکان را به‌درستی تشخیص داد و برای این کار تلاش‌های فراوانی هم انجام داد.
بهانۀ ما برای گفتن از جودی دیکسن، حضور او در یکی از آخرین شماره‌های پادکست هفتگی «آیز آن ساکسِس»[2] است. دامنۀ فعالیت‌های جودی آن‌قدر گسترده است که این، هفتمین باری است که پیت و نانسی او را برای حضور در پادکست نیم‌ساعته‌شان انتخاب می‌کنند. آنها این بار او را دعوت کرده‌اند تا دربارۀ آخرین کتابی که منتشر کرده است گفتگو کنند. جودی دربارۀ موضوع‌های گوناگون مرتبط با مسائل نابینایان کتاب می‌نویسد و تابه‌حال هفده کتاب با این موضوع‌ها منتشر کرده است. او اخیراً دو کتاب در مورد چگونگی استفاده از مایکروسافت ورد و پاورپوینت منتشر کرده است. شاید بگویید انتشار راهنمای استفاده از ورد و پاورپوینت برای کاربران نابینا، اتفاق ویژه‌ای به حساب نمی‌آید، اما رویکرد جودی به این موضوع کمی با بقیه فرق می‌کند. او دربارۀ تفاوت کتاب‌هایش با بقیۀ کتاب‌های موجود، به‌طور مفصل برای شنوندگان این پادکست توضیح می‌دهد.
جودی معتقد است کتاب‌هایی که تابه‌حال منتشر شده است، همگی جنبه‌های فنی ورد را مورد‌نظر قرار داده‌اند؛ این در حالی است که اهمیت جلوه‌های دیداری هم کم از ابعاد فنی نیست. او در این باره این‌طور توضیح می‌دهد که وقتی یک فرد نابینا در فضایی کار و زندگی می‌کند که با افراد غیر نابینا تعامل و همکاری دارد، فایل‌های مکتوبی که در اختیار سایرین می‌گذارد، یکی از مهم‌ترین ابزار‌های تعامل او با سایرین محسوب می‌شود. کاربر بینا وقتی یک پروندۀ ورد را باز می‌کند، ناخودآگاه اولین چیزی که به آن توجه می‌کند، وضع ظاهری آن فایل است. پس از این او شروع به خواندن محتوای فایل می‌کند. وضع ظاهری فایل می‌تواند در ذهن سایرین نسبت به ما و محتوایی که نوشته‌ایم، پیش‌داوری ایجاد کند؛ بنابراین ما باید به‌درستی جلوه‌های دیداری را بشناسیم و مفهوم و معنای هرکدام از اصطلاحات را بدانیم تا بتوانیم بدون نیاز به مراجعه به دیگران، بر مبنای متنی که می‌نویسیم و شخصی که قرار است متن را بخواند، جلوه‌های بصری را روی نوشته‌مان اِعمال کنیم. او توضیح می‌دهد که مثلاً بسیاری از منابع آموزشی ویژۀ نابینایان، به مخاطب می‌آموزند که چطور باید فونت مورد‌نظرشان را انتخاب و اندازه را تنظیم کنند، اما هیچ‌گاه توضیح نمی‌دهند که تفاوت بین فونت‌ها از چه چیزی ناشی می‌شود و برای مثال فرق بین یک فونت سنتی با فونت مدرن در چیست.
پاورپوینت، دیگر سوژه‌ای است که جودی آن را دستمایۀ تألیف و تدوین کتاب کرده است. او خود ازجمله نابینایانی است که عادت داشته مطالبی را که می‌خواهد در قالب اسلاید نمایش دهد، به شکل ورد در اختیار همکاران بینا بگذارد و از آنها بخواهد تا آنها را وارد پاورپوینت کنند، اما حالا خودش کتابی نوشته است که به نابینایان آموزش می‌دهد چطور باید از جلوه‌های پاورپوینت استفاده کنند تا اسلاید‌هایشان چشم‌نواز‌تر باشد. او در این باره هم آموزش می‌دهد که کجا باید از جلوه‌های بصری بیشتری استفاده کرد و در چه شرایطی کمتر باید به سراغ این جلوه‌ها رفت. او توضیح می‌دهد که تفاوت در رنگ‌بندی اسلاید‌ها چه کمکی به تعمیق یادگیری و جلب‌توجه مخاطب می‌کند. خلاصه از این دست موضوع‌ها در کتاب قدرت پاورپوینت[3] فراوان یافت می‌شود.
