پیشخوان: مروری بر پادکست‌ها و نشریات انگلیسی‌زبان ویژۀ افراد با آسیب بینایی
امید هاشمی: سردبیر
در این شماره، کار را از بالای جو آغاز خواهیم کرد. به سراغ یک رادیوی ویژۀ نابینایان می‌رویم و با یک اخترشناس نابینا آشنا می‌شویم. سپس از یک گوشی مجهز به صفحه‌کلید فیزیکی رونمایی خواهیم کرد و راجع‌به امکانات تازه تاکیک و اندروید ۱۴ مواردی را مرور خواهیم کرد.
بیست‌سالگی رادیو آر‌ان‌آی‌بی و گردش علمی در کائنات به‌صورت لمسی
امسال درست بیست سال می‌گذرد از آن روز‌هایی که یک اتفاق بزرگ، به نقل محافل نابینایان در دنیا تبدیل شد. «مؤسسۀ ملی سلطنتی بریتانیا[1]» نامی آشنا برای نابینایان دنیا است. همۀ ما آن را با نام اختصاری «آر‌ان‌آی‌بی» می‌شناسیم؛ جایی که کتابخانه‌اش در میان نابینایان دنیا شهره است و افراد بسیاری نیاز‌هایشان به کتاب‌های کمیاب بریل را به کمک آرشیو غنی آن برطرف کرده‌اند.
«کانِکت رادیو[2]» نام شبکه‌ای رادیویی است که این مؤسسه حالا حدود بیست سال است که آن را برای نابینایان ایجاد کرده است؛ شبکه‌ای که کارش را در سال ۲۰۰۳م، فقط با روزی دو ساعت برنامه شروع کرد و حالا کار تا بدان‌جا پیشرفت کرده است که نابینایان ۲۴ ساعت روز و هفت روز هفته می‌توانند به برنامه‌هایش گوش کنند. برنامههای این شبکۀ رادیویی، همگی، به‌وسیلۀ عوامل نابینا و کم‌بینا تهیه و اجرا می‌شوند و تمام موضوع‌ها به دنیای افراد نابینا و نیاز‌هایشان مربوط می‌شود؛ از اخبار فناوری گرفته تا آموزش‌های موردنیاز و مباحث مرتبط با فرهنگ‌سازی، همگی، در میان برنامههای این رادیو، ساعتی را به خود اختصاص می‌دهند.
عوامل کانکت رادیو به مناسبت بیست‌سالگی این شبکۀ رادیویی برنامههای ویژه‌ای را تدارک دیده‌اند. در یکی از این ویژه‌برنامه‌ها، «هیوبِرت[3]»، از مجریان رادیو، به دانشگاه پورتسموث رفته تا با «دکتر نیک بان[4]»، کیهان‌شناس نابینا دیدار و گفتگو کند. نیک در این دانشگاه در جایگاه کارشناس مشارکت‌های عمومی و اطلاع‌رسانی مشغول کار است. او که اهل استرالیا و مبتلا به کم‌بینایی شدید است، سعی دارد با ارائۀ راهکار‌های خلاقانه، امکان آشنایی نابینایان را با کیهان و شگفتی‌هایش فراهم کند.
نیک توضیح می‌دهد که یکی از فعالیت‌هایش در این راستا این است که اشکال گوناگون مرتبط با کیهان را به‌صورت سه‌بُعدی طراحی کند تا پس از چاپ با چاپگرهای سه‌بعدی، نابینایان بتوانند آنها را لمس کنند و با جزئیات اجرام فضایی آشنا شوند. او با هدف ایجاد دسترسی برای همۀ نابینایان در اقصای دنیا، وبگاهی را با نام «تَکتایل یونیوِرس[5]» طراحی کرده است که هر کاربر به‌راحتی می‌تواند با ورود به این وبگاه، ضمن دریافت انبوهی اطلاعات مربوط به کیهان‌شناسی، فایل‌های چاپ سه‌بُعدی را بارگیری و چاپ کند تا از طریق حاصل دسترنج دکتر نیک، با فضا و اجرامش ارتباط برقرار کند. این پروژه با هدف ارتقای دانش کودکان هفت تا چهارده‌ساله طراحی شده و در حال حاضر، سفر در نقاط مختلف بریتانیا و برگزاری تور کیهان‌شناسی برای کودکان و نوجوانان نابینا، یکی از مشغله‌های اصلی دکتر نیک است. در نسخۀ صوتی پیشخوان هم راجع‌به رادیو آر‌ان‌آی‌بی و هم پروژه کیهانِ لمسی بیشتر برایتان خواهیم گفت.
دو قابلیت در یک گوشی: تجربه استفاده از یک گوشی لمسی دکمه‌ای
از وقتی گوشی‌های لمسی پا به دنیای نابینایان گذاشته‌اند، همواره بوده‌اند افرادی که صبح تا شب را با نوستالژی گوشی‌های دکمه‌ای و سرعت بالای استفاده از آنها سر می‌کرده‌اند و همیشه مشغول رصد اخبار بوده‌اند که مبادا یک گوشی هوشمند دکمه‌ای وارد بازار شود و آنها بی‌خبر بمانند، البته چندتایی هم عرضه شد، اما چیز خیلی دندان‌گیری عاید نابینایان نشد؛ چراکه این گوشی‌ها برای استفاده عموم طراحی شده بودند و نیاز‌های خاص نابینایان در طراحی آنها لحاظ نشده بود. این بار اما می‌خواهیم به معرفی یک گوشی هوشمند بپردازیم که ویژۀ نابینایان طراحی و عرضه شده و قابلیتی هر دوانه دارد؛ به این ترتیب که هم می‌توان از دکمه‌های فیزیکی برای کار با گوشی بهره برد و هم صفحۀ نمایش به شکل لمسی طراحی شده تا هر جا استفاده از صفحۀ لمسی به‌صرفه‌تر بود، کاربر نابینا بتواند بی‌هیچ مشکلی از آن صفحه هم استفاده کند.
کمپانی «رَز موبیلیتی[6]» در آمریکا واقع شده و کارش این است که گوشی و سایر اقلام همراه را برای افراد با نیاز‌های خاص تولید کند. گوشی‌هایی که این شرکت تا به حال در بازار عرضه کرده، نیاز‌های افراد بسیاری را که دچار انواع آسیب‌های مغزی نظیر آلزایمر و زوال عقل شده‌اند، برطرف می‌کند. این کمپانی همچنین ابزار‌هایی را هم برای تسهیل استفاده افراد دارای معلولیت‌های حسی از ابزار‌های هوشمند روانۀ بازار کرده است.
«اسمارت ویژن ۳[7]» جدید‌ترین گوشی هوشمند دکمه‌دار ویژۀ کاربران نابینا است که رز موبیلیتی آن را تولید کرده است. برای اولین بار، گوشی هوشمندی ویژۀ نابینایان تولید شده که گوگل هم برای آن گواهی صادر کرده است. این گوشیِ شش‌و‌نیم اینچی، شامل دو بخش است؛ حدود شصت درصد از اندازۀ گوشی به صفحۀ نمایش اختصاص یافته و در نیمۀ پایینی آن‌هم یک صفحه‌کلید تعبیه شده است. صفحه‌کلید، خود از دو بخش تشکیل می‌شود؛ اعداد یک تا نه، ستاره، صفر و مربع و در بالای آنها هم کلید‌های جهت‌نما، کلید انتخاب، صفحۀ اصلی، بازگشت، منو و سایر کلید‌ها. کلیدی هم برای دریافت پیام صوتی در قسمت کناری گوشی لحاظ شده است.
این گوشی از یک پردازندۀ هشت هسته‌ای، چهار گیگابایت رم و ۶۴ گیگابایت حافظه برخوردار است. دو دوربین، یکی در جلو و دیگری در عقب، امکان تصویربرداری یا مکالمه تصویری را در اختیار کاربران قرار می‌دهد. همچنین کاربران می‌توانند با استفاده از قابلیت لمسی بر روی صفحه‌نمایش گوشی، هر وقت لازم بود به شکل لمسی از گوشی استفاده کنند. این گوشی از دو سیم‌کارت پشتیبانی می‌کند که البته کاربر مختار است به‌جای سیم دوم، یک کارت حافظه در گوشی قرار دهد. گوشی از کارت‌های تا ۲۵۶ گیگابایتی پشتیبانی می‌کند.