جودی غیر از همۀ اینها، ورزشکاری حرفه‌ای و گنجینه‌دار نیز هست. او دو گنجینه را در خانه‌اش نگهداری می‌کند؛ یکی گنجینه‌ای از انواع لوح و قلم و سایر ادوات نوشتن بریل و دیگری ماکت‌هایی از ساختمان‌ها یا افراد معروف سراسر جهان. در نسخۀ صوتی پیشخوان راجع‌به افتخارات ورزشی جودی و انجمنی که او سالیان سال است در هیئت‌مدیره‌اش عضویت دارد و به نابینایان اسکی کردن می‌آموزد خواهیم گفت و به‌علاوه به سراغ گنجینه‌اش هم خواهیم رفت و توضیح خواهیم داد که او چه جور لوح و قلم‌هایی از کدام کشور‌های دنیا در این گنجینه نگهداری می‌کند.
مدیریت دوربین در رایانه به کمک یک قابلیت خلاقانه در جاز
قرنطینه‌های کرونایی به ما آموختند که می‌توان کار‌ها را به شکل برخط هم پیش برد. می‌توان در خانه نشست و به‌جای صرف وقت و هزینه برای شرکت در یک جلسۀ حضوری، جلسه‌ای برخط را با بهترین امکانات برگزار کرد. دو سال قرنطینۀ خانگی باعث شد پیشرفت‌های چشمگیری در زمینۀ امکانات برگزاری جلسات برخط به وجود آید، البته در این میان، ما نابینایان با چالش‌های جدی رو‌به‌رو بودیم و هستیم. یکی از مشکلاتی که تا به امروز حل نشده است، اما به‌زودی به مدد یک قابلیت تازه در صفحه‌خوان جاز[4] حل خواهد شد، مدیریت وِبکَم یا دوربین رایانه‌مان است. اغلبمان به‌خاطر اینکه نمی‌توانیم دوربین رایانه را مدیریت کنیم، ترجیح می‌دهیم حضوری صرفاً صوتی در جلسات داشته باشیم، اما حالا جاز قرار است در نسخۀ ۲۰۲۴ امکان مدیریت دوربین رایانه را در اختیار ما بگذارد.
برِت لویس[5] در آخرین شماره از پادکست «اف‌اس‌کَست»[6] توضیح می‌دهد که کاربران می‌توانند در نسخۀ ۲۰۲۴ اطلاعات ارزشمندی دربارۀ آنچه دوربین لپ‌تاپ در حال مخابره به جلسه برخط است، دریافت کنند؛ به‌عنوان‌مثال ما می‌توانیم بفهمیم که صورتمان در کجای تصویر قرار دارد؛ مرکز یا چپ و راست. همچنین میزان نور محیط هم به ما اطلاع داده می‌شود. افزون بر این، صفحه‌خوان می‌تواند ما را راهنمایی کند که سر یا تنمان را به کدام سمت حرکت دهیم تا در زاویۀ درستی قرار بگیریم. حتی این امکان هم در نظر گرفته شده است که به‌محض خروج کاربر از کادرِ صحیح، هشداری برای او پخش شود و صفحه‌خوان او را راهنمایی کند تا به کادر درست برگردد.