ازنظر نرم‌افزاری، این گوشی تفاوتی با آنچه گوشی‌های رایج بازار عرضه می‌کنند، ندارد؛ از همین رو کاربران می‌توانند از تمامی برنامههای موجود در بازار استفاده کنند. نسخۀ اندرویدی که روی اسمارت ویژن نصب شده، ۱۱ است و احتمالاً به‌خاطر برنامه‌ریزی‌های خاصی که روی آن شده، امکانی برای به‌روز‌رسانی اندروید در نظر گرفته نشده است؛ مگر آنکه رز موبیلیتی خودش دست به انتشار به‌روز‌رسانی بزند؛ علاوه بر این ما هنوز اطلاعی از کیفیت پشتیبانی این گوشی از زبان فارسی نداریم. به احتمال قریب‌به‌یقین، امکان نصب موتور‌های صوتی فارسی و سایر اپلیکیشن‌های ایرانی فراهم است، اما اینکه صفحه‌کلید فیزیکی از زبان فارسی پشتیبانی کند یا نه، هنوز محل تردید است.
این گوشی با دو قیمت عرضه می‌شود؛ نمونۀ معمولی آن ۵۳۹ دلار است، اما با پرداخت شصت دلار بیشتر می‌توان نمونه‌ای را دریافت کرد که شامل شارژر بی‌سیم، کیف و محافظ صفحۀ نمایش و یکی دو اپلیکیشن کاربردی دیگر می‌شود. در نسخۀ صوتی پیشخوان قسمت‌های مختلف این گوشی به‌تفصیل شرح داده شده است.
اندروید ۱۴ و به‌روز‌رسانی‌هایی ویژه کاربران نابینا
پادکست «بلایندَبیلیتیز[8]» در یکی از آخرین اپیزود‌هایش میزبان «نیمِر جابِر[9]» ، تحلیلگر بخش دسترسی‌پذیری در شرکت گوگل، بود. این کارشناس دسترسی‌پذیری در این گفتگوی کوتاه، به امکاناتی اشاره کرد که اخیراً به صفحه‌خوان اندروید اضافه شده است، ازجملۀ آنها، قابلیتی است که به کاربران امکان می‌دهد در هنگام نوشتن یک متن، با استفاده از کشیدن انگشت، خطا‌های املایی را تک‌به‌تک بررسی و اصلاح کنند. همچنین میان‌بر‌ها و حرکات مفیدی هم به صفحه‌کلید مجازی بریل اضافه شده است. همچنین این امکان هم در نظر گرفته شده که کاربران بتوانند انگلیسی را به‌صورت کوتاه‌نویسی بنویسند. جدول‌های مربوط به چند زبان تازه هم به مجموعه جدول‌های بریل افزوده شده که کاربرانی که نمایشگر بریل داشته باشند، می‌توانند از آنها استفاده کنند.
جابر در بخش دیگری از صحبت‌هایش امکانات تازه «لوک اوت[10]» را مرور می‌کند. این اپلیکیشنی است که از قابلیت پردازش تصویر برخوردار است و کاربران می‌توانند از چیز‌های مختلف عکس بگیرند تا اپلیکیشن برایشان توصیف کند. ازجمله امکانات جالب‌توجهی که اضافه شده این است که کاربران می‌توانند دربارۀ عکسی که گرفته‌اند، پرسش کنند، مثلاً می‌توانند عکس سگی را بارگذاری کنند و از اپلیکیشن بپرسند که سگ چه رنگی است یا در چه موقعیتی قرار دارد. همچنین امکانی هم اضافه شده که در هنگام خواندن متنی که از آن عکس گرفته‌اند، می‌توانند از اپلیکیشن بخواهند تا قسمت خاصی از آن را بخواند، مثلاً می‌توانند از یک کارت ویزیت عکس بگیرند و جای اینکه تمام محتوای کارت خوانده شود، از اپلیکیشن بخواهند فقط آدرس مندرج بر کارت را برایشان بخواند. دربارۀ جزئیات این گفتگو در نسخۀ صوتی پیشخوان بیشتر گفتگو خواهیم کرد. همچنین اگر شنوندۀ نسخۀ صوتی باشید، با یک فرد دیگر نابینا آشنا خواهید شد که حالا برنامه‌نویس زبردستی شده و توانسته گلیم زندگی‌اش را به‌خوبی از آب بکشد. شما می‌توانید نسخۀ صوتی پیشخوان را از وبگاه نسل مانا یا کانال‌های ما در پیام‌رسان‌ها دریافت کنید.
[1] Royal National Institute of the Blind
[2] Connect radio
[3] Hubert Pawelkiewicz
[4] Dr Nic Bonne
[5] Tactile Universe
[6] Raz Mobility
[7] Smart Vision3
[8] Blindabilities
[9] Nimer Jaber
[10] Look out