یکی دیگر از مشکلات نابینایان در حضور‌های تصویری این است که نمی‌دانند دوربین در حال حاضر غیر از خودشان، چه چیز‌های دیگری را برای حاضران در جلسۀ برخط مخابره می‌کند. این نگرانی همیشه وجود دارد که نکند چیزی در پس‌زمینه باشد که نمایشش در جلسۀ برخط به صلاح نیست. به این منظور هم امکانی در نظر گرفته شده که صفحه‌خوان، گزارشی از آنچه غیر از خودِ فرد، در تصویر دیده می‌شود، به او می‌دهد؛ به این ترتیب کاربران می‌توانند با خیالی آسوده‌تر در جلسه‌های برخط، حضوری تصویری داشته باشند. چنانچه شنوندۀ نسخۀ صوتی پیشخوان باشید، نمونه‌ای صوتی از چگونگی کار کردن با این قابلیت و پیغام‌هایی را که صفحه‌خوان به کاربر می‌دهد خواهید شنید.
آسان‌تر شدن خرید کردن نابینایان با فناوری تازه
یکی از مشکلاتی که اروپا این روز‌ها با آن دست‌به‌گریبان است، موضوع پیری جمعیت است. جمعیت که پیر می‌شود، مشکلات جانبی به وجود می‌آید، ازجمله تعداد افراد با آسیب بینایی افزایش می‌یابد؛ افرادی که دولت‌ها باید برای تسهیل زندگی‌شان فکری بکنند. در حال حاضر چیزی حدود سی میلیون فرد با آسیب بینایی در اروپا زندگی می‌کند و پیش‌بینی می‌شود این تعداد تا ۲۰۵۰ دو برابر شود. این آمار در انگلستان، حدود دو میلیون نفر است؛ به همین دلیل هم «آر‌ان‌آی‌بی»[7] بسیار تلاش می‌کند تا مشکلات فراوان این افراد را حل کند.
دسترسی به اطلاعات روی بسته‌های غذایی و بهداشتی، همیشه از چالش‌های بزرگ نابینایان بوده است. حالا کمپانی انگلیسی به نام «زَپار»[8] در همکاری با آر‌ان‌آی‌بی سعی کرده است به کمک یک اپلیکیشن بارکدخوان، این مشکل را برطرف کند. مشتری نابینا می‌تواند اپلیکیشنی موسوم به «زَپویژِن»[9] را روی گوشی نصب کند و با اسکن بارکد، اطلاعات دقیقی مربوط به قیمت، تاریخ انقضا و سایر جزئیات محصولات را دریافت کند. تاکنون برند‌های معروفی به کمپین زاپار پیوسته‌اند و روز‌به‌روز هم تعدادشان زیاد‌تر می‌شود.
«نَویلِنز»[10] نام شرکت دیگری است که در همین زمینه با آر‌ان‌آی‌بی همکاری می‌کند. این شرکت بارکد‌هایی را طراحی کرده که دوازده بار بزرگ‌تر از بارکد‌های معمولی هستند و برای شناسایی‌شان نیاز نیست دوربین حتماً دقیقاً روی بارکد متمرکز باشد. این برنامه می‌تواند بارکد‌ها را حتی از زاویۀ ۱۶۵ درجه شناسایی کند. طراحان این فناوری مدعی شده‌اند که می‌توان این برنامه را به ۳۶ زبان مختلف استفاده کرد و این نرم‌افزار کاربردی قادر است اطلاعات بیش از پنج میلیون محصول را در اختیار کاربران نابینا بگذارد. نویلنز در موقعیت‌های دیگری هم استفاده شده است که در نسخۀ صوتی پیشخوان به‌تفصیل درباره‌اش گفتگو خواهیم کرد.
شما می‌توانید نسخۀ صوتی مربوط به این شماره را از وبگاه نسل مانا و کانال‌های ما در شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها دریافت کنید.
[1] Judy Dixon
[2] Eyes on Success
[3] The Power of Powerpoint
[4] JAWS Screen reader
[5] BRETT LEWIS:
[6] FSCast
[7] RNIB
[8] Zappar
[9] Zapvision
[10] NaviLens
